Spis treści
- Trzy warunki ponownego przeliczenia emerytury
- Jak potwierdzić okresy składkowe i nieskładkowe
- Zeznania świadków
- Książeczka wojskowa i jej wpływ na wysokość emerytury
- Poszukiwanie dokumentacji zlikwidowanych firm
- Gdzie znaleźć archiwum dokumentacji?
- Jak udowodnić niektóre okresy składkowe i nieskładkowe
- Jak staż pracy wpływa na emeryturę
- Definicja stażu pracy
- Okresy składkowe a umowy zlecenia
- Obliczanie stażu pracy
- Staż pracy a najniższa emerytura
ZUS ma ustawowy obowiązek ponownego obliczenia emerytury w trzech konkretnych przypadkach, co może oznaczać wyraźną podwyżkę Twojego miesięcznego świadczenia. Szczególnie ważna informacja dla osób, które pracowały przed 1999 rokiem: jeśli nie dostarczyłeś wszystkich dokumentów potwierdzających zatrudnienie i zarobki z tego okresu, złożenie wniosku o przeliczenie może przynieść Ci nawet kilkaset złotych więcej każdego miesiąca.
Warto pamiętać, że nie musisz mieć konkretnego wieku czy określonego stażu pracy – wystarczy, że spełniasz jeden z trzech warunków opisanych poniżej. Co więcej, procedura jest całkowicie bezpłatna, a ZUS ma obowiązek rozpatrzeć każdy prawidłowo złożony wniosek.
Trzy warunki ponownego przeliczenia emerytury
Emeryci mogą złożyć do ZUS wniosek o ponowne przeliczenie emerytury. Jeśli istnieją ku temu podstawy, na przykład nowe dokumenty dotyczące dodatkowego stażu pracy czy dodatkowych zarobków uzyskanych przed lub po przyznaniu świadczenia emerytalnego, emerytura zostanie przeliczona ponownie.
ZUS ma obowiązek ponownie wyliczyć emeryturę w trzech przypadkach:
- Brak kompletnej dokumentacji przy składaniu wniosku – gdy przy składaniu wniosku o przyznanie świadczenia osoba przechodząca na emeryturę nie dysponowała wszystkimi dokumentami za okresy ubezpieczenia, które ZUS może uwzględnić przy obliczaniu świadczenia.
- Udokumentowanie dodatkowych zarobków – gdy emeryt może obecnie udokumentować zarobki za lata przed przejściem na emeryturę lub zarobki uzyskiwane po przyznaniu świadczenia.
- Kontynuacja pracy po przyznaniu emerytury – gdy po przyznaniu świadczenia emeryt pracował lub opłacał składki na ubezpieczenia społeczne.
Uwaga! Istotne znaczenie mają nowe dowody mogące wpłynąć na wysokość emerytury. Jeśli ich nie posiadasz, złożenie wniosku o ponowne przeliczenie świadczenia jest bezzasadne i nie powinieneś go składać.
Jak potwierdzić okresy składkowe i nieskładkowe
Dokumentami potwierdzającymi zatrudnienie i wysokość wynagrodzenia przed 1999 rokiem, umożliwiającymi przeliczenie emerytury, są świadectwa pracy oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Gdy pracowaliśmy przed 1999 rokiem, ale nie posiadamy odpowiednich świadectw pracy ani zaświadczeń, możemy dostarczyć do ZUS inne dowody, które Zakład ma obowiązek przeanalizować.
W przypadku zatrudnienia w zakładzie pracy zatrudniającym powyżej 20 osób, zarobki przed 1999 rokiem potwierdzą świadectwa pracy i dokumenty o wynagrodzeniu, ponieważ składki były odprowadzane bezimiennie za wszystkich pracowników łącznie.
