Spis treści
- Oni dostaną pieniądze bez jednego miesiąca składkowego
- Emerytura bez jednego miesiąca składkowego – jak to możliwe
- Emerytura bez lat pracy - „Mama 4+”
- Emerytura bez pracy - wyjątkowe przypadki
- Emerytura za zasługi – kto może się o nią starać?
- Procedury odwoławcze w systemie emerytalnym
Polskie prawo emerytalne, choć oparte na zasadzie składkowej, przewiduje szczególne rozwiązania dla osób, które z różnych przyczyn nie mogły uczestniczyć w systemie ubezpieczeń społecznych. Te wyjątkowe przepisy mają na celu zapewnienie podstawowego zabezpieczenia społecznego osobom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej, mimo że nie wypracowały one tradycyjnych uprawnień emerytalnych.
Oni dostaną pieniądze bez jednego miesiąca składkowego
Są aż trzy grupy osób uprawnionych do otrzymania emerytury bez przepracowanych lat. Ba, bez przepracowania choćby jednego dnia! Sprawdź, kto może liczyć na emeryturę bez lat pracy i jakie warunki trzeba spełnić.
Osoby, które nigdy nie pracowały na etacie ani nie odprowadzały składek do ZUS-u, nie nabywają prawa do emerytury z systemu publicznego. Taka jest zasada. Na uzyskanie świadczenia pozwalają jednak nieliczne wyjątki. Emerytura bez pracy dotyczy niektórych osób.
W trzech przypadkach można uzyskać prawo do emerytury, której się nie wypracowało. Chodzi o osoby które nie pracowały zawodowo:
- Bo wychowywały czwórkę i więcej dzieci
- Ze względu na stan zdrowia
- Mają zasługi dla kraju i społeczeństwa
Emerytura bez jednego miesiąca składkowego – jak to możliwe
Aby uzyskać prawo do emerytury, należy osiągnąć odpowiedni wiek i legitymować się określonym stażem pracy. A jednak obowiązujące przepisy regulują też szereg wyjątków od tych twardych reguł, dopuszczając emeryturę bez choćby jednego miesiąca pracy. Dla kogo?
Zasadą jest, że aby nabyć prawo do emerytury, trzeba osiągnąć odpowiedni wiek i uzyskać wymagany w przepisach staż pracy. Wymagany minimalny staż pracy to 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Powszechny wiek emerytalny wynosi natomiast dla kobiet 60 lat, a dla mężczyzn 65 lat. Jednocześnie w przepisach uregulowano szereg możliwości, kiedy ubezpieczeni mogą skorzystać ze szczególnych uprawnień. Nazywa się je emeryturą wcześniejszą lub pomostową. Ten wyjątek od reguły dotyczy tylko określonych grup zawodowych.
Poza emeryturą wcześniejszą istnieje jeszcze możliwość przejścia na emeryturę, nawet mimo braku jakiegokolwiek stażu pracy i nawet jeśli nigdy nie odprowadzało się składek.
Emerytura bez lat pracy - „Mama 4+”
Od 2019 roku matki i ojcowie mają możliwość ubiegania się o rodzicielskie świadczenie uzupełniające, nazywane inaczej Mama 4+. Jest ono wypłacane z budżetu państwa i przysługuje osobom, które wychowały co najmniej czworo dzieci, osiągnęły wiek emerytalny i nie posiadają niezbędnych środków utrzymania. To świadczenie ma charakter nieskładkowy i mogą uzyskać je osoby mieszkające w Polsce, które przez co najmniej 10 lat miały po ukończeniu 16 lat tzw. ośrodek interesów życiowych na terytorium kraju. Wymogiem nie jest w tej sytuacji posiadanie obywatelstwa polskiego.
Wysokość przyznanego świadczenia zależy od sytuacji wnioskującego:
- jeżeli wnioskujący pobiera świadczenie niższe od najniższej emerytury, w takim wypadku dostanie jedynie uzupełnienie do jej wysokości;
- jeżeli wnioskujący nie ma prawa do żadnego świadczenia, jego rodzicielskie świadczenie uzupełniające będzie równe najniższej emeryturze.
Od marca bieżącego roku emerytura minimalna to 1878,91 zł brutto (1709,81 zł netto). Jest to oczywiście kwota podlegająca waloryzacji.
Świadczenie uzupełniające „Mama 4+” należy się osobom, które nie pracowały, za to poświęciły się wychowaniu czwórki lub więcej dzieci, oraz osiągnęły wiek emerytalny. Czy były to dzieci rodzone, czy nie, nie ma żadnego znaczenia. Ta emerytura bez lat pracy dotyczy dzieci własnych, dzieci współmałżonka, przysposobionych lub przyjętych na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.
Choć świadczenie nazywa się „Mama 4+”, nie dotyczy ono wyłącznie kobiet. Mogą się o nie starać również ci ojcowie, którzy wychowywali liczne potomstwo po śmierci matki (opiekunki prawnej) lub po tym, jak je porzuciła bądź przez długi okres się nimi nie zajmowała. Emerytura bez pracy w ramach świadczenia „Mama 4+” nie dotyczy jednak zawodowych rodzin zastępczych.
