Dlaczego Zygmunt III Waza przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy?

Zygmunt III Waza był wiernym synem swojej epoki. Pragnął złota, jak wszyscy władcy. Chciał go mieć za każdą cenę, w tym za cenę „wykradania tajemnic materii samemu Bogu”. To właśnie pod koniec XVI w. i na początku w. XVII dokonuje się wielka rewolucja. Nauka nie uprawiana jest już tylko w klasztorach, Kościół przestaje być jej strażnikiem. Podwalinami nowożytnej nauki są eksperymenty prowadzone na dworach królów i książąt. Podczas jednego z takich eksperymentów chemicznych zorganizowanych za pieniądze i dla Zygmunta III Wazy polski alchemik Sędziwój otrzymuje czysty tlen w wyniku prażenia saletry potasowej. Reakcja przebiega niezwykle gwałtownie i dochodzi do eksplozji, a w jej wyniku pożaru Wawelu. Sędziwój mimo, że wiedza, którą reprezentował dopiero raczkowała, odnotował że dokonał odkrycia "pokarmu życia", inaczej "ducha świata". Wiedział także że ów pokarm życia dostaje się z powietrz do krwi. Dziś wiemy, że bez tlenu nie było życia na ziemi. 

Zygmunt III Waza nie tylko utrzymywał na dworze licznych alchemików, ale sam brał się do pracy i po nocach wykonywał eksperymenty chemiczne. Istnieje zatem prawdopodobieństwo graniczące z pewnością, że owej pamiętnej nocy 1596 roku trzydziestoletni wówczas król osobiście przeprowadzał prażenie saletry potasowej i popełniając błąd doprowadził do spektakularnego wybuchu. Na szczęście dla niego wieża "Kurza Stopka" w której mieściła się pracownia alchemiczna miała drewnianą dość starą konstrukcję dachu i cały impet eksplozji poszedł w górę, oszczędzając królewskiego alchemika i monarchę. 

W Bibliotece Kórnickiej przechowywane są odpisy dwóch listów Zygmunta III Wazy kierowanych do cesarza Rudolfa II w Pradze. Pierwszy z nich prawdopobnie pochodzi z 1598 roku i pisany był "w sprawie uwolnienia Michała Sędziowja, uwięzionego w Pradze", drugi z 1603 roku i w nim Zygmunt III "dziękuje za życzliwość dla swego posła w Pradze, Michała Sędziwoja" 

Michał Sędziwój, a właściwie Michał Sędzimir herbu Ostoja, łac. Sendivogius Polonus - polskich alchemi i lekarz. Dzięki drobiazgowym badaniom Romana Bugaja prowadzonych pod koniec lat 60. XX w. zweryfikowano życiorys i dokonania Sędziwoja. Z alchemika i szarlatana jakim go postrzegano na powrót stał się zasłużonym pionierem nowożytnej nauki. Dzięki mecanatowi króla Zygmunta III Wazy, swojego równolatka,  prawdopodobnie w 1658 roku odkrył tlen i to o prawie 200 lat przed Carlem Sheelem, którego oficjalnie uznaje się za odkrywcę oxygenium w 1773.

Niezwykle barwna postać Sędziwoja mogła by stać się kanwą filmu przygotowego. Syn polskiego szlachcica, urodzony nieopadal Nowego Sącza, jeden z najwybitniejszych absolwentów Akademii Krakowskiej, studiował w Cambridge, Ingolstadt, Lipsku, Altdorfie, Frankfurcie, Rostocku, Wittemberdze, Wiedniu. Poznał także państwo moskiewskie, Szwecję, Anglię, Hiszpanię, Portugalię, Szwajcarię, Niemcy, Czechy, Austrię. Dworzanin cesarza Rudolfa II i sekretarz królewski Zygmunta III Wazy. Przy współudziale tego pierwszego Sędziwój dokonał słynnej transmutacji ołowiu w złoto.  Cesarz upamiętnił to wydarzenie, nakazując wmurowanie w ścianę sali, w której dokonano tej operacji, marmurową tablicę z napisem: „Faciat hoc quispiam alius quod fecit Sendivogius Polonus” (Niech ktokolwiek inny uczyni to, co uczynił Polak Sędziwój).

Łacińska nazwa tlenu oxygenium (z greckiego oksy, kwaśny, i gennao, rodzę), wprowadzona została przez Antoine’a Lavoisiera. Jako pierwszy uznał on tlen za pierwiastek chemiczny. Tak na marginesie, Lavoisier na skutek swoich wybuchowych eksperymentów z tlenem i wodorem stracił uzębienie. 

Polską nazwę „tlen” (od słowa „tlić”) zaproponował Jan Oczapowski jeszcze przed rokiem 1851 i została ona zaakceptowana przez większość polskiego środowiska chemicznego. Często niedoceniamy, że pod zaborami polska nauka rozwijała się niejako równolegle razem z całym nowym nazewnictwem naukowym i technicznym. Wcześniejsza polska nazwa „kwasoród” była dosłownym tłumaczeniem łacińskiej, a wprowadził ją Jędrzej Śniadecki.