Dokumenty potwierdzające zatrudnienie i wysokość wynagrodzenia przed 1999 rokiem, umożliwiające przeliczenie emerytury:
- świadectwa pracy
- zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu
Gdy nie posiadasz podstawowych dokumentów, możesz dostarczyć do ZUS dowody szczątkowe:
- legitymację ubezpieczeniową ze wpisami o zatrudnieniu i wynagrodzeniu
- umowy o pracę
- angaże
- listy płac uzyskane z archiwum lub jednostki przechowującej dokumentację zlikwidowanych zakładów pracy
- książeczkę wojskową
- zaświadczenie wojskowej komendy uzupełnień
- wpisy w dowodzie osobistym „książeczkowym”, na przykład o zatrudnieniu czy dotyczące dzieci
- legitymacje związków zawodowych
- zeznania świadków (najlepiej byłych współpracowników)
Zeznania świadków
Zeznaniami świadków można udowodnić okresy zatrudnienia:
- sprzed 15 listopada 1991 roku
- po 14 listopada 1991 roku, jeśli dokumenty zostały zniszczone wskutek powodzi w 1997, 2010 lub 2024 rokuw przypadku pracowników młodocianych przed 1 stycznia 1975 roku, gdy pracodawca nie posiada dokumentacji z tego okresu i nie może potwierdzić zawierania umów z pracownikami młodocianymi, albo gdy może potwierdzić zawieranie umów, ale nie może potwierdzić zatrudnienia konkretnej osoby
Książeczka wojskowa i jej wpływ na wysokość emerytury
Jeżeli wcześniej książeczka wojskowa lub zaświadczenie z wojskowej komendy uzupełnień nie zostało dostarczone do ZUS i lata służby nie były uwzględnione w stażu, możesz złożyć wniosek o ponowne przeliczenie emerytury na druku ERPO.
Od 1999 roku każda osoba ubezpieczona posiada indywidualne konto w ZUS. Zapisywane są na nim wszystkie składki należne (dotyczy to osób, za które pracodawca miał obowiązek opłacenia składek) lub opłacone za daną osobę po 1998 roku (dotyczy to osób prowadzących działalność gospodarczą). Wcześniej ZUS nie był zobowiązany do prowadzenia ubezpieczonym indywidualnych kont. Z tego powodu, aby ustalić kapitał początkowy, trzeba dostarczyć dokumenty potwierdzające zatrudnienie i wysokość wynagrodzenia sprzed 1999 roku.
Poszukiwanie dokumentacji zlikwidowanych firm
W przypadku likwidacji firmy będącej przedsiębiorstwem państwowym dokumentacji można szukać:
- u następcy prawnego, czyli na przykład w przedsiębiorstwie powstałym w wyniku zmian organizacyjnych lub przekształceń, w spółce prawa cywilnego lub handlowego utworzonej po sprywatyzowaniu przedsiębiorstwa
- w organie założycielskim, którym najczęściej był wojewoda
- w organie nadrzędnym, czyli na przykład ministerstwie
Gdzie znaleźć archiwum dokumentacji?
Archiwum dokumentacji ze zlikwidowanych państwowych zakładów pracy – posiada każde województwo. Można skorzystać z bazy zlikwidowanych lub przekształconych zakładów pracy dostępnej na stronie ZUS.
W przypadku zatrudnienia w zlikwidowanej spółdzielni lub organizacji spółdzielczej dokumentację mógł przejąć związek rewizyjny (w którym spółdzielnia była zrzeszona) lub Krajowa Rada Spółdzielcza.
W przypadku dokumentów pracowniczych ze zlikwidowanych spółek prawa cywilnego lub handlowego zabezpiecza je syndyk masy upadłościowej albo likwidator.
Jak udowodnić niektóre okresy składkowe i nieskładkowe
Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych można udokumentować zaświadczeniem z urzędu pracy.
Okres pobierania stałego zasiłku z opieki społecznej, od którego były opłacone składki na ubezpieczenia społeczne, udokumentujesz zaświadczeniem z ośrodka pomocy społecznej.
Okres niewykonywania zatrudnienia z powodu opieki nad dzieckiem potwierdzi odpis aktu urodzenia dziecka lub odpisy aktów urodzenia dzieci.
