Do emerytury można doliczać pracę w państwach Unii Europejskiej, państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej (tj. Islandii, Norwegii, Liechtensteinie) i Szwajcarii. Jeżeli pracowałeś w Polsce i za granicą w wyżej wymienionych krajach oraz z tego tytułu podlegałeś obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, możesz starać się o przyznanie emerytury w każdym z państw, w którym byłeś zatrudniony. I to mimo tego, że w którymś z krajów masz zbyt krótki okres ubezpieczenia! Wszystko dzięki prawu unijnemu dotyczącemu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które przewidują łączenie okresów ubezpieczenia.
Sumowanie okresów
Od wejścia Polski do UE w stosunkach Polski z państwami członkowskimi UE/EOG i Szwajcarią obowiązują zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. To oznacza, że jeśli pracowałeś jednocześnie w Polsce i w którymś z krajów UE/EOG/Szwajcarii, okresy ubezpieczenia w tym państwie mogą być uwzględnione przy ustalaniu twego prawa do polskiej emerytury oraz obliczaniu jej wysokości. Osobom, które nie mają stażu ubezpieczeniowego wystarczającego do przyznania emerytury w Polsce można doliczyć okresy ubezpieczenia przebyte w UE. Jeśli zatem migrowałeś zarobkowo między krajami członkowskimi Unii Europejskiej, możesz uzyskać emeryturę lub rentę w każdym z tych państw, o ile spełnisz warunki wymagane w ustawodawstwach tych krajów. W poszczególnych państwach świadczenia przyznawane są na różnych zasadach, ale zwykle zależą od osiągnięcia odpowiedniego wieku i stażu ubezpieczeniowego (czyli okresu opłacania składek emerytalno- rentowych).
Jakie świadczenia są objęte unijną koordynacją
Unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dotyczą długoterminowych świadczeń pieniężnych z tytułu starości, inwalidztwa (niezdolności do pracy), śmierci oraz wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Do świadczeń emerytalno-rentowych realizowanych przez ZUS, podlegających unijnej koordynacji należą: emerytura, renta z tytułu niezdolności do pracy (w tym renta szkoleniowa), renta rodzinna, dodatek pielęgnacyjny, dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej, renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową wraz z dodatkami, renta rodzinna powypadkowa, zasiłek pogrzebowy.
W odniesieniu do rent z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej obowiązuje zasada, zgodnie z którą świadczenia przysługują z tego państwa, którego ustawodawstwu podlegała (w którym była ubezpieczona) osoba, która uległa wypadkowi przy pracy lub zachorowała na chorobę zawodową.
Wspólnotową koordynacją nie są natomiast objęte świadczenia dla ofiar wojny, takie jak m.in. świadczenia dla kombatantów (w tym dodatki kombatanckie, ryczałt energetyczny) oraz renty z tytułu inwalidztwa wojennego i wojskowego. Świadczenia te, ustalone na podstawie polskich przepisów osobom zamieszkałym w innym państwie członkowskim, mogą być wypłacane wyłącznie w Polsce, na wniosek osoby uprawnionej, na jej rachunek bankowy w Polsce albo do rąk osoby upoważnionej do odbioru zamieszkałej w Polsce.
Jak złożyć o wniosek o emeryturę przyznawaną na podstawie przepisów unijnych
Jeśli byłeś ubezpieczony (płaciłeś składki emerytalno-rentowe) w więcej niż jednym państwie członkowskim UE wniosek o emeryturę lub rentę zgłaszasz w instytucji ubezpieczeniowej tylko jednego z tych państw. W tym momencie jest on automatycznie rozpatrywany we wszystkich krajach, a data złożenia wniosku jest wiążąca dla wszystkich instytucji ubezpieczeniowych.
Jeśli wniosek o emeryturę składasz w ZUS, to na formularzu ZUS Rp-1E. Do wniosku powinieneś dołączyć:
* formularz unijny E 207 PL (Informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej) – wypełniony w punkcie 7 (informacja o okresach ubezpieczenia przebytych w poszczególnych państwach członkowskich). Musi być czytelnie podpisany przez wnioskodawcę,
* dokumenty uzasadniające prawo do polskich świadczeń i obliczenie ich
wysokości - m.in. legitymacje ubezpieczeniowe, świadectwa pracy, zaświadczenia ZUS Rp-7, dokumenty stwierdzające datę urodzenia, okresy ubezpieczenia (formularz ZUS Rp-6 - Kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych)
* dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia (pracy) w innych niż Polska państwach, ewentualnie numery zagranicznego ubezpieczenia, nazwy i adresy pracodawców oraz inne informacje pozwalające zidentyfikować zagraniczne instytucje, w której byłeś ubezpieczony
*dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia w Polsce,
* dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia lub zamieszkania za granicą
* wszelkie inne dowody uzasadniające staranie się o świadczenie
Jeżeli do uzyskania prawa do emerytury nie jest konieczne uwzględnienie zagranicznych okresów ubezpieczenia,
ZUS wyliczy ci tzw. emeryturę krajową - wyłącznie na podstawie okresów ubezpieczenia w Polsce. Jednak wtedy musi obliczyć też kwotę emeryturę proporcjonalną, żeby je porównać i przyznać wyższą.
Jak ci wypłacą
Jeśli mieszkasz za granicą, możesz otrzymywać swoją emeryturę
* w Polsce - na rachunek bankowy emeryta lub do rąk osoby upoważnionej
przez emeryta zamieszkałej w Polsce albo
* w państwie zamieszkania - na zagraniczny rachunek bankowy emeryta.
Wniosek o przekazywanie emerytury do kraju, w którym mieszkasz składasz w tym oddziale ZUS, który przyznał ci świadczenie.
Jak ci wyliczą emeryturę
Jeżeli do uzyskania prawa do polskiej emerytury konieczne jest uwzględnienie zagranicznych okresów ubezpieczenia, to ZUS wyliczy ci tzw. emeryturę proporcjonalną:
- najpierw wyliczy teoretyczną (pełną) kwotę emerytury, jaka by ci przysługiwała gdybyś cały czas pracował w Polsce
- następnie, na podstawie tej kwoty, obliczy rzeczywistą (częściową) emeryturę, odpowiadającą stosunkowi polskich okresów ubezpieczenia do sumy polskich i zagranicznych okresów ubezpieczenia .
Na przykład, jeśli pracowałeś 15 lat w Polsce i 10 lat w Belgii, to najpierw ZUS obliczy ci emeryturę teoretyczną czyli taka jaką byś dostał gdybyś przez 25 lat pracował w Polsce, a następnie, na tej podstawie rzeczywistą.
Emerytura z uwzględnieniem proporcji długości okresu ubezpieczenia w Polsce do łącznej długości okresu ubezpieczenia w Polsce i w Belgii wyniesie 15/25 kwoty teoretycznej.
