Z tego artykułu dowiesz się:
- Jak działa program "Mieszkania na próbę" w niemieckim Guben
- Dlaczego wschodnie Niemcy tracą mieszkańców w tak szybkim tempie
- Jakie korzyści oferuje życie w małych miastach przygranicznych
- Ile kosztuje wynajem mieszkania w Guben w porównaniu do Berlina
- Jak wygląda proces rekrutacji do programu mieszkań próbnych
Guben, liczące obecnie 16 600 mieszkańców miasto przy granicy polsko-niemieckiej, straciło prawie połowę populacji od 1995 roku. Prognozy wskazują na dalszy 16-procentowy spadek do 2030 roku, przy 27-procentowej redukcji osób w wieku produkcyjnym. Mediana wieku wynosi już 58 lat i stale rośnie.
"Brakuje nam całego pokolenia" – przyznał burmistrz Fred Mahro, uruchamiając program "Probewohnen", czyli mieszkania na próbę. Inicjatywa pozwala chętnym na bezpłatny pobyt do czterech tygodni w w pełni wyposażonych mieszkaniach, w zamian za 100 euro tygodniowo bez kaucji.
Sukces berlinki w Guben
Anika Franze, 38-letnia mieszkanka Berlina Wschodniego, skorzystała z programu i zdecydowała się na przeprowadzkę do Guben. "Nie ma problemu ze znalezieniem niedrogiego zakwaterowania, nie ma korków, nie ma godzin szczytu" – wylicza z entuzjazmem w reportażu dla Deutsche Welle. W Guben wynajmuje dwupoziomowe mieszkanie o powierzchni 100 metrów kwadratowych za cenę mniejszą niż pokój w berlińskiej dzielnicy.
Pierwszy rok programu przyniósł 30 uczestników, z których sześciu przeniosło się na stałe. W 2025 roku napłynęło już 40 zgłoszeń z całych Niemiec oraz krajów takich jak Belgia, Algieria, Egipt i Brazylia.
Analogiczne przedsięwzięcia zostały zainicjowane w sąsiednich ośrodkach regionu łużyckiego – we Frankfurcie nad Odrą oraz niedawno w Eisenhüttenstadt, które pierwotnie nosiło nazwę Stalinstadt i było pierwszym wzorcowym socjalistycznym miastem planowanym, wybudowanym w NRD.
Więcej niż tylko mieszkanie
Program oferuje kompleksowy pakiet integracyjny: cotygodniowe spotkania towarzyskie z mieszkańcami, możliwość stażu w lokalnych firmach oraz artystyczny wkład we współpracy z muzeum miejskim. Uczestnicy otrzymują również bezpłatny rower do zwiedzania okolicy.
Guben przechodzi transformację gospodarczą dzięki inwestycjom UE i rządu federalnego. Amerykański producent salami BiFi otworzył tu fabrykę w 2024 roku, a kanadyjski Rock Tech planuje budowę gigantycznej fabryki baterii litowych. Obecnie na obsadzenie czeka 300 wolnych miejsc pracy.
Wyzwania wizerunkowe
Wschodnie landy zmagają się z problemem wizerunkowym związanym z popularnością skrajnej prawicy. W wyborach do Bundestagu w lutym 2025 roku 42 procent mieszkańców Guben głosowało na AfD. Franze twierdzi jednak, że liczby te nie odzwierciedlają codziennego życia miasta, podkreślając, że 60 procent głosowało na partie umiarkowane.
Fundacja Bertelsmanna ostrzega, że Niemcy będą uzależnione od migracji w pokrywaniu luki na rynku pracy, szczególnie z krajów spoza UE. Eksperci podkreślają konieczność wielopłaszczyznowego podejścia do integracji społecznej i gospodarczej.
Podobne wyzwania w Polsce
Polska również boryka się z poważnym problemem depopulacji miast. W latach 2002-2017 liczba ludności zmniejszyła się w 591 miastach - niemal 70 proc. ogółu miast w Polsce. Szczególnie dotknięte są dawne ośrodki przemysłowe oraz miasta średniej wielkości.
Najszybciej wyludniające się miasta w Polsce znajdują się głównie na Śląsku, w tym Bytom, Zabrze i Wałbrzych. Tomaszów Lubelski zajmuje pierwsze miejsce na liście 139 miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze - w latach 2018-2024 liczba mieszkańców spadła z 19,1 tys. do niespełna 17,7 tys. osób.
Prognozy są alarmujące: w niektórych miastach, takich jak Zabrze, Bytom, Świętochłowice, Tarnów czy Łomża, spadek liczby mieszkańców zbliży się do 50% w stosunku do stanu z 2015 roku.
Które kategorie miast są najbardziej zagrożone?
Utrata mieszkańców staje się problemem nie tylko miast średnich, ale też ośrodków "drugiego szczebla", np. Opole, Gorzów Wielkopolski czy Kielce.
W przypadku Łodzi i Radomia, dodatkowym czynnikiem jest bliskość aglomeracji warszawskiej, która przyciąga młodsze osoby. Podobne zjawisko dotyczy Kielc, dla których bardzo poważną konkurencję w kontekście migracji siły roboczej stanowi Kraków
Polskie próby przeciwdziałania
W przeciwieństwie do niemieckiego Guben, polskie miasta rzadko stosują tak innowacyjne rozwiązania jak bezpłatne mieszkania próbne. Miasta średniej wielkości próbują przeciwdziałać wyprowadzkom mieszkańców poprzez karty mieszkańca, poszerzanie granic i programy socjalne.
Swoje granice w 2016 roku poszerzyło Opole, wchłaniając kilkanaście okolicznych sołectw, co zwiększyło liczbę mieszkańców o ponad 8,6 tys. W kolejnych latach utrzymywał się jednak trend spadkowy.
Jedynie w Sosnowcu opracowano kompleksowy program zachęt, który ma zatrzymać obecnych mieszkańców, przyciągnąć nowych oraz stworzyć korzystne warunki dla rodzin z dziećmi. Pakiet obejmuje bezpłatną opiekę żłobkową z perspektywą rozszerzenia na przedszkola, pomoc mieszkaniową dla młodych rodzin oraz niemal bezkosztowy transport publiczny.
Eksperci podkreślają, że migrują osoby najdynamiczniejsze, z największym potencjałem osobistych szans rozwojowych - młodzi wybierający się na studia, rodziny pragnące lepszego rozwoju dla dzieci oraz kompetentni specjaliści. To oznacza, że miasta tracą nie tylko liczebnie, ale przede wszystkim jakościowo.
Najważniejsze informacje:
- Guben stracił połowę mieszkańców od 1995 roku, z 29 100 do 16 600 osób
- Program "Probewohnen" kosztuje 100 euro tygodniowo za w pełni wyposażone mieszkanie
- W pierwszym roku sześć z 30 osób zdecydowało się na stałą przeprowadzkę
- W Polsce 591 miast (70 proc. ogółu) straciło mieszkańców w latach 2002-2017
- Polskie miasta stosują mniej innowacyjne metody niż niemieckie programy mieszkań próbnych
Podcasty
Playlisty tematyczne
