Jak wyliczyć kapitał początkowy

Kapitał początkowy będzie częścią twojej przyszłej emerytury, dlatego powinieneś przekazać do ZUS wszystkie dokumenty potrzebne do jego wyliczenia.

Od 1999 roku każdy ubezpieczony ma w ZUS swoje konto, na którym zapisywane są jego składki. Przedtem nie były one rozliczane indywidualnie, więc sam musisz odtworzyć sumę zgromadzonych wcześniej składek. Na tej podstawie ZUS wyliczy ci twój kapitał początkowy, czyli tę część twojej emerytury, na którą pracowałeś przed 1999 r.

Dla kogo kapitał początkowy

ZUS wyliczy ci kapitał początkowy, jeśli:
- urodziłeś się po 31 grudnia 1948 r.;
- przed 1 stycznia 1999 r. opłacałeś za siebie składki na ubezpieczenie społeczne (np. prowadziłeś działalność gospodarczą) lub składki za ciebie płacił pracodawca.

Kapitał początkowy jest wyliczany każdej osobie na dzień 1 stycznia 1999 r. (bez względu na to, kiedy zostanie przesłany do ZUS wniosek wraz z dokumentami o jego ustalenie). Ustalenie wartości kapitału początkowego następuje w formie decyzji. Jeżeli z nią się nie zgadzasz, możesz wnieść odwołanie do Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych za pośrednictwem oddziału ZUS, który wydał decyzję. Odwołanie możesz wnieść w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji.

Wniosek o ustalenie kapitału początkowego powinieneś złożyć w oddziale ZUS właściwym ze względu na twoje miejsce zamieszkania, a jeśli nie mieszkasz w Polsce - w jednostce ZUS właściwej ze względu na miejsce ostatniego zameldowania na pobyt stały w kraju lub do upoważnionej jednostki ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania za granicą.

Jakie dokumenty są potrzebne do ustalenia kapitału początkowego

- wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1)
- kwestionariusz, w którym będą wpisane wszystkie okresy zatrudnienia do 31 grudnia 1998 r. (składkowe i nieskładkowe) - druk ZUS Rp-6
- świadectwa pracy lub zaświadczenia potwierdzające okresy zatrudnienia oraz inne dowody dla potwierdzenia okresów składkowych i nieskładkowych
- zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7), potwierdzające okresy zatrudnienia oraz osiągane wynagrodzenie (dochody), które wystawia pracodawca, albo legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu

Od czego zależy wysokość twego kapitału początkowego

- okresów składkowych i nieskładkowych przed 1999 r.
- dochodów (wynagrodzenie i wszystkie składniki wynagrodzenia, od których była opłacona składka na ubezpieczenie społeczne przed 1999 r.)
- współczynnika p - służy do obliczenia tzw. części socjalnej (część socjalna to 24 proc. kwoty bazowej wynoszącej obecnie 2974,69 zł)

Suma kwot: za okresy składkowe, za okresy nieskładkowe oraz części socjalnej mnożona jest przez tzw. średnie trwanie życia, tj. przez 209 miesięcy. Tak wyliczona kwota stanowi wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r.

Uwaga! Podstawą obliczenia emerytury może być wyłącznie kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego - jeżeli nie podlegałeś ubezpieczeniu po 1998 r., albo wyłącznie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne - jeżeli nie masz obliczonego kapitału początkowego, np. z powodu niepozostawania w ubezpieczeniu przed 1999 r. albo nieprzedłożenia dokumentów wymaganych do ustalenia kapitału początkowego.

Udowodnij staż i zarobki

Do wyliczenia kapitału początkowego potrzebne są informacje o zarobkach z 10 kolejnych lat wybranych przez ciebie z okresu 1980-1998 lub z 20 najlepszych lat pracy przed 1998 r. (własne zarobki z wybranego roku porównujesz ze średnim wynagrodzeniem z tego roku). Kapitał, niezależnie od tego, kiedy będzie wyliczony, na twoim koncie zostanie zapisany z datą wsteczną 1 stycznia 1999 r.

Najpierw musisz udowodnić swój staż pracy, czyli okresy zatrudnienia składkowe i nieskładkowe przed 1 stycznia 1999 r. Wpisujesz te okresy chronologicznie w kwestionariuszu ZUS Rp-6, podając jednocześnie rodzaj dokumentu posiadanego na ich potwierdzenie.

