Złamać, a niezłomnych zabić

Po serii trwających kilka lat prześladowań komunistyczne władze powojennej Polski postawiły przed sądem kierownictwo IV Zarządu Głównego niepodległościowego zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. W październiku 1950 r. skazano na karę śmierci ppłk. Łukasza Cieplińskiego oraz jeszcze sześciu członków zarządu WIN. Wyrok wykonano 1 marca 1951 r. 60 lat później pierwszy dzień marca ustanowiono Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Łukasz Konrad Ciepliński ps. „Pług”, „Ostrowski”, „Ludwik”, „Apk”, „Grzmot”, „Bogdan” (ur. 26 listopada 1913 w Kwilczu, zm. 1 marca 1951 w Warszawie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego (w 2013 r. awansowany pośmiertnie do stopnia pułkownika), żołnierz Organizacji Orła Białego, ZWZ-AK oraz NIE i DSZ, prezes IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, kawaler Orderu Orła Białego.

28 listopada 1947 został aresztowany w Zabrzu[7] przez funkcjonariuszy UB. Zawierzył obietnicom oficerów UB o ogłoszeniu „cichej amnestii” dla jego podkomendnych i ujawnił kontakty organizacyjne i swoich współpracowników.

Po trzech latach aresztu i okrutnych przesłuchań została skazany na karę śmierci. Wyrok został wykonany 1 marca 1951, Łukasz Ciepliński został zabity strzałem w tył głowy w piwnicy pomieszczeń gospodarczych więzienia UB na Mokotowie w Warszawie.

Jan Tabortowski, ps. „Bruzda” w AK i AKO, „Tabor” w WiN-ie (ur. 16 października 1906 w Nowogródku, zm. 23 sierpnia 1954 w Przytułach) – major Wojska Polskiego, żołnierz AK, AKO i WiN, inspektor inspektoratów III łomżyńskiego i IV Suwalskiego AK, prezes rejonowy WiN.

22 lutego 1947 roku Sejm uchwalił ustawę o amnestii, umożliwiającą złożenie broni przez podziemie. Major „Bruzda” ujawnił się 25 marca 1947 roku. Z podległego mu terenu ujawniło się około 2300 członków WiN.

Zagrożony aresztowaniem Tabortowski zszedł do podziemia w 1950. 

W sierpniu 1954 roku Tabortowski ze swoim oddziałem zaatakował posterunek milicji i kasę gminną. W wyniku wymiany ognia  został ranny w klatkę piersiową i upadł przed komisariatem (był to prawdopodobnie rykoszet z jego własnej broni). Rana okazała się bardzo ciężka i na jego własną prośbę został dobity przez jednego ze swoich podkomendnych. 

Franciszek Jerzy Jaskulski, ps. „Zagon”, „Zagończyk” (ur. 16 września 1913 w Castrop-Rauxel, zm. 19 lutego 1947 w Kielcach) – porucznik AK, komendant Inspektoratu Wolność i Niezawisłość.

26 lipca 1946 roku został aresztowany przez UB na skutek zdrady bliskiego współpracownika. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Kielcach z 17 stycznia 1947 roku został skazany na karę śmierci. Najwyższy Sąd Wojskowy oddalił skargę rewizyjną postanowieniem z 6 lutego 1947 roku. Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok został wykonany w więzieniu w Kielcach tuż przed wejściem w życie amnestii, która pozwalała na zmianę kar śmierci na karę dożywotniego więzienia lub 15 lat więzienia.

Za działalność konspiracyjną Jaskulski był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych. W 2009 roku został mu nadany pośmiertnie Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy z dnia 1 marca 2019 roku, został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi poniesione z niezwykłym poświęceniem w walce o suwerenność i niepodległość Państwa Polskiego.

August Emil Fieldorf, ps. „Weller”, „Jordan”, „Nil” (ur. 20 marca 1895 w Krakowie, zm. 24 lutego 1953 w Warszawie) – polski dowódca wojskowy, generał brygady Polskich Sił Zbrojnych.

Żołnierz Legionów Polskich, podpułkownik piechoty Wojska Polskiego II RP, uczestnik bitew I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i kampanii wrześniowej w 1939, następnie organizator i dowódca Kedywu Armii Krajowej oraz zastępca Komendanta Głównego Armii Krajowej, w 1940 pierwszy emisariusz Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i Naczelnego Wodza do kraju, następnie komendant organizacji "NIE".

