PRZEWODNIK FINANSOWY NBP: Stoją na straży pieniądza

Organem administracji publicznej sprawującym państwowy nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce jest Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). Dąży ona do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego - jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości. Jej celem jest także ochrona interesów uczestników rynku finansowego. Natomiast nadzór nad działalnością KNF sprawuje sam premier rządu RP (czyli Prezes Rady Ministrów).

W skład Komisji Nadzoru Finansowego wchodzi siedem osób: przewodniczący, jego dwaj zastępcy oraz przedstawiciele: Ministerstwa Finansów, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Prezydenta RP. Przewodniczący KNF powoływany jest na pięcioletnią kadencję przez premiera. Do jego zadań należy przede wszystkim reprezentowanie KNF i kierowanie jej pracami.

KNF podejmuje uchwały, w tym decyzje i postanowienia, zwykłą większością głosów na posiedzeniach oraz korespondencyjnie. Komisja i jej przewodniczący wykonują zadania za pomocą Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF).

Do zadań Komisji Nadzoru Finansowego należą:

*działania służące prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego,

*działania mające na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności,

*przekazywanie informacji na temat funkcjonowania rynku finansowego,

*udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym,

*stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego. W szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi KNF a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty,

*wykonywanie innych zadań określonych ustawami.

Przede wszystkim KNF sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem emerytalnym, ubezpieczeniowym oraz kapitałowym. Oprócz tego nadzoruje również instytucje płatnicze i biura usług płatniczych, instytucje pieniądza elektronicznego, a także sektor kas spółdzielczych.

Co bardzo ważne, KNF nie obejmuje swoim nadzorem: Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego oraz ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia.

Warto podkreślić, że działalność firm, które nie są objęte nadzorem KNF, jest znacznie mniej przejrzysta oraz w znacznie mniejszym stopniu objęta regulacjami prawnymi. Tak jest np. z tzw. parabankami. KNF nie ma możliwości kontrolowania sytuacji finansowej takich firm. Zatem nie może badać, na ile bezpieczne są wpłacone tam przez klientów oszczędności. I co niezwykle istotne, KNF nie może zastosować żadnych sankcji wobec takich instytucji, jeżeli działają one na niekorzyść swoich klientów. Klienci takich firm muszą mieć świadomość, że kontrola nad nimi ze strony państwa jest dużo słabsza niż w przypadku instytucji podlegających nadzorowi KNF. Tym samym bezpieczeństwo środków lokowanych w tzw. parabankach jest znacznie mniejsze. Ponadto, w razie bankructwa takiej instytucji, klienci nie mają wielkich szans na odzyskanie powierzonej tam gotówki, gdyż instytucje te nie są objęte odpowiednio wiarygodnymi gwarancjami.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Zupełnie inaczej jest w przypadku gromadzenia oszczędności w instytucjach objętych nadzorem KNF. Środki powierzone licencjonowanym bankom są objęte publicznym systemem gwarancji odzyskania wpłaconych środków, nawet w przypadku upadłości firmy. Gwarancje takie daje Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Licencjonowane firmy inwestycyjne objęte są obowiązkowym systemem rekompensat, prowadzonym przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW). W przypadku upadłości firmy posiadającej licencję KNF - tj. banku lub firmy inwestycyjnej, osoby, które posiadały w tej instytucji lokatę lub inwestycję, mogą liczyć na zwrot całości lub części ulokowanych środków odpowiednio ze środków Bankowego Funduszu Gwarancyjnego lub Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Dlatego zawsze przed ulokowaniem swoich oszczędności należy się upewnić, czy mamy do czynienia z firmą posiadającą licencję KNF, czy też nie. Jak to sprawdzić? Lista podmiotów, maklerów oraz doradców inwestycyjnych posiadających licencje KNF znajduje się na stronie komisji (www.knf.gov.pl) w sekcji "Dla Rynku" - "Rejestry i Ewidencje".

Do zadań Bankowego Funduszu Gwarancyjnego należy:

*zwrot, do wysokości określonej ustawą o BFG, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, w przypadku spełnienia warunku gwarancji wobec banku będącego uczestnikiem systemu gwarantowania depozytów,

*udzielanie pomocy finansowej bankom w przypadku powstania niebezpieczeństwa ich niewypłacalności,

*wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,

*gromadzenie oraz analiza informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, w tym opracowywanie analiz i prognoz dotyczących sektora bankowego.

Do rozpoczęcia wypłat środków gwarantowanych przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie jest konieczna decyzja sądu o ogłoszeniu upadłości banku. Objęte gwarancjami są zarówno depozyty złotowe, jak i walutowe, bez względu na walutę, a wypłata środków gwarantowanych następuje w złotych. W przypadku rachunków wspólnych każdy ze współposiadaczy ma prawo do oddzielnej kwoty gwarantowanej. Środki gwarantowane można odbierać przez 5 lat od dnia zawieszenia działalności banku.

Limit gwarancji środków zgromadzonych w banku przez jednego deponenta wynosi równowartość 100 tys. euro; przy gwarancji wypłaty środków w ciągu 20 dni roboczych. Środki te podlegają 100-proc. gwarancji. W przypadku rachunków wspólnych (np. współmałżonków) limit gwarancji 100 tys. euro dotyczy każdego ze współposiadaczy rachunku.

dr Przemysław Barbrich, Dyrektor Zespołu PR ZBP

Decydując się na sposób pomnażania naszych nadwyżek finansowych, powinniśmy dokonać wnikliwej analizy rynku oraz poziomu bezpieczeństwa instytucji, z których zamierzamy korzystać. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku korzystania z usług instytucji niepodlegających nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Celem nadzoru jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości. A także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku. Według Komisji Nadzoru Finansowego terminem "parabank" określane są jednostki gospodarcze, które prowadzą działalność podobną do banku, jednak nie posiadają stosownego zezwolenia. W szczególności nie mają uprawnień do gromadzenia depozytów pieniężnych, a także udzielania kredytów. Pieniądze powierzone parabankom nie są również objęte gwarancjami innej ważnej instytucji regulowanego rynku - Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Niestety, wciąż zbyt mała grupa konsumentów ma informacje na temat poziomu bezpieczeństwa oszczędności zgromadzonych w bankach, których wypłatę zabezpiecza Bankowy Fundusz Gwarancyjny. A należy pamiętać, że powierzając oszczędności, niekiedy całego naszego życia, należy brać pod uwagę nie tylko wysokość ewentualnych zysków, ale również bezpieczeństwo i gwarancje powierzanych środków.

Więcej o ekonomii na stronie www.nbp.pl