Kłopoty finansowe Polaków. Dla kogo upadłość konsumencka?

"Super Biznes": Coraz głośniej mówi się o tym, że upadłość zgłaszają nie firmy, ale zwykli obywatele. Skąd to zainteresowanie? Jak dużo Państwo macie takich klientów?

Jaroslaw Rembisz, radca prawny, partner zarządzający z Kancelarii Prawnej Rembisz i Wspólnicy: Obecnie mamy do czynienia ze znacznie większą ilością upadłości konsumenckich. Zdecydowana większość naszych klientów, to osoby fizyczne. Zainteresowanie wynika z bardzo trudnej sytuacji w której znaleźli się Ci ludzie. Kiedy wysokość zobowiązań przekracza ich możliwości finansowe, starają się szukać pomocy w rozwiązaniu tego problemu. Często bardzo desperacko szukają jakiegoś wyjścia z tej sytuacji. Także telewizja i informacje uzyskane z Internetu powodują, że dłużnicy coraz częściej mają świadomość, że jest dla nich szansa aby uwolnić się od długów. Trzeba mieć świadomość, że długi sprawiają, że poza finansową, radykalnemu pogorszeniu ulega także sytuacja rodzinna i zdrowotna (w szczególności psychiczna) dłużników i ich rodzin.

Kiedy należy zgłosić się do prawnika?

Do prawnika należy zgłosić się jak tylko przestajemy być w stawnie spłacać naszych wymagalnych zobowiązań (kredytów, pożyczek, opłat itd.). Wówczas najczęściej istnieje znacznie więcej możliwości aby załatwić sprawę zadłużenia w sposób polubowny i bardziej korzystny dla dłużnika. Należy unikać prób spłaty kredytu innym kredytem czy pożyczką. Wówczas najczęściej następuje efekt kuli śnieżnej i zamiast mniej, to zaczynamy mieć co raz więcej zobowiązań finansowych, aż w końcu tracimy kontrolę nad swoją sytuacją.

Upadłość to furtka dla nieuczciwych konsumentów? Jak to wygląda pod względem prawnym?

Ustawodawca przewidział taką sytuację kiedy wniosek o ogłoszenie upadłości składa nieuczciwy dłużnik. Zgodnie z ustawą prawo upadłościowe, jeżeli  upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań lub w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, Sąd ma obowiązek badania w toku postępowania tych okoliczności i jeżeli stwierdzi ich wystąpienie, nie pozwoli na ogłoszenie upadłości. W takiej sytuacji okres spłaty wierzycieli ulegnie znacznemu wydłużeniu, nawet do 84 miesięcy.

Czyli w jakich sytuacjach sąd może ogłosić upadłość konsumencką? Kto może skorzystać z tego rozwiązania?

Decydujące znaczenie ma w tym względzie pojęcie „niewypłacalności”. Sąd ogłosi upadłość jeżeli stwierdzi istnienie niewypłacalności dłużnika. Istnieje ustawowe domniemanie, że mamy do czynienia z niewypłacalnością dłużnika, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Dalej ustawa wskazuje, że nie może żądać ogłoszenia upadłości dłużnik który jest akcjonariuszem lub komandytariuszem odpowiadającym także za długi spółki, gdy dłużnik nie jest niewypłacalny i będzie w stanie spłacić swoje zobowiązania. Ponadto jeśli w ciągu ostatnich 10 lat dłużnik już złożył wniosek o upadłość i została ona ogłoszona, a część lub całość zobowiązań została umorzona oraz jeśli w ciągu ostatnich 10 lat dłużnik dokonał czynności skutkującej pokrzywdzeniem wierzycieli np. wyzbył się majątku w ten sposób przekazał nieruchomość bliskiej osobie np. dziecku lub żonie w celu uniknięcia jej zajęcia przez komornika w postepowaniu egzekucyjnym Sąd może po ogłoszeniu upadłości odmówić oddłużenia upadłego.