Oskarżony, skazany na karę śmierci i stracony przez władze komunistyczne Polski Ludowej, zrehabilitowany w 1989 roku.

W lutym 1972 wdowa po generale „Nilu” zadzwoniła do Gabinetu MON, prosząc o wskazanie jej miejsca pochówku męża. Nie udało się go ustalić, jednak za zgodą ministra obrony narodowej[82] generała broni Wojciecha Jaruzelskiego na symbolicznym grobie generała Fieldorfa postawiono pomnik. Klepsydra symbolizująca grób znajduje się także w Kwaterze na Łączce Cmentarza Wojskowego.

Kawaler Krzyża Złotego i Krzyża Srebrnego Orderu Virtuti Militari. 27 lipca 2006, przy okazji obchodów 62. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego, prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Orderem Orła Białego.

Zygmunt Edward Szendzielarz, ps. „Łupaszko”, „Łupaszka” i „Łopaszko”[a][b] (ur. 12 marca 1910 w Stryju, zm. 8 lutego 1951 w Warszawie) – major kawalerii Wojska Polskiego i Armii Krajowej. Dowódca 5 Wileńskiej Brygady AK.

Aresztowany  30 czerwca 1948 roku w Osielcu pod Jordanowem. Natychmiast po aresztowaniu, „Łupaszko” został przewieziony do Warszawy i osadzony w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej. Przebywał tam 2,5 roku, do 8 lutego 1951 roku, był torturowany. 

Skazany osiemnastokrotnie na karę śmierci wyrokiem z 2 listopada 1950 r. Wyrok wykonano 8 lutego 1951 roku w więzieniu na Mokotowie. Miejsce pochówku nieznane. 

Danuta Siedzikówna, właśc. Danuta Helena Siedzik, ps. „Inka” (ur. 3 września 1928 w Guszczewinie, zm. 28 sierpnia 1946 w Gdańsku) – sanitariuszka 4. szwadronu odtworzonej na Białostocczyźnie 5 Wileńskiej Brygady AK, w 1946 w 1 szwadronie Brygady działającym na Pomorzu, pośmiertnie mianowana podporucznikiem Wojska Polskiego.

Danuta Siedzikówna została skazana na śmierć 3 sierpnia 1946 przez Wojskowy Sąd Rejonowy. Wyrok został wykonany 28 sierpnia 1946 w więzieniu przy ul. Kurkowej w Gdańsku. Postanowieniem z 10 czerwca 1991 Sąd Wojewódzki w Gdańsku, na mocy przepisów ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, uznał wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego skazujący Danutę Siedzikównę za nieważny.

Pośmiertnie odznaczona Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski 11 listopada 2006 przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. 

Józef Franczak ps. „Lalek”, „Laluś”, „Laleczka”, „Guściowa”, używał też nazwiska Józef Babiński (ur. 17 marca 1918 w Kozicach Górnych albo 25 maja 1918, zm. 21 października 1963 w Majdanie Kozic Górnych) – wachmistrz Wojska Polskiego, później związany ze strukturami Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Jest powszechnie uznawany za ostatniego członka i partyzanta polskiego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, który poległ w walce z grupą operacyjną Zmotoryzowanych Odwodów Milicji Obywatelskiej/Służby Bezpieczeństwa w październiku 1963 roku, po 24 latach w zbrojnej konspiracji.

Henryk Antoni Flame vel Flamme, ps. „Grot”, „Bartek” (ur. 15 stycznia 1918 we Frysztacie[2], zm. 1 grudnia 1947 w Zabrzegu) – polski dowódca wojskowy, kapral pilot Wojska Polskiego, kapitan Narodowych Sił Zbrojnych, dowódca grup leśnych VII (Śląskiego) Okręgu NSZ.

Po ogłoszeniu amnestii 22 lutego 1947 ujawnił się dopiero 11 marca 1947 roku, w Cieszynie. Po złożeniu broni zamieszkał w rodzinnym domu w Czechowicach. Został zamordowany przez miejscowego milicjanta Rudolfa Dadaka 1 grudnia 1947 w gospodzie w Zabrzegu pod Czechowicami. 

