Prawa rodzica w pracy. Komu należy się urlop, jak otrzymać świadczenia rodzinne?

PRAWA RODZICA W PRACY

Ciąża chroni przed zwolnieniem
Pracodawca nie może wypowiedzieć ci ani rozwiązać z tobą umowy o pracę w okresie ciąży. Dotyczy to każdej umowy o pracę z wyjątkiem umów na okres próbny krótszy niż miesiąc. Jeżeli jednak jesteś zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony, na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający miesiąc, a umowa ta rozwiązałaby się po upływie trzeciego miesiąca ciąży, twoja umowa musi być przedłużona do dnia narodzin dziecka (z wyjątkiem umowy na zastępstwo), ale w dniu porodu wygasa.

W takiej sytuacji nie przysługuje ci prawo do urlopu macierzyńskiego i wychowawczego, ale masz prawo do zasiłku macierzyńskiego. Są jednak wyjątkowe sytuacje, gdy pracodawca może cię zwolnić - jeżeli zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z twojej winy (np. ciężkie naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, popełnienie przestępstwa) albo - jeśli ogłoszono upadłość lub likwidację pracodawcy.

Nie każda praca
Od chwili, gdy zgłosisz w firmie, że jesteś w ciąży i przyniesiesz zaświadczenie lekarskie obowiązuje zakaz zatrudniania cię przy pracach uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia przyszłej mamy, nawet jeśli sama się na to zgadzasz.

Tego nie wolno pracodawcy:
• zatrudniać przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia,
• wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w czasie ciąży i urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego,
• zatrudniać kobiety w ciąży w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, wysyłać w delegację bez jej zgody poza stałe miejsce pracy.

Ile na opiekę nad dzieckiem
Łączny urlop po urodzeniu dziecka wynosi obecnie 52 tygodnie (54 w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka), ale jest podzielony na dwa: macierzyński w wymiarze 20 tygodni oraz rodzicielski w wymiarze 32 tygodni (34 w przypadku ciąży mnogiej). Wymiar czasu pracy ma wpływ na długość urlopu wypoczynkowego, ale nie na wymiar urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Oznacza to, że matka, która jest zatrudniona na pół etatu, trzy czwarte etatu, jedną czwartą etatu itd. również może skorzystać z 12 pełnych miesięcy na opiekę nad dzieckiem.

URLOP MACIERZYŃSKI I OJCOWSKI

Kobiety mają swoje prawa i przywileje związane z rodzeniem i wychowywaniem dzieci. Urlop macierzyński to obowiązkowy urlop, który przysługuje każdej pracownicy, która urodziła dziecko - bez względu na rodzaj umowy o pracę, na podstawie której jest zatrudniona.

Urlop macierzyński może trwać minimalnie 20 tygodni, a maksymalnie 37 tygodni. Długość urlopu macierzyńskiego zależy od liczy dzieci urodzonych przy jednym porodzie i wynosi:

* 20 tygodni – gdy urodzisz jedno dziecka przy jednym porodzie;

* 31 tygodni - gdy urodzisz dwoje dzieci przy jednym porodzie;

* 33 tygodnie - gdy urodzisz troje dzieci przy jednym porodzie;

* 35 tygodni - gdy urodzisz czworo dzieci przy jednym porodzie;

* 37 tygodni - gdy urodzisz pięcioro i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Przez pierwsze 20 tygodni po narodzinach dziecka to jego mama korzysta z urlopu macierzyńskiego. Sześć tygodni możesz wykorzystać jeszcze przed przewidywaną datą porodu, a kolejne - po narodzinach malucha. Jeżeli nie korzystałaś z urlopu macierzyńskiego przed porodem, to twój urlop rozpoczyna się w dniu porodu (przy czym tydzień urlopu macierzyńskiego odpowiada 7 dniom liczonym od pierwszego dnia tego urlopu). Po spędzaniu obowiązkowo 14 tygodni w domu mama może zrezygnować z pozostałej części urlopu i wrócić do pracy, a resztę, czyli 6 tygodni urlopu, może przekazać ojcu dziecka.

Możesz zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego i powrócić do pracy, jeżeli:

* pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik – ojciec wychowujący dziecko,

* przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Jeśli zdecydujesz się na wcześniejszy powrót do pracy, składasz pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić twój wniosek.

Jak długi urlop rodzicielski
Po 20 tygodniowym urlopie macierzyńskim rodzice mają prawo do urlopu rodzicielskiego. Jest udzielany bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Można go wykorzystać jednorazowo albo w częściach, nie później jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Rodzicom przysługuje urlop w wymiarze:

* 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;

* 34 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop ten należy się również, gdy przyjmuje się dziecko na wychowanie. Może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach, nie później niż do ukończenia przez dziecko 6. roku życia (do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia). Urlop może być podzielony na nie więcej niż 4 części stanowiące wielokrotność tygodnia, przypadające bezpośrednio po urlopie macierzyńskim lub po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego. Ważne jest to, że części te muszą przypadać jedna po drugiej, a wymiar każdej z nich musi wynosić wielokrotność tygodnia.

