WIBOR zostanie zastąpiony? Ministerstwo Finansów: nie przewiduje się innego rozwiązania

• Ministerstwo Finansów planuje wyznaczyć zamiennik WIBOR w drodze rozporządzenia, a nie ustawy.
• Resort rozważa wprowadzenie ujemnego wskaźnika korygującego dla zamiennika WIBOR przy starych umowach kredytowych.
• POLSTR został wyznaczony jako wskaźnik, który zastąpi WIBOR.
• Od stycznia 2028 roku nie powinno być żadnych umów opartych na WIBOR-ze.

Reforma wskaźników referencyjnych

Obecnie trwa intensywny proces reformy wskaźników referencyjnych, które mają kluczowe znaczenie dla ustalania oprocentowania kredytów hipotecznych i innych instrumentów finansowych. Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych wskazała wskaźnik POLSTR jako następcę WIBOR. Wprowadzenie nowego wskaźnika do umów kredytowych ma nastąpić na mocy rozporządzenia.

Pojawiły się sugestie, że wyznaczenie nowego wskaźnika powinno być uregulowane ustawą, jednak Ministerstwo Finansów odrzuciło to rozwiązanie.

- Delegacja ustawowa była przedmiotem analiz w ramach szerokiego i ściśle uregulowanego procesu legislacyjnego, co można zweryfikować na stronie Rządowego Centrum Legislacji. Obowiązujące przepisy prawne (…) ustanawiają także ministra właściwego do spraw instytucji finansowych (MFiG) jako krajowy właściwy organ państwa członkowskiego uprawniony do wyznaczenia zamiennika, zgodnie z art. 23c unijnego Rozporządzenia BMR (…). Aktualnie nie przewiduje się zatem innego rozwiązania, jak wyznaczenie zamiennika w drodze rozporządzenia, co wprost wynika z powszechnie obowiązujących przepisów prawnych (…) - pisze Ministerstwo Finansów.

Rozporządzenie BMR (Benchmark Regulation) to unijna regulacja, która tworzy ramy prawne dla tworzenia i nadzoru nad wskaźnikami referencyjnymi. Jednym z głównych celów tego rozporządzenia jest poprawa jakości wskaźników, poprzez oparcie ich na rzeczywistych danych transakcyjnych. Właśnie dlatego POLSTR bazuje na realnych transakcjach overnight, które są następnie przeliczane "na przyszłość". To odróżnia go od WIBOR, gdzie uwzględniane są zarówno transakcje, jak i prognozy.

Co to oznacza dla umów kredytowych?

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że zamiennik wskazany w rozporządzeniu będzie miał zastosowanie do już zawartych umów, które odnoszą się do WIBOR, a których opracowywanie zostanie zakończone. Dotyczy to umów, które nie mają odpowiednich klauzul awaryjnych lub nie zostały pomyślnie renegocjowane.

- Zamiennik wskazany w rozporządzeniu MFiG będzie miał zatem zastosowanie do już zawartych (a nie nowych) umów i instrumentów finansowych, które odnoszą się do wskaźnika WIBOR (…), którego opracowywanie zostanie zaprzestane, i nie mają żadnych, bądź mają niewłaściwe klauzule awaryjne oraz nie zostały pomyślnie renegocjowane. Istotą wyznaczenia zamiennika (o ile, zgodnie z ustawową procedurą, jego wyznaczenie zostanie uznane za konieczne) jest zachowanie ciągłości obowiązujących umów i instrumentów, co jest działaniem prostabilnościowym - pisze MF.

Resort finansów podkreśla, że zasada swobody umów jest kluczowa. Strony mają prawo decydować o wyborze wskaźnika zastępczego, podpisując umowę z odpowiednią klauzulą awaryjną lub aneks.

W pierwszej kolejności, w każdym przypadku zachowana jest zatem zasada swobody umów (to strony decydują o wyborze wskaźnika zastępczego podpisując daną umowę wraz z odpowiednią klauzulą awaryjną bądź aneks do umowy). Zakres zastosowania zamiennika wynika wprost z bezpośrednio obowiązującego unijnego Rozporządzenia BMR – ustawodawstwo krajowe nie może go modyfikować

Resort chce uniknąć sytuacji, w której zmiana wskaźnika spowoduje nagły wzrost rat

Rozporządzenie ministra finansów i gospodarki ma także dotyczyć tzw. spreadu korygującego. Ma on zapobiec sytuacjom, w których zmiana wskaźnika prowadzi do nagłych zmian w wysokości rat kredytowych. Rząd planuje ustawowo zapisać, że spread może stanowić trzeci element oprocentowania kredytu hipotecznego, obok wskaźnika referencyjnego i marży banku.

