Jeśli oboje małżonkowie chcą zawrzeć umowę o rozdzielności majątkowej, mogą zrobić to u notariusza - w formie aktu notarialnego. Jeśli taka forma nie zostanie zachowana, umowa będzie nieważna, i to bezwzględnie. Zdarza się jednak, że jeden ze współmałżonków chce doprowadzić do powstania rozdzielności majątkowej, a drugi nie chce o tym słyszeć. W takiej sytuacji małżonkowi dążącemu do rozdzielności pozostaje postępowanie sądowe, w którym będzie musiał dowieść, że powody, dla których żąda rozdzielności majątkowej są ważne. Jeśli sąd pozytywnie rozpatrzy pozew, rozdzielność nastąpi w momencie określonym przez sąd w wyroku, nie wcześniej jednak, niż w dniu złożenia pozwu. Ustanowienie rozdzielności oznacza podział tego co było dotychczas wspólne – na połowy. Sąd nie rozdziela majątku według zasług i nakładu pracy. Jednak z ważnych powodów można żądać, aby udziały małżonków we wspólnym majątku zostały ustalone przez sąd w inny sposób niż po połowie. Odtąd wszystko co małżonkowie wypracują, bądź nabędą, zasili ich majątki odrębne.
Wspólnota majątkowa ma swoje wady i zalety. To samo można powiedzieć o rozdzielności. Czasem wcale nie jest oczywiste, jaka sytuacja byłaby dla małżonków korzystniejsza. Niektórzy decydują się by trwać we wspólnocie majątkowej, w którą automatycznie wkracza się po ślubie. Inni uprzedzają jej powstanie przedślubna umową, skutkującą rozdzielnością majątkową, jeszcze inni decydują się na ustanowienie rozdzielności majątkowej dopiero po ślubie, obalając wspólnotę przed notariuszem. W każdej chwili małżonkowie mogą rozwiązać albo zmienić łączącą ich umowę majątkową. W razie rozwiązania rozdzielności majątkowej, powstanie małżeńska wspólnota majątkowa.
Korzyści z rozdzielności
W wypadku rozdzielności majątkowej zarówno mąż jak i żona mogą brać na siebie poważne zobowiązania. W przypadku wspólnoty, żadne z nich z osobna nie może brać na swoje barki poważniejszych zobowiązań majątkowych. Nie mogą na przykład wziąć kredytu bez wiedzy i zgody współmałżonka.
Dobra strona rozdzielności objawia się także w przypadku małżeństw, w których mąż i żona, albo tylko jedno z nich, prowadzi działalność gospodarczą. Rozdzielność majątkowa chroni przed zobowiązaniami finansowymi współmałżonka. Powiedzmy, że nie wszystko w jego interesach pójdzie dobrze i pojawią się kłopoty finansowe. Jeśli istnieje rozdzielność majątkowa, nie obciążą one „drugiej połowy”. Nawet jeżeli dojdzie do egzekucji komorniczej, komornik nie będzie mógł zająć majątku współmałżonka. Opłacalność rozdzielności osłabiły nieco zmiany przepisów regulujących problematykę małżeńskiego prawa majątkowego (z 20 stycznia 2005 r.), dzięki którym wierzyciel, inaczej niż przed nowelizacją, nie może już egzekwować długu małżonka z majątku wspólnego, chyba, że drugi małżonek wyraził na piśmie zgodę na jego zaciągnięcie lub dług był zaciągnięty na potrzeby rodziny.
Uwaga: Majątek drugiego ze współmałżonków jest chroniony tylko wówczas, jeśli zobowiązania, których dotyczy egzekucja, powstały nie przed, ale w okresie obowiązywania rozdzielności majątkowej.
Konsekwencje rozdzielności majątkowej
Każdy z małżonków, którzy zawarli umowę o rozdzielności majątkowej zachowuje majątek, który nabył przed zawarciem tej umowy, a także majątek nabyty przez siebie po zawarciu tej umowy. Zawierając umowę rozdzielności majątkowej, małżonkowie mogą ustalić, jak rozliczyć się z nakładów dokonanych na majątek wspólny z majątków osobistych i odwrotnie – z majątku wspólnego na majątek osobisty (nabyty przed ślubem) każdego z nich. Od momentu zawarcia umowy, majątki małżonków stają się autonomiczne. Ani mąż nie musi od tej chwili informować żony o wysokości swojego majątku, jego stanie i tym jak nim rozporządza, ani żona nie musi o tych sprawach informować męża. Na dokonanie jakichkolwiek czynności dotyczących majątków odrębnych, zarówno żona jak i mąż nie potrzebują też zgody współmałżonka. Jeśli jednak po ustanowieniu rozdzielności majątkowej własność mieszkania przysługuje jednemu z małżonków, drugi małżonek może z tego mieszkania korzystać w takim zakresie, w jakim wynika to z zaspokajania potrzeb rodziny. Wprawdzie prawo do mieszkania nie przysługuje drugiemu z małżonków, ale w tym określonym celu może korzystać z mieszkania współmałżonka. Jeśli jednak potrzeby mieszkaniowe rodziny można zaspokoić w innym mieszkaniu, niż mieszkanie należące do współmałżonka, uprawnienie to wygasa. Chodzi o to, żeby w ramach rozdzielności majątkowej każdy z małżonków mógł samodzielnie, w sposób niezakłócony, decydować o składnikach swojego majątku. Jeśli np. będzie chciał sprzedać mieszkanie albo je wynająć, powinien móc to zrobić.