Józef Kuraś, pseud. „Orzeł”, „Ogień” (ur. 23 października 1915 w Waksmundzie, zm. 22 lutego 1947 w Nowym Targu) – żołnierz Wojska Polskiego i Armii Krajowej, oficer Batalionów Chłopskich i Urzędu Bezpieczeństwa, partyzant na Podhalu w czasie II wojny światowej, pod koniec życia jeden z dowódców oddziałów podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, oskarżany o zbrodnie na ludności cywilnej.

21 lutego 1947 „Ogień” wraz z towarzyszącą mu nieliczną grupą podkomendnych został otoczony przez grupę operacyjną KBW w Ostrowsku koło Nowego Targu. „Ogień” po zaciętej walce i próbie wydostania się z okrążenia usiłował popełnić samobójstwo na strychu jednej z wiejskich chałup. Zmarł tuż po północy 22 lutego 1947 w szpitalu w Nowym Targu. Nigdy nie odnaleziono miejsca jego pochówku.

Marian Bernaciak, ps. Orlik, Dymek (ur. 6 marca 1917 w Zalesiu, zm. 24 czerwca 1946 we wsi Piotrówek) – podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, członek ZWZ-AK, dowódca oddziału partyzanckiego AK, a następnie Zrzeszenia WiN na Lubelszczyźnie.

24 czerwca 1946 r., kiedy wracał z kilkoma ludźmi z odprawy w Życzynie, został zaatakowany przez grupę żołnierzy wojsk saperskich z 1 Dywizji Piechoty, którzy ochraniali referendum, oraz oddział KBW koło wsi Piotrówek. Dwukrotnie ranny podczas próby przebicia się z okrążenia, popełnił samobójstwo.

Pośmiertnie, postanowieniem z 24 czerwca 2009 r. Prezydent RP Lech Kaczyński nadał mu za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski.

Władysław Liniarski, ps. Mścisław, Wuj, Jan (ur. 23 listopada 1897 we wsi Małachowice-Gustawów w powiecie włoszczowskim guberni kieleckiej, zm. 12 kwietnia 1984 w Warszawie) – pułkownik Wojska Polskiego, komendant Obszaru Białystok i komendant Okręgu Białystok Związku Walki Zbrojnej od lutego do września 1941 roku, komendant Białostockiego Okręgu ZWZ-AK (nieprzerwanie przez 5 lat), od stycznia 1945 roku komendant Białostockiego Okręgu Armii Krajowej Obywatelskiej (AKO). Działacz powojennego podziemia niepodległościowego, ofiara represji komunistycznych. W 1979 został członkiem Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu. Postanowieniem prezydenta RP Andrzeja Dudy z dnia 21 kwietnia 2017 został mianowany pośmiertnie na stopień generała brygady.

Stanisław Michał Sojczyński ps. „Warszyc”, „Wazbiw”, „Wojnar”, „Świrski”, „Awr”, „Zbigniew” (ur. 30 marca 1910 w Rzejowicach, zm. 19 lutego 1947 w Łodzi) – kapitan piechoty Armii Krajowej, organizator i dowódca Konspiracyjnego Wojska Polskiego. 

Sojczyńskiego aresztowano 27 czerwca 1946 w Częstochowie. Proces odbył się w dniach 9 grudnia – 17 grudnia 1946 przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Łodzi.  W jego wyniku zapadł wyrok śmierci na Sojczyńskiego oraz jego pięciu podwładnych.

Kpt. S. Sojczyńskiego i jego 5 żołnierzy stracono 19 lutego 1947 w Łodzi, na 3 dni przed ogłoszeniem amnestii. Nie jest znane miejsce pochówku. 

Witold Pilecki herbu Leliwa ps. „Witold”, „Druh”; nazwiska konspiracyjne „Roman Jezierski”, „Tomasz Serafiński”, „Leon Bryjak”, „Jan Uznański”, „Witold Smoliński”; kryptonim T-IV (ur. 13 maja 1901 w Ołońcu, zm. 25 maja 1948 w Warszawie) – rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, współzałożyciel Tajnej Armii Polskiej, żołnierz Armii Krajowej, więzień i organizator ruchu oporu w KL Auschwitz. Autor raportów o Holocauście, tzw. Raportów Pileckiego.

Oskarżony i skazany przez władze komunistyczne Polski Ludowej na karę śmierci, stracony w 1948. Unieważnienie wyroku nastąpiło w 1990. Pośmiertnie, w 2006 odznaczony Orderem Orła Białego, a w 2013 został awansowany na stopień pułkownika.