- Taki spread był już wyznaczony chociażby dla zamienników za LIBOR CHF. Jego dodawanie do zamiennika przewidują przepisy Rozporządzenia BMR. Chcemy, aby wypracowane ostatecznie rozwiązania były zgodne z tymi, które są powszechnie znane, stosowane i uznane przez rynki na całym świecie. Spread, który będzie mógł zostać ostatecznie wskazany w rozporządzeniu MFiG, będzie najpierw zaproponowany przez KNF w stanowisku, a następnie szczegółowo analizowany przez Komitet Stabilności Finansowej (…), który wyda rekomendację w tym zakresie - podaje Ministerstwo Finansów.

W umowach kredytowych opartych na WIBOR, najczęściej stosuje się WIBOR 3M lub WIBOR 6M. Ze względu na to, że POLSTR oparty jest na rzeczywistych transakcjach, jego analogiczne odmiany są obecnie wyższe niż WIBOR 3M czy WIBOR 6M. To sugeruje, że w przypadku zamiany wskaźników, powinien zostać zastosowany ujemny spread korygujący.

Spread może być dodatni, zerowy, ujemny - w zależności od wyliczeń różnic między wskaźnikiem zastępowanym a zastępującym oraz momentu zamrożenia spreadu. W swoich działaniach chcemy pozostać spójni z analogicznymi procesami, co wzmacnia przewidywalność i wiarygodność polskiego rynku wśród inwestorów oraz instytucji międzynarodowych

POLSTR 1M jako alternatywa?

Innym rozwiązaniem byłoby wyznaczenie jako zamiennika WIBOR 3M i 6M wskaźnika POLSTR 1M. Prezes Związku Banków Polskich, Tadeusz Białek, sugeruje, że to powinien być preferowany wskaźnik w umowach.

Tak jak przy WIBOR-ze mieliśmy najczęściej do czynienia z 3-miesięcznym tenorem, tak na pewno przy POLSTR będziemy mieć do czynienia w większości z jednomiesięcznym tenorem – powiedział Tadeusz Białek podczas konferencji ZBP. - Podkreślam jeszcze raz, dzisiaj nie mogę z całą pewnością powiedzieć, że tak będzie, ale prace ku temu zmierzają, aby był to jednomiesięczny tenor – mówił także.

Prace nad reformą wskaźników rozpoczęły się po wykryciu manipulacji na wskaźniku LIBOR przez globalne banki. W efekcie zdecydowano się na przejście na wskaźniki oparte na rzeczywistych transakcjach, bez uwzględniania prognoz.

Plany zmiany wskaźnika WIBOR sięgają 2022 roku

Pod koniec kwietnia 2022 roku ówczesny premier Mateusz Morawiecki zapowiedział plan pomocy kredytobiorcom, który zakładał zastąpienie WIBOR bardziej przejrzystym mechanizmem kalkulacji kosztów kredytu. Celem było wprowadzenie nowego wskaźnika od początku 2023 roku, opartego na depozytach overnight.

Narodowa Grupa Robocza ds. reformy wskaźników referencyjnych (NGR) została powołana w 2022 roku w celu przygotowania planu i harmonogramu działań prowadzących do zastąpienia WIBOR nowym wskaźnikiem. W skład grupy wchodzą przedstawiciele Ministerstwa Finansów, NBP, KNF, BFG, PFR, GPW oraz wiodących banków komercyjnych.

W trakcie prac grupy najpierw wybrano indeks WIRON, oparty na depozytach instytucji finansowych i dużych firm. Jednak w ubiegłym roku podjęto decyzję o rezygnacji z WIRON na rzecz POLSTR. Zgodnie z wypracowaną mapą drogową, od stycznia 2028 roku na rynku nie powinno być żadnych umów opartych na WIBOR.