Urlop dla mamy i taty
Urlop rodzicielski przysługuje obojgu rodzicom - mogą z niego skorzystać wspólnie lub podzielić między siebie. Ważne, żeby łączna długość urlopu dla rodziców nie przekraczała 32 tygodni (czyli np. 10 tygodni wspólnie, które liczy się podwójnie - dla mamy i taty oraz pozostałe 12 tygodni np. tylko dla mamy) lub 34 tygodni, gdy urodzi się więcej niż jedno dziecko.

Zatem urlop rodzicielski może być wykorzystany:

* w całości przez jednego z pracowników - rodziców,

* równocześnie przez oboje pracowników – rodziców, z tym że wówczas okresy korzystania z tego urlopu przez pracownicę i pracownika – ojca sumują się i nie mogą przekroczyć przy jednym dziecku 32 tygodni, a przy jednoczesnym urodzeniu więcej niż jednego dziecka 34 tygodni,

* na zmianę przez oboje rodziców, którzy podzielą między siebie wymiar 32 tygodni.

Jeśli urlop rodzicielski jest dzielony, to każda część urlopu nie może być krótsza niż 8 tygodni z wyjątkiem:

- pierwszej części urlopu rodzicielskiego, która w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie nie może być krótsza niż 6 tygodni,

- przyjęcia dziecka na wychowanie w tym przypadku pierwsza cześć urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 3 tygodnie,

- sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu jest krótsza niż 8 tygodni.

Urlop rodzicielski nie musi być wykorzystany od razu po urodzeniu dziecka. Część urlopu (do 16 tygodni) można zostawić na później i wykorzystać go do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Tę część można podzielić maksymalnie na dwie części po 8 tygodni.

Żeby skorzystać z urlopu rodzicielskiego trzeba złożyć u pracodawcy wniosek na piśmie. Wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego należy złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu albo jego części.

Z urlopu rodzicielskiego matka dziecka może zrezygnować w każdym czasie za zgodą pracodawcy. O niewykorzystaną część lub całość urlopu może wystąpić wówczas ojciec dziecka. Pisemne wnioski w sprawie rezygnacji i udzielenia urlopu rodzicielskiego trzeba złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem pracy. Z urlopu na tych zasadach może korzystać również osoba, która nie jest pracownikiem, na przykład przedsiębiorca lub pracujący na umowę zlecenie.

Na rodzicielskim możesz pracować
Przepisy prawa zezwalają na łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą u własnego pracodawcy. Jednakże można będzie skorzystać z takiego przepisu pod warunkiem, że osoba uprawniona do urlopu macierzyńskiego będzie zatrudniona co najwyżej na pół etatu. W tym czasie będzie miała prawo do wynagrodzenia za pracę oraz zasiłku macierzyńskiego (odpowiednio zmniejszonego). Jeżeli rodzic zdecyduje się połączyć urlop rodzicielski z wykonywaniem pracy na nie więcej niż 1/2 etatu u pracodawcy, który mu tego urlopu udzielił, będzie miał prawo do wydłużenia urlopu rodzicielskiego proporcjonalnie do okresu pracy i jej wymiaru.

Urlop ten maksymalnie może wynosić:

* 64 tygodnie (32 x 2) – gdy urodziło się jedno dziecko lub

* 68 tygodni (34 x 2) – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie lub przyjęcia dziecka na wychowanie.

Ważne! Pracownik korzystający z urlopu rodzicielskiego lub jego części może złożyć pisemny wniosek o łączenie korzystania z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy w wymiarze nie wyższym niż 1/2 etatu.

Jeżeli rodzic chce pracować podczas urlopu rodzicielskiego powinien złożyć wniosek o dopuszczenie do pracy w trakcie tego urlopu w terminie nie krótszym niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem pracy. W takim przypadku pracodawca udziela urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy.

W treści wniosku rodzic powinien podać wymiar czasu pracy oraz okres, przez który zamierza łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy. Nie ma również przeszkód, by w jednym piśmie wnioskować o udzielenie urlopu rodzicielskiego oraz dopuszczenie do pracy w trakcie trwania tego urlopu. Pracodawca może nie zgodzić się na łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą na część etatu, ale tylko wtedy, gdy jest to niemożliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Jeżeli pracodawca odmówi uwzględnienia takiego wniosku, ma obowiązek poinformować o tym fakcie pracownika na piśmie.

Po zakończeniu urlopu rodzicielskiego pracodawca powinien zatrudnić powracającego pracownika na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym, za wynagrodzeniem za pracę, jakie otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.

Uwaga! Jeśli wróciłaś do pracy po urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim i karmisz dziecko piersią, udzielić ci dwóch półgodzinnych przerw pracy (wliczanych do czasu pracy). Pracownica karmiąca więcej dzieci ma prawo do dwóch przerw po 45 minut każda. Mogą