Aby ubiegać się o to świadczenie, trzeba złożyć wniosek na formularzu ERSU osobiście w placówce ZUS-u, wysłać wniosek pocztą, lub przesłać go elektronicznie za pomocą platformy PUE ZUS.
Uwaga! Świadczenie można otrzymać tylko wtedy, jeśli nie ma się innego źródła dochodu oraz nie pobiera się emerytury ani renty.
Emerytura bez pracy - wyjątkowe przypadki
W szczególnych przypadkach, osoby, które nie spełniają zwykłych, standardowych warunków, aby dostać emeryturę, mogą ubiegać się o świadczenie na zasadzie wyjątku. Niektórzy ludzie nie mogli pracować, bo nie pozwalał im na to stan zdrowia. Mogły też mieć miejsce inne okoliczności, przez które praca tych osób była niemożliwa. Przez to oczywiście nie spełniają one warunków koniecznych do otrzymania najniższej emerytury. Skoro jednak nie mają środków do życia, ZUS może ponownie rozpatrzyć ich wniosek o emeryturę.
Na zasadzie wyjątku emerytura zostaje przyznana przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to możliwe w sytuacji, gdy z uwagi na szczególne okoliczności spełnienie standardowych wymagań uprawniających do emerytury nie jest możliwe. Chodzi tu przede wszystkim o okoliczności związane z wiekiem lub sytuacją życiową.
W takim przypadku, aby wdrożona została procedura przyznania emerytury wyjątkowo, najpierw konieczne jest złożenie wniosku o przyznanie emerytury w standardowym trybie i uzyskanie odmownej decyzji od ZUS-u. Dopiero to otwiera drogę do złożenia wniosku do Prezesa ZUS-u o przyznanie emerytury na zasadzie wyjątku. Osoba, która osiągnęła wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) powinna złożyć wniosek do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Prezes ZUS-u może przychylić się do wniosku, wydając pozytywną opinię o przyznaniu emerytury bez pracy na zasadzie wyjątku. Świadczenie będzie wypłacane w wysokości emerytury minimalnej. Wniosek ten należy odpowiednio uzasadnić, a Prezes ZUS-u może emeryturę przyznać lub odmówić jej przyznania, ponieważ rozstrzyga sprawę uznaniowo – albo uzna, że właśnie wyjątkowo emerytura powinna być przyznana, albo, że nie powinna.
Emerytura za zasługi – kto może się o nią starać?
Trzeci przypadek, kiedy można dostać emeryturę, nie mając wypracowanych lat pracy, obejmuje osoby mające wyjątkowe zasługi. Mogą one być bardzo różne, ważne jest to, że dzięki nim dana osoba zasługuje na emeryturę. Zasługi mogą dotyczyć życia społecznego, szeroko pojętej kultury lub sportu. Poza tym chodzi w szczególności o działalność związaną z obronnością kraju lub z jego niepodległością. Na emeryturę za zasługi mogą liczyć przede wszystkim weterani walki obronnej lub o niepodległość kraju, osoby represjonowane, zasłużeni społecznicy, sportowcy czy wybitni artyści.
Szczególne zasługi zgodnie z prawem, mogą być poddane jedynie ocenie premiera. Sytuacja, gdy wnioskujący legitymuje się szczególnymi zasługami społecznymi, kulturalnymi lub sportowymi albo jego działalność była związana z obronnością kraju, lub z utrzymaniem jego niepodległości, zasługuje na specjalną uwagę. W takim przypadku emeryturę przyznaje Prezes Rady Ministrów. Może zrobić to na wniosek zainteresowanego lub z własnej inicjatywy.
Wysokości emerytury za zasługi nie reguluje żadna z ustaw, zależy więc wyłącznie od premiera. Emerytury za zasługi wypłacane są ze środków publicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Decyzja premiera jest dla ZUS-u wiążąca.
Procedury odwoławcze w systemie emerytalnym
Procedury odwoławcze stanowią istotny element ochrony praw świadczeniobiorców. Od decyzji ZUS przysługuje prawo odwołania do sądu okręgowego w terminie jednego miesiąca, przy czym postępowanie jest bezpłatne. Wyjątkiem są decyzje uznaniowe podejmowane przez Prezesa ZUS na podstawie art. 83 oraz decyzje Premiera z art. 82 - w tych przypadkach możliwe jest jedynie złożenie wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. ZUS ma 30 dni na autokontrole decyzji przed przekazaniem sprawy do sądu. Statystyki wskazują, że rocznie odwołanie składa około 15-20 proc. osób otrzymujących odmowne decyzje, z czego sądy uwzględniają około 30 proc. odwołań, co świadczy o istotnym znaczeniu tej procedury w systemie kontroli decyzji emerytalnych.
Podstawy prawne
- Świadczenie „Mama 4+" przyznawane jest na podst. ustawy z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym. Ustawa ta określa warunki, tryb przyznawania, zasady wypłacania i finansowania tego świadczenia.
- Emeryturę na zasadzie wyjątku przyznaje się na podst. art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
- Emeryturę za zasługi reguluje art. 82 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Podcasty
Playlisty tematyczne
