Dr Dawid Piekarz: Szkło jednorazowe pozostawmy w systemach gmin

Projektując od podstaw rozwiązania dla polskich producentów opakowań i recyklerów, warto brać przykłady działających już od lat systemów na świecie. W krajach europejskich, w których osiągane są najwyższe poziomy recyklingu szkła, nie zostały wprowadzone systemy kaucyjne dla tego surowca. W przypadku Szwecji – recykling szkła jest na poziomie 99%, na kolejnych miejscach w tym zestawieniu są: Norwegia – 98%, Belgia – 98%, Włochy – 87%, Hiszpania – 80%, Bułgaria – 78%.

Instytut Staszica zwraca uwagę, że „włączenie opakowań szklanych jednorazowych do systemu kaucyjnego będzie ogromnym, by nie rzec zabójczym, obciążeniem dla małego handlu detalicznego, a jednocześnie nie poprawi w sposób znaczący finalnego wolumenu zbieranych opakowań – będzie się bowiem kanibalizował z istniejącymi już systemami gminnymi (pojemniki na szkło)” – czytamy w najnowszym stanowisku, udostępnionym przez Instytut.

Na problemy związane z obsługą odpadów szklanych w ramach systemów kaucyjnych zwracają uwagę także przedstawiciele handlu detalicznego. Z zapowiedzi resortu klimatu wynika, że każdy sklep o powierzchni handlowej od 100 m kw. będzie miał obowiązek przyjmowania od klientów pustych opakowań plastikowych, puszek i butelek szklanych po napojach (jednorazowego użytku i zwrotnych) oraz do wypłacenia klientowi kaucji. Pozostałe, mniejsze punkty handlowe, będą mogły się przyłączyć do systemu kaucyjnego dobrowolnie. Jednak wszystkie jednostki handlowe będą zobowiązane do pobierania kaucji. Stąd mniejsze sklepy, obawiając się utraty klientów, raczej nie będą chciały pozostawać poza systemem. Obligatoryjne zbieranie wszelkich opakowań szklanych, szczególnie przez małe sklepy, spowoduje błyskawiczne ich zatkanie, a w konsekwencji dysfunkcjonalność całego systemu.

Jak podkreśla rynek, 40% sprzedaży odbywa się tradycyjnym kanałem, który stanowią małe i średnie placówki.

„Ich powierzchnia handlowa jest ściśle ograniczona i w pełni zagospodarowana. Dlatego punkty te nie będą miały możliwości wyodrębnienia dodatkowej przestrzeni magazynowej, na potrzeby skupu, np. jednorazowych butelek szklanych – mówi nam Dawid Piekarz, wiceprezes Instytutu Staszica. I dodaje, że „z frakcją puszek czy butelek PET sklepy mogą sobie łatwo poradzić – opakowania dają się łatwo zgnieść, dlatego nie powinny zajmować zbyt wiele miejsca”.

W przypadku szkła problematyczne pozostają stłuczki, które mogą potencjalnie stwarzać zagrożenie dla personelu. Z punktu widzenia ochrony środowiska dyskusyjny pozostaje też transport wielkogabarytowy butelek szklanych, ze względu na duże koszty, wynikające z emisji CO2 podczas całej logistyki. Wreszcie nie jest przesądzone czy sami klienci będą skorzy do przynoszenia do sklepu, cięższych i mniej poręcznych niż plastikowe, butelek szklanych. Konsumentom nie będzie się opłacało nosić opakowań do sklepów, a to podważy sens całego systemu oraz jego walor społeczny i edukacyjny.

Dr Dawid Piekarz zwraca uwagę na konsekwencje, wynikające z oczekiwania od konsumentów zwrotu pustych butelek szklanych do sklepu, czy wrzucania ich do butelkomatu zamiast do przydomowego pojemnika na szkło. „Z powodu wygody, objęcie szkła kaucją może skłonić wielu konsumentów do zakupu opakowań plastikowych. Przewrotnie, spowoduje to odwrócenie trendu – ekologiczny, cyrkularny segment dla opakowań szklanych zostanie wyparty przez zakupy produktów opakowanych w plastik” – obawia się ekspert. Na poparcie swojej tezy, przytacza też wnioski, jakie płyną z analizy rozwiązań wdrożonych w państwach UE – gdzie, przykładowo w Niemczech, objęcie szkła depozytem spowodowało spadek użytkowania butelek szklanych z 80% do poziomu 50%.

Szkło to materiał permanentny – można go bez końca poddawać recyklingowi i produkować nowe opakowania. Szkło zachowuje swoją jakość, niezależnie od tego, ile razy jest przetworzone. Włączenie butelek szklanych jednorazowych do systemu kaucyjnego nie spowoduje jednak wzrostu efektywności zbiórki stłuczki szklanej, a doprowadzi de facto do działania dwóch równoległych systemów zbiórki: kaucyjnego i gminnego. Będą zatem działać równocześnie dla tej samej frakcji dwa systemy, co będzie generowało dodatkowe koszty. „System kaucyjny powinien służyć zbiórce frakcji, dla których zbiórka pojemnikowa nie jest skuteczna, jak. np. butelki plastikowe” – zaznacza Piekarz. Dlatego, zdaniem Instytutu, skutecznie dziś działający system pojemnikowy dla szkła, powinien pozostać i być dalej rozwijany.