Uprawnienia dla osób niepełnosprawnych. Sprawdź na jakie ulgi można liczyć

Mój stan zdrowia nie pozwala na powrót do pracy

Helena Siemiacka (54 l.) z Hajnówki (woj. podlaskie), położna z 32-letnim stażem, przeszła operację kolana. - Mam zniszczony staw, stan zapalny, odczuwam silne bóle. Nie mogę normalnie chodzić, zwłaszcza po schodach. Bardzo chciałam wrócić do pracy, ale lekarz uznał, że to niemożliwe - mówi pani Helena. Kobieta wystąpiła do ZUS o świadczenie z tytułu niezdolności do pracy. Decyzję podejmie lekarz orzecznik. - O terminie badania przez orzecznika zostałam poinformowana pismem, w którym wyznaczono datę, godzinę, wyjaśniono, jakie będą potrzebne dokumenty. Musiałam przywieźć tylko kartę informacyjną ze szpitala, gdzie byłam operowana, wynik badania USG oraz zaświadczenie od ortopedy o niezdolności do pracy. Dostanę nawet zwrot kosztów podróży do ZUS - tłumaczy 54-latka.

Jeśli jesteś osobą niepełnosprawną, możesz liczyć na świadczenia z ZUS oraz wiele ulg i przywilejów. Musisz jednak legitymować się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o niezdolności do pracy.

Co ci się należy

Mając orzeczenie, o stopniu niepełnosprawności masz prawo do:
- przywilejów w pracy - m.in. do skróconego czasu pracy, przerw w pracy, dodatkowego urlopu, korzystania ze szkoleń,
- ulg podatkowych, komunikacyjnych, zwolnienia z opłat radiowo-telewizyjnych itp.,
- uczestniczenia w terapii zajęciowej, turnusach rehabilitacyjnych, zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze (np. przedmioty higieny osobistej) oraz pomoce techniczne ułatwiające codzienne życie,
- uzyskania dofinansowania do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego, likwidacji barier architektonicznych i w komunikowaniu się,
- usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych, rehabilitacyjnych świadczonych przez instytucje pomocy społecznej, organizacje pozarządowe oraz inne placówki,
- zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku mieszkaniowego, karty parkingowej i innych świadczeń (np. dodatków do zasiłku rodzinnego związanych z niepełnosprawnością).

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności powinno również zawierać określone wskazania w związku z koniecznością szeroko pojętej rehabilitacji. Mogą dotyczyć m.in.:
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku z ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,
- konieczności stałego (na co dzień) uczestniczenia opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji,
- prawa do zamieszkiwania w oddzielnym pokoju (przy określeniu powierzchni mieszkania przy ubieganiu się o dodatek mieszkaniowy).

Kto wydaje orzeczenie

Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności (do celów pozarentowych) wydaje Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Możesz sam złożyć wniosek albo może to zrobić twój przedstawiciel ustawowy. Wniosek możesz złożyć także za pośrednictwem centrum pomocy rodzinie lub ośrodka pomocy społecznej - wówczas musisz wyrazić pisemną zgodę na złożenie wniosku w twoim imieniu. Przy każdym zespole powinien działać punkt udzielający informacji o trybie i zasadach postępowania w zakresie orzekania lub stopniu niepełnosprawności.

Stopnie określające niepełnosprawność

Znaczny stopień: osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolna do pracy albo zdolna jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagająca stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób, w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.

Umiarkowany stopień: osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolna do pracy albo zdolna jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagająca czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

Lekki stopień: osoba o naruszonej sprawności organizmu, która powoduje w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować za pomocą wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Stopień niepełnosprawności orzeka się na stałe lub na czas określony.

UWAGA: zaliczenie do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie wyklucza zatrudnienia danej osoby na otwartym rynku pracy. Pracodawca musi przystosować stanowisko pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej i uzyskać pozytywną ocenę inspekcji pracy.

Inne orzeczenia

Warto pamiętać, że od 1997 r. określa się stopnie niepełnosprawności, a nie grupy inwalidzkie. Osoby mające ważne orzeczenia o niepełnosprawności wydane przez komisje ds. inwalidztwa i zatrudnienia (grupa inwalidzka), lekarzy orzeczników ZUS (o niezdolności do pracy) lub mające orzeczenia KRUS (o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym) mogą, ale nie muszą wystąpić do Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności o ustalenie stopnia niepełnosprawności.

Jednak osoby mające orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez służby mundurowe, aby móc korzystać z uprawnień przewidzianych przez ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27 sierpnia 1997, muszą uzyskać orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności.

Dawne orzecznictwo

I grupa inwalidzka - całkowita niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji, odpowiada znacznemu stopniowi niepełnosprawności.