Okres studiów ukończonych przed 1999 rokiem możesz potwierdzić odpowiednim zaświadczeniem z uczelni, w którym wskazany będzie okres trwania studiów i ich programowy wymiar. Ukończenie studiów przed 1999 rokiem potwierdzi także dyplom i indeks z podanym programowym wymiarem studiów.
Osoby zatrudnione u małych przedsiębiorców (zatrudniających do 20 pracowników) – ZUS sam poświadczy ubezpieczenie, ale musisz podać w informacji o okresach składkowych i nieskładkowych (ERP-6) okres zatrudnienia, nazwę zakładu pracy lub imię i nazwisko pracodawcy, adres zakładu pracy oraz numer konta płatnika (NKP). Numer NKP nadawany przez ZUS przed 1999 rokiem może znajdować się w legitymacji ubezpieczeniowej, o ile pracodawca go podał.
Osoby opłacające składkę na ubezpieczenie społeczne indywidualnie jako prowadzący działalność gospodarczą albo współpracujący z taką osobą, w formularzu ZUS EKP podają:
- okres prowadzenia działalności lub współpracy przy jej prowadzeniu
- adres miejsca prowadzenia działalności
- numer konta płatnika składek (NKP)
- adres ZUS, do którego przed 1999 rokiem opłacane były składki z tego tytułu
Jak staż pracy wpływa na emeryturę
Staż pracy to łączna długość okresów zatrudnienia. Do uzyskania emerytury nie jest wymagane osiągnięcie określonego okresu ubezpieczenia. Okresy ubezpieczenia (okresy składkowe) są brane pod uwagę jedynie przy ustalaniu kapitału początkowego, czyli hipotetycznej emerytury za pracę przed 1999 rokiem.
Osobom ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.
Definicja stażu pracy
Okresami składkowymi są:
- Okresy ubezpieczenia;
- Okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Okresy składkowe a umowy zlecenia
Za okresy składkowe wpływające na wysokość świadczeń emerytalno-rentowych uważa się wszystkie okresy opłacania składek z tytułu wykonywania umowy zlecenia.
Staż pracy najczęściej obejmuje okres, w którym pracownik świadczył pracę w ramach stosunku pracy:
- na podstawie umowy o pracę
- na podstawie spółdzielczej umowy o pracę
- na podstawie mianowania lub wyboru
Uwaga! Wielkość etatu oraz tryb rozwiązania stosunku pracy nie mają znaczenia.
Obliczanie stażu pracy
Aby obliczyć staż pracy, wystarczy dodać do siebie długość wszystkich okresów zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz wszystkie inne okresy wliczające się do stażu pracy, na przykład studia wyższe.
Staż pracy a najniższa emerytura
Staż emerytalny wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn jest istotny w przypadku osób, które pracowały stosunkowo krótko lub otrzymywały niewielkie wynagrodzenie. Gdy z wyliczenia emerytury przez ZUS wynika kwota niższa od aktualnej najniższej emerytury (1878,91 zł brutto), zgromadzenie odpowiedniej liczby lat składkowych i nieskładkowych daje gwarancję otrzymywania emerytury w najniższej ustawowej wysokości.
Wysokość emerytury wylicza się, dzieląc sumy zgromadzone w ramach składek emerytalnych w ZUS – na kontach i subkoncie – przez liczbę miesięcy dalszego trwania życia pobieraną z tablic GUS. Gdy z tego dzielenia wynika kwota niższa od najniższej ustawowo gwarantowanej emerytury, osoba ubiegająca się o emeryturę będzie otrzymywać obliczoną kwotę.
Jednak osoba legitymująca się odpowiednim stażem (20 lub 25 lat) otrzyma w takim przypadku emeryturę w wysokości 1878,91 zł brutto, a po kolejnych waloryzacjach kwotę wyższą, gdy najniższa emerytura będzie rosnąć.
Uwaga! Do stażu pracy nie wliczają się obowiązkowe praktyki studenckie ani działalność gospodarcza.
Podcasty
Playlisty tematyczne
