Kontrola podatkowa przeprowadzana jest z urzędu. Jej celem jest sprawdzenie, czy przedsiębiorca wywiązuje się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. W trakcie kontroli przede wszystkim sprawdzane są zapisy w księgach podatkowych, które stanowią podstawę do ustalenia wymiaru należnych od firmy podatków. Jeśli przedsiębiorca rozlicza się z fiskusem w formie księgi przychodów i rozchodów, kontrolerzy mogą sprawdzić wszystkie dowody księgowe (m.in. faktury, rachunki, urzędowe potwierdzenia zapłaty, raporty dobowe i miesięczne z kasy fiskalnej).
Poza okazaniem ksiąg urzędnicy skarbowi mogą również zażądać udostępnienia wszystkich archiwalnych deklaracji - dla podatku PIT oraz VAT (zgodnie z obowiązującymi przepisami przedsiębiorca powinien przechowywać te dokumenty, tak jak i księgi podatkowe, przez 5 lat od końca roku, w którym minął termin płatności danego podatku). Kontrolą mogą objąć także kasę fiskalną - tu najczęściej kontrolerzy sprawdzają, czy w urządzeniu nie zostały naruszone plomby.
Oprócz tego mogą zbierać i wykorzystywać informacje, w tym dane osobowe, nawet bez wiedzy i zgody osoby, której te dane dotyczą, a administrator danych jest zobowiązany je udostępnić. Jeśli urzędnicy podatkowi zawitają do przedsiębiorcy, mają prawo skontrolować nie tylko jego samego, lecz także kontrahentów.
Wejdą do mieszkania
Kontrolujący mają prawo wstępu na teren oraz do budynków, lokali mieszkalnych lub innych pomieszczeń, jeżeli jest to niezbędne do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi wynikającymi ze złożonej przez ciebie deklaracji oraz z innych dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele mieszkaniowe. Mogą przeszukać mieszkanie przedsiębiorcy, ale tylko po uzyskaniu, na wniosek organu podatkowego, zgody prokuratora rejonowego i tylko wtedy, gdy są tam przechowywane przedmioty, księgi podatkowe, akta lub inne dokumenty mogące mieć wpływ na ustalenie istnienia obowiązku podatkowego lub określenie wysokości zobowiązania podatkowego albo mają informację o prowadzeniu niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej.
Mogą przesłuchiwać
Poza tym kontrolujący mają prawo do:
- żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do dokonania jego oględzin;
- żądania udostępniania akt, ksiąg i wszelkiego rodzaju dokumentów związanych z przedmiotem kontroli oraz do sporządzania z nich odpisów, kopii, wyciągów, notatek, wydruków i udokumentowanego pobierania danych w formie elektronicznej;
- zbierania innych niezbędnych materiałów w zakresie objętym kontrolą;
- zabezpieczania zebranych dowodów;
- legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;
- żądania przeprowadzenia spisu z natury;
- przesłuchiwania świadków i kontrolowanego;
- zasięgania opinii biegłych.
Pytają o majątek
Jeżeli urzędnicy skarbowi mają uzasadnione powody, by przypuszczać, że przedsiębiorca nie ujawnił wszystkich obrotów lub przychodów mających wpływ na ustalenia wysokości podatku, mogą zażądać złożenia oświadczenia o stanie majątkowym (pod rygorem odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania). To nie koniec uprawnień kontrolerów. Mogą także nakazać przedsiębiorcy wydanie, na czas trwania kontroli, za pokwitowaniem próbek towarów oraz akt, ksiąg i dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, gdy podejrzewają, że są one nierzetelne. Poza tym kontrolujący mają prawo przeglądania akt spraw sądowych, a także dokumentów zawierających informacje będące tajemnicą państwową, służbową lub zawodową oraz sporządzania z nich odpisów i notatek.
Mogą ukarać
Urzędnicy skarbowi w trakcie postępowania kontrolnego badają, czy przedsiębiorca nie ukrywa dochodów. Wysokość nieujawnionych dochodów ustalają na podstawie poniesionych w roku podatkowym wydatków w porównaniu z zadeklarowanym dochodem. Gdy wystąpią znaczne dysproporcje pomiędzy tym, co przedsiębiorca wydał, a tym co zarobił, organ podatkowy wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania. Jeśli kontrola wykaże, że nie zgłosił on do opodatkowania wszystkich swoich dochodów, przedsiębiorca może zostać ukarany tzw. podatkiem od nieujawnionych źródeł przychodów w wysokości nawet 75 proc. tych ukrytych dochodów. Przedsiębiorca, który ogranicza swobodę działania kontrolera (np. poprzez odmowę wydania dokumentów) musi się liczyć z grzywną.
Mogą wezwać policję
Oprócz zwykłych uprawnień kontrolnych dotyczących dokumentacji księgowej pracownicy kontroli skarbowej w toku prowadzonych kontroli i innych służbowych czynności mają uprawnienia podobne do policji, włącznie z prawem zatrzymania i użycia broni palnej. Jeżeli przedsiębiorca uniemożliwia lub utrudnia przeprowadzenie czynności kontrolnych, kontrolujący mogą wezwać (w pilnych przypadkach także ustnie) na pomoc policję, ABW, Straż Graniczną lub straż miejską. Mogą także poprosić te służby o asystę, gdy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że natrafią na opór uniemożliwiający lub utrudniający przeprowadzenie czynności kontrolnych. Służby, do których zwrócą się o pomoc kontrolerzy podatkowi, nie mogą odmówić udzielenia im pomocy lub asysty.
Urzędnicy fiskusa wykonujący czynności związane z realizacją swoich zadań ustawowych mogą stosować także przymus bezpośredni i broń palną oraz dokonywać zatrzymania i przeszukania
Mogą wejść bez zapowiedzi
Wizyty urzędników skarbówki przedsiębiorca może spodziewać się w każdej chwili. Przedsiębiorca nigdy nie wie, kiedy do jego firmy zawitają kontrolerzy, bo organ podatkowy nie zawsze musi zawiadamiać go o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Nie musi tego robić, jeśli kontrola:
- dotyczy zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług,
- ma być wszczęta na żądanie organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze o przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
- dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
- dotyczy niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej,
- ma być podjęta w oparciu o informacje uzyskane na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu,
- zostaje wszczęta po okazaniu legitymacji kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia,
- ma charakter doraźny dotyczący ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy rejestrującej, użytkowania kasy rejestrującej lub sporządzania spisu z natury.
Poza tym - urząd skarbowy nie musi zawiadamiać przedsiębiorcy o kontroli, gdy ma informacje, z których wynika, że:
- został on prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa skarbowego, przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, przestępstwa z ustawy o rachunkowości lub wykroczenia polegającego na utrudnianiu kontroli;
- ciążą na nim zobowiązania w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym.
