Zwalnianie bez odwołania

Z pracownikiem zatrudnionym na czas nieokreślony umowę o pracę zawsze rozwiązuje się na piśmie. Można ją rozwiązać za porozumieniem stron, za wypowiedzeniem (przez oświadczenie z zachowaniem okresu wypowiedzenia), a także bez wypowiedzenia (przez oświadczenie bez zachowania okresu wypowiedzenia).

Wypowiedzenie musi zawierać powód zwolnienia pracownika. Zwalniany pracownik musi znać przyczynę zwolnienia. Co więcej, musi być ona sformułowana precyzyjnie - wskazywać konkretnie, o co chodzi, kiedy i gdzie wydarzyło się coś nieodpowiedniego lub kiedy i w jakich okolicznościach niepożądane działania pracownika miały miejsce. W kodeksie pracy nie ma katalogu przyczyn wypowiedzenia. W kwestii, co może być przyczyną wypowiedzenia, a co jest niewystarczające lub niewłaściwe do podania jako powód, często wypowiadał się Sąd Najwyższy, orzekając w sprawach spornych między pracownikami a pracodawcami.

Wypowiedz skutecznie

Jeśli nie wskażesz przyczyny wypowiedzenia lub wskażesz ję w sposób niewystarczający, pracownik będzie mógł dochodzić przeciwko tobie roszczeń przed sądem pracy, żądając uznania wypowiedzenia za bezskuteczne. Jeśli sąd uzna, że pracownik ma rację, orzeknie o bezskuteczności wypowiedzenia. Wtedy pracownikowi będzie przysługiwało roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach, ewentualnie roszczenie o odszkodowanie.

Przyczyna wypowiedzenia umowy bezterminowej musi być aktualna. Nie można więc zwolnić pracownika za to, że nie dopełnił swoich obowiązków np. przed kilkoma miesiącami. Przyczyna wypowiedzenia musi być też konkretna. To znaczy, że jako pracodawca powinieneś w taki sposób określić powód rozwiązania umowy, żeby pracownik mógł się zorientować, w którym momencie naruszył swoje obowiązki - co zrobił nie tak lub czego nie zrobił. Podawanie jako przyczyny zwolnienia "niespełniania oczekiwań pracodawcy" czy "niewywiązywania się z obowiązków" to sformułowania stanowczo zbyt ogólne.

Uwaga: W oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia pracodawca powinien umieścić pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy.

Upływ okresu wypowiedzenia

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony zależy od okresu zatrudnienia. Jeśli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy, rozwiązanie umowy o pracę następuje z upływem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia. W przypadku pracowników zatrudnionych co najmniej 6 miesięcy - z upływem 1 miesiąca, a w przypadku pracowników zatrudnionych co najmniej 3 lata - z upływem 3 miesięcy. Okres trzymiesięcznego wypowiedzenia można skrócić maksymalnie do miesiąca, jeśli wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony następuje z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy albo z innych przyczyn niedotyczących pracowników. Jednak w takim wypadku pracownikowi będzie przysługiwało odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za pozostałą część okresu wypowiedzenia.

Kiedy nie możesz wypowiedzieć umowy

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Dotyczy to tych pracowników, którym okres zatrudnienia umożliwi uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem wieku emerytalnego, czyli posiadających odpowiedni staż pracy.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę również w czasie urlopu pracownika, a także podczas usprawiedliwionej nieobecności pracownika - chyba że upłynął okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Jednym z przypadków uprawniających pracodawcę do rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia jest jego dłuższa nieobecność w pracy z powodu choroby. Przyczyną wypowiedzenia jest w tym wypadku nie choroba, ale niezdolność pracownika do pracy trwająca dłużej niż okresy ochronne. Z pracownikiem nieobecnym z powodu choroby nie można rozwiązać stosunku pracy w okresie ochronnym, którego długość zależy od tego, czy był zatrudniony krócej, czy dłużej niż 6 miesięcy. Po upłynięciu okresu ochronnego pracodawca może rozwiązać z pracownikiem stosunek pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Uwaga: Oświadczenie o rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia musisz złożyć w czasie, kiedy trwa usprawiedliwiona nieobecność pracownika w pracy. Od momentu kiedy pracownik wróci do pracy po okresie usprawiedliwionej nieobecności, rozwiązanie z nim umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia nie będzie już możliwe.

Za co możesz zwolnić

Częstymi przyczynami, które pracodawcy podają w uzasadnieniu wypowiedzenia umowy o pracę, są:

- racjonalnie uzasadniona utrata zaufania do pracownika,

- nielojalność pracownika wobec pracodawcy,

- długotrwała nieobecność lub częste nieobecności spowodowane chorobą, co powoduje, że pracownik nie może wykonywać swoich zadań,

- brak dbałości ze strony pracownika o dobro pracodawcy,

- takie zachowanie pracownika, które utrudnia lub uniemożliwia wykonywanie obowiązków przez innych pracowników firmy.