II grupa inwalidzka - całkowita niezdolność do pracy, odpowiada umiarkowanemu stopniowi niepełnosprawności.

III grupa inwalidzka - częściowa niezdolność do pracy lub celowość przekwalifikowania zawodowego, odpowiada lekkiemu stopniowi niepełnosprawności.

Orzeczenia lekarzy orzeczników ZUS określające niezdolność do pracy nie są jednak do końca równe orzeczeniom stopnia niepełnosprawności. Orzeczenia ZUS oceniają zdolność do pracy i podstawę do świadczeń ubezpieczenia społecznego, choć niejednokrotnie uprawniają do takich samych ulg i uprawnień, co orzeczenia powiatowych zespołów (bez konieczności ponownego orzekania), natomiast orzeczenia o stopniu niepełnosprawności powiatowych zespołów nie są podstawą do ubiegania się o rentę lub emeryturę z ubezpieczenia społecznego.

Jak złożyć wniosek

Wniosek powinien zawierać:
- imię i nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania,
- cel uzyskania orzeczenia (np. uzyskanie prawa do świadczeń finansowych z pomocy społecznej, uprawnień do korzystania z ulg, karty parkingowej, z warsztatów terapii zajęciowej),
- uzasadnienie wniosku (czyli określenie sytuacji społecznej i zawodowej, informacje o tym, czy ubiegałeś się wcześniej o ustalenie niepełnosprawności i czy pobierasz świadczenia z ubezpieczania społecznego).

Musisz też dostarczyć:
- zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką się znajdujesz - zaświadczenie takie ważne jest miesiąc i w tym czasie powinieneś złożyć wniosek,
- kserokopie dokumentacji medycznej umożliwiające ocenę stopnia niepełnosprawności,
- jeśli wniosek dotyczy uzupełnienia wydanego wcześniej orzeczenia o niezbędne wskazania, bez których nie możesz korzystać z jakiejś ulgi, musisz złożyć oświadczenie o posiadaniu prawomocnego orzeczenia, ale bez wymaganych wskazań (np. brak jest w dokumencie informacji, że jesteś niewidomy).

Formularze wniosku o wydanie orzeczenia możesz otrzymać w Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności, możesz też poprosić o przesłanie ich pocztą.

Wniosek składasz wraz z dokumentacją choroby (lub wysyłasz listem poleconym) do Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności. Następnie czekasz na listowne zawiadomienie o terminie posiedzenia składu orzekającego wraz z wezwaniem do stawienia się. Orzeczenie powinno być wydane w ciągu miesiąca.

Istotne przy orzekaniu

Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności bierze pod uwagę:
- treść orzeczenia o stanie zdrowia wydanego przez lekarza Zespołu, określającego trwałe lub czasowe naruszenie sprawności organizmu,
- wiek, płeć, wykształcenie, zawód i posiadane kwalifikacje,
- ewentualne zatrudnienie i warunki pracy (np. czy możesz pracować jedynie w warunkach pracy chronionej). Jeśli wcześniej nie pracowałeś - czy i jaką pracę mógłbyś podjąć, przy uwzględnieniu twego wykształcenia i posiadanych kwalifikacji, ale i obniżonej sprawności organizmu,
- szansę na powrót do pracy (wykonywanej do tej pory lub innej) po leczeniu, rehabilitacji lub przekwalifikowaniu,
- możliwości poprawy twego funkcjonowania w życiu codziennym oraz w pełnieniu ról społecznych.

Powiatowy Zespół ocenia również, z których form pomocy musisz korzystać:
- zatrudnienie w odpowiednich warunkach,
- szkolenia,
- terapia zajęciowa,
- zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
- wsparcie w samodzielnej egzystencji,
- ulgi i uprawnienia,
- prawo do niestosowania się do niektórych znaków drogowych (np. możliwość uzyskania karty parkingowej).

Jeśli masz ważne orzeczenie, ale twój stan zdrowia zmieni się, możesz wystąpić do Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności o ponowne rozpatrzenie sprawy i wydanie nowego orzeczenia uwzględniającego zmianę stanu zdrowia.

Jak się odwołać

Od orzeczenia Powiatowego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności możesz się odwołać w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia (jeśli nie zgadzasz się z danym orzeczeniem lub kiedy musisz je uzupełnić) do Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności (za pośrednictwem powiatowego zespołu, który wydał orzeczenie). Od orzeczenia Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności przysługuje ci odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych w terminie 30 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Odwołanie to składasz za pośrednictwem wojewódzkiego zespołu, który wydał zaskarżane orzeczenie. Postępowanie w takich sprawach jest wolne od opłat sądowych.