Na tobie spoczywa też obowiązek udowodnienia swoich zarobków osiąganych przed przejściem na emeryturę. ZUS uzna tylko te dokumenty, w których będą wpisane konkretne kwoty zarobków. Nie uzna, jeśli to będzie tylko grupa zaszeregowania lub zapis o przyznaniu premii czy nagrody.

Podstawowym dokumentem potwierdzającym wysokość twojego wynagrodzenia jest zaświadczenie wystawione przez pracodawcę na druku Rp. 7. Pracodawca lub jego następca prawny wypełnia ten formularz na podstawie zachowanej dokumentacji płacowej. Możesz również przedstawić ZUS legitymację ubezpieczeniową jako dowód świadczący o twoich zarobkach. Natomiast nie możesz tego udowodnić zeznaniami świadków. Jeśli prowadziłeś działalność gospodarczą, wystarczy podać NKP (numer konta płatnika) - ZUS ma twoje dokumenty. Tak samo - gdy pracowałeś w firmie zatrudniającej do 20 osób, a twój pracodawca opłacał składki.

Jak możesz udowodnić swoje zarobki

- zaświadczenie wystawione przez pracodawcę na druku ZUS Rp-7
- legitymacja ubezpieczeniowa z wpisanymi okresami zatrudnienia oraz wysokością zarobków, w tym: data rozpoczęcia i zakończenia pracy, rodzaj wykonywanej pracy, kwota wynagrodzenia oraz rok, w którym to wynagrodzenie zostało osiągnięte, a także podpis pracodawcy lub upoważnionego pracownika i jego pieczątka służbowa. Jednak brak takiej imiennej pieczątki (nie była wymagana w legitymacjach starego typu) nie przeszkadza w uznaniu przez ZUS za dowód wpisów o wysokości zarobków pod warunkiem, że legitymacja nie budzi zastrzeżeń co do jej autentyczności.

Uwaga! Legitymacja zawierająca powyższe informacje jest samoistnym dowodem, pracodawca nie powinien więc wystawiać odrębnego zaświadczenia o zarobkach na jej podstawie.

Jeśli masz odpis notarialny lub poświadczoną przez notariusza kserokopię legitymacji, będzie ona traktowana przez ZUS jak oryginał i dopuszczona jako dowód.
- świadectwa pracy (tylko wtedy, gdy jest informacja o zmieniających się zarobkach, a nie tylko wysokość wynagrodzenia na ostatnio zajmowanym stanowisku)
- zaświadczenie lub odpis o wysokości zarobków wystawione i poświadczone przez placówkę przechowującą dokumenty po nieistniejącym zakładzie pracy

Jeśli nie uda ci się odnaleźć dokumentów płacowych, za ten okres ZUS wyliczy ci najniższy kapitał, tzw. część socjalną emerytury (24 proc. kwoty bazowej).

Od czego zacząć

Druk Rp7 wielu przyszłym emerytom śni się po nocach, zwłaszcza tym, których dawne zakłady pracy już nie istnieją. Dotrzeć wtedy do niezbędnych dokumentów wcale nie jest łatwo. Zwłaszcza że do końca 1990 r. zakłady pracy były zobowiązane do przechowywania dokumentacji płacowej tylko przez 12 lat, potem można je było zniszczyć w majestacie prawa. Na szczęście nie wszyscy skorzystali z tego prawa i w niektórych firmach dokumentacja się zachowała. Poza tym przy likwidacji dokumentów płacowych pracodawcy powinni uzupełnić twoją dokumentację osobową o angaże, podwyżki, premie. Jeśli firma, w której kiedyś pracowałeś, prawidłowo prowadziła dokumentację, masz szansę na odtworzenie swoich zarobków na podstawie akt osobowych.

Wyruszając na poszukiwanie dokumentów niezbędnych do wyliczenia kapitału początkowego, najpierw powinieneś sprawdzić, jakich dokumentów ci brakuje, z jakich lat i z których zakładów pracy. Następnie zbadaj, czy twój były pracodawca jeszcze istnieje. Jeśli tak, będziesz mógł ustalić jego dane na podstawie posiadanych umów czy świadectw pracy albo innych zaświadczeń. Na pewno są w tych dokumentach pieczątki z adresami i telefonami. Jeśli firmy, w której pracowałeś, już nie ma, trzeba zacząć od ustalenia, co się z nią stało - została zlikwidowana, przekształcona, a może sprywatyzowana. Twoje dalsze poszukiwania będą od tego zależały.

