Rusza obowiązek weryfikacji numerów PESEL w Polsce. Jak to zrobić?

• Rządowy rejestr zastrzeżeń numerów PESEL działa od listopada 2023 r., ale ustawowy wymóg weryfikacji rozpocznie się 1 czerwca 2024 r. — od tego dnia instytucje finansowe mają obowiązek weryfikować numery PESEL swoich klientów.
• Niedotrzymanie warunku legislacyjnego przez instytucje oznacza dotkliwe konsekwencje — zakaz roszczeń i zbycia wierzytelności.
• Weryfikację danych klientów można uprościć dzięki dostępowi do rządowego rejestru przez podmioty uprawnione przez Ministerstwo Cyfryzacji - np. biura informacji gospodarczej.
• PESELE Polaków wymagają większej niż dotychczas ochrony. W pierwszym kwartale tego roku padł rekord wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 82,9 mln zł. — podaje Związek Banków Polskich.

Związek Banków Polskich podaje, że w I kwartale 2024 roku udaremniono 3 068 prób wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 82,9 mln zł. To rekordowa liczba odnotowanych przestępstw w całej, 15-letniej historii raportu infoDOK publikowanego przez ZBP. - Przy ogromnych zagrożeniach utraty danych i skali wyłudzeń kredytów, pożyczek, a nawet sprzedaży majątku na podrobiony dowód osobisty, zastrzeżenie numeru PESEL jest najprostszym, najbardziej dostępnym i do tego bezpłatnym działaniem prewencyjnym. Do tego skutecznym, nawet, jeśli nie chroni przed oszustami w 100 proc. Należy się więc spodziewać, że baza zastrzeżonych PESEL-i będzie się powiększać, co dla instytucji finansowych jest bardzo dobrą wiadomością – podsumowuje Cezary Ciopiński, Business Development Manager w ERIF BIG.

Zmiana, która chroni dwie strony transakcji

Rejestr zastrzeżeń numerów PESEL to system wprowadzony przez ustawę z 7 lipca 2023 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia niektórych skutków kradzieży tożsamości. Od chwili uruchomienia — 17 listopada 2023 r. — przechowuje dane o zastrzeżonych numerach identyfikacyjnych, jak również o wycofaniu zastrzeżeń, wraz z datami tych działań. Jednak zwiększona ochrona przed nadużyciami z tytułu kradzieży danych osobowych rozpocznie się wraz z obowiązkiem weryfikacji PESEL-i. Dopiero sprawdzenie przez instytucję finansową czy klient zastrzegł swój PESEL, pozwoli zapobiec wyłudzeniom pieniędzy przez oszustów.  

- Dla firm objętych obowiązkiem weryfikacji oznacza to dostosowanie wewnętrznych procesów do nowych zasad. Niedopełnienie obowiązku weryfikacyjnego w zakresie wiarygodności danych naraża przedsiębiorstwo na problemy finansowe. Co bardzo ważne, brak sprawdzenia PESEL-u i udzielenie pożyczki lub kredytu na zastrzeżone dane uniemożliwia wierzycielowi dochodzenia roszczenia z tytułu zawartej umowy oraz zbycie wierzytelności — mówi Cezary Ciopiński z ERIF BIG. Jedynym wyjątkiem, kiedy te konsekwencje nie będą obowiązywać, to przynajmniej 15-minutowa awaria systemu informatycznego rządowego rejestru podczas sprawdzania danych klienta.

Jak najprościej uzyskać dostęp do informacji o PESEL-ach klientów?

Instytucje i firmy, które mają obowiązek weryfikacji PESEL-i otrzymają dostęp do danych klientów po złożeniu elektronicznego lub pisemnego wniosku i jego pozytywnej ocenie przez Ministerstwo Cyfryzacji. Do tego jednak muszą spełnić szereg wymogów technicznych i prawnych. Każda instytucja finansowa zobowiązana do weryfikacji PESEL-i powinna być wyposażona w urządzenia i systemy teleinformatyczne zintegrowane z rejestrem zastrzeżeń oraz odpowiednie zabezpieczenia wymagane przy przetwarzaniu danych osobowych. 

- Proces adaptacji do rządowego systemu można uprościć, korzystając z rozwiązań zewnętrznych, które mają wymagane uprawnienia dostępu i przekazywania danych. Te rozwiązania, to np. biura informacji gospodarczej, takie jak ERIF BIG, który uzyskał pozytywną decyzję Ministerstwa Cyfryzacji w sprawie dostępu do rządowego rejestru zastrzeżeń. Usługa będzie też dostępna w ramach grupy CRIF, do której należymy. Partnerzy obu firm otrzymają możliwość weryfikacji zastrzeżeń przez nasze systemy, dzięki czemu nie muszą budować własnych. Warto dodać, że z weryfikacji numerów PESEL poprzez BIGi mogą korzystać również firmy i instytucje, które chcą się zabezpieczyć na wypadek oszustw finansowych, ale nie są objęte ustawowym obowiązkiem i nie mają dostępu do rejestru zastrzeżeń — wyjaśnia ekspert ERIF BIG. 

Wraz z każdym odpytaniem kontrahenci podmiotów certyfikowanych przez ministerstwo, otrzymają zaświadczenie o weryfikacji PESEL-u lub podjętej próbie weryfikacji, co z jednej strony jest potwierdzeniem wykonania obowiązku legislacyjnego, a z drugiej kluczowym dowodem w przypadku braku dostępności systemu dłuższego niż 15 minut — dodaje Cezary Ciopiński. 

Polacy korzystają z rejestru zastrzeżeń numerów PESEL

Od chwili udostępnienia możliwości zastrzeżenia numeru PESEL do końca 2023 roku swój PESEL zastrzegło prawie milion Polaków. Zaledwie tydzień później, 7 stycznia 2024 r., liczba ta wynosiła ponad 1,2 mln. Z ostatnich danych Centralnego Ośrodka Informatyki wynika, że w drugiej połowie lutego suma ta przekroczyła 2 mln. Lawinowy wzrost zastrzeżeń PESEL-i to rezultat nie tylko kampanii społecznej. W 2023 i 2024 roku w Polsce doszło do kilku wycieków danych — w tym PESEL-i — np. z centrów medycznych czy sieci laboratoriów. Rozwój technologii i narzędzi informatycznych przyczynia się ponadto do częstszych ataków złośliwego oprogramowania i podszywania się oszustów pod serwisy aukcyjne, sprzedażowe i społecznościowe. Zastrzeżenie numeru PESEL to działanie prewencyjne pierwszego wyboru na wypadek kradzieży danych osobowych z instytucji czy serwisów, które dysponują kluczowymi informacjami o swoich klientach.