Tak więc, jeżeli dłużnik, który nie prowadzi działalności gospodarczej, ma zobowiązania finansowe, których nie jest w stanie uregulować na bieżąco, z powodu złej sytuacji finansowej spowodowanej np. nagłą ciężką chorobą dłużnika lub bliskiego członka rodziny, wpadł w spiralę zadłużenia, zamknięciem działalności gospodarczej z przyczyn niezależnych od niego (kiedy pozostały do spłaty kredyty wzięte na jej rozpoczęcie). Nie ma przy tym znaczenia jaki dłużnik posiada majątek. Nawet jeżeli majątek dłużnika przewyższa wysokość zobowiązań, to i tak może on ogłosić upadłość.

Czy z takiego rozwiązania można skorzystać tylko raz? 

Obecnie ta kwestia jest badana przez Sąd na etapie ustalenia planu spłat wierzycieli. Zatem najpierw Sąd ogłosi upadłość konsumenta, a dopiero później ustala kwestie okoliczności powstania zadłużenia. Zgodnie z ustawą prawo upadłościowe, Sąd może odmówić oddłużenia, jeśli ustali, że upadły w ciągu ostatnich 10 lat już złożył wniosek o upadłość i została ona ogłoszona, a część lub całość zobowiązań została umorzona i dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, zwłaszcza przez trwonienie swojego majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań. Zdarza się czasem osoba, która chce ponownie złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Jednak zawsze należy ustalić, jak przebiegało tamto postepowania i czy istnieją powyższe przesłanki, które mogą doprowadzić do odmowy oddłużenia.

Jakie są plusy i minusy upadłości konsumenckiej?  

Podstawowym plusem ogłoszenia upadłości, a w zasadzie zakończania całego postepowania upadłościowego (po spłacie wierzycieli lub umorzeniu zobowiązań) jest to, że umorzeniu ulegają długi naszego klienta. Oczywiście  zgodnie z ustawą nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu. Zawieszeniu na wiosek dłużnika, a po postepowaniu umorzeniu ulegają postepowania egzekucyjne i całość wynagrodzenia za pracę jest do dyspozycji upadłego. Jeżeli byliśmy wpisani do BIK, to nasze dane będą z niego wykreślone po 5 latach od dnia uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu zobowiązań dłużnika.

Minusem jest to, że cały nasz majątek po ogłoszeniu upadłości musi zostać wydany syndykowi, który będzie go przekazywać na spłatę zobowiązań. Zatem, jeżeli mamy wartościowe rzeczy majątkowe np. biżuteria, lub nieruchomości, to należy liczyć się z tym, że będą one przekazane aby spłacić wierzycieli. Oczywiście i w tym zakresie ustawa przewiduje ograniczenia tj. nie stracimy dachu nad głową, otrzymamy część naszego wynagrodzenia pozwalającego na utrzymanie siebie i rodziny. Upadłość nie ma na celu zostawienia dłużnika bez środków do życia, wręcz przeciwnie, ma mu pomóc do powrócenia do życia bez długów. Wiadomo, że również samo postępowanie będzie trochę trwało i przez ten czas, nie będziemy mieli pełnej kontroli nad swoim majątkiem. Syndyk może sprzedać nasze nieruchomości i ruchomości. Natomiast należy mieć na uwadze, że celem jest wyjście z długów.

Jakie przypadki upadłości są najtrudniejsze?

Najtrudniejsi są klienci, którzy sami nie widzą ile mają długów i w jakich instytucjach. Przedstawiają mnóstwo wezwań do zapłaty, pism od komorników i innych dokumentów windykacyjnych. Wówczas to do nas należy ich analiza i dopiero na podstawie uzyskanych dokumentów i informacji od klientów ustalamy dane wierzyciela oraz wysokość zobowiązania.  Należy pamiętać, że wierzyciele często sprzedają swoje wierzytelności innym podmiotom zajmującym się windykacją długów. Często jest tak, że ta sama wierzytelność kilkukrotnie była przedmiotem cesji i w takim przypadku klient sam już nie wie kto by wierzycielem pierwotnym i na zaspokojenie jakich potrzeb kredyt został wzięty. Jest to istotna trudność, która komplikuje samo sporządzenie wniosku. Musimy pamiętać, że należy sądowi wyjaśnić przyczyny i okoliczności zawierania umów kredytowych czy pożyczkowych przez dłużnika oraz na jakie cele pieniądze były przeznaczane. Będzie to mieć wpływ na postanowienie Sądu o dopuszczalności i spełnienia przez klienta warunków do ogłoszenia upadłości.