UWAGA
Wniosek o ustalenie kapitału początkowego złóż w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwym ze względu na miejsce zamieszkania

Gdy pracowałeś w państwowej firmie

Przedsiębiorstwa państwowe, które zostały sprywatyzowane, najczęściej przekształcały się w spółki prawa cywilnego lub handlowego. Nowe firmy powinny przejąć wraz z majątkiem likwidowanych przedsiębiorstw również akta pracownicze. Informacje o nich znajdziesz w Sądzie Gospodarczym w wydziale rejestrowym (jeśli firma została zlikwidowana) lub upadłościowym (jeśli firma upadła). Gdy przedsiębiorstwo państwowe zostało całkowicie zlikwidowane, dokumenty powinny być przekazane organowi założycielskiemu lub nadrzędnemu (najczęściej był nim wojewoda lub minister). Jeśli pracowałeś w spółdzielni, która została zlikwidowana lub przekształcona, jej likwidator powinien przekazać dokumentację związkowi rewizyjnemu, w którym spółdzielnia była wcześniej zrzeszona, albo Krajowej Radzie Spółdzielczej w Warszawie (00-013 Warszawa, ul. Jasna 1). Tam próbuj je odnaleźć.

Gdy pracowałeś w spółce

Gdy byłeś pracownikiem spółki prawa cywilnego lub handlowego, która została zlikwidowana, szukaj pomocy u jej likwidatora lub syndyka masy upadłościowej. Jeśli pracowałeś w firmie prywatnej, to na jej właścicielu spoczywał obowiązek przechowywania akt pracowniczych. Mogą one być przechowywane przez niego samego np. w mieszkaniu. Możesz też szukać śladu po zlikwidowanej firmie w Sądzie Gospodarczym.

Gdy pracowałeś w małej firmie

Jeśli pracowałeś na własny rachunek lub w firmie zatrudniającej do 20 pracowników, jesteś w dużo lepszej niż inni sytuacji. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie własnej dokumentacji (imiennych deklaracji oraz imiennego rozliczania składek) potwierdzi twój staż ubezpieczeniowy oraz osiągane kiedyś zarobki.

Aby Zakład Ubezpieczeń Społeczych mógł to potwierdzić, musisz podać: okres pracy, nazwę zakładu pracy lub nazwisko i imię pracodawcy, adres byłego miejsca pracy oraz NKP (Numer Konta Podatnika), jeśli go znasz, a jeśli pracowałeś w spółce cywilnej - nazwę spółki oraz imiona i nazwiska wspólników.

Co potwierdzi twoje zarobki

- Podstawowym dokumentem potwierdzającym wysokość twojego wynagrodzenia jest zaświadczenie wystawione przez pracodawcę na druku Rp.7.
- Możesz również przedstawić ZUS legitymację ubezpieczeniową jako dowód świadczący o twoich zarobkach. Natomiast nie możesz tego udowodnić zeznaniami świadków.
- Jeśli prowadziłeś działalność gospodarczą, wystarczy podać NKP (numer konta płatnika) - ZUS ma twoje dokumenty.
- Tak samo - gdy pracowałeś w firmie zatrudniającej do 20 osób, a twój pracodawca opłacał składki.

ZUS wyliczy kapitał początkowy, jeśli:

- jesteś w odpowiednim wieku, czyli urodziłeś się po 31 grudnia 1948 r.;
- przed 1 stycznia 1999 r. opłacałeś za siebie składki na ubezpieczenie społeczne (np. prowadziłeś działalność gospodarczą) lub składki za ciebie płacił pracodawca

Joanna Laskowska (38 l.), Białystok (woj. podlaskie):
Czy muszę wyliczać kapitał początkowy

- Pierwszą pracę podjęłam zaraz po studiach, w 1998 roku. Zaczynałam jako urzędniczka w administracji samorządowej, potem pracowałam w różnych firmach prywatnych jako sekretarka. Słyszałam, że powinnam naliczyć swój kapitał początkowy, ale kompletnie nie wiem, jak się do tego zabrać. Jakie powinnam zdobyć dokumenty? Czy muszę zwrócić się do firm, w których wcześniej pracowałam? Ale jedna z nich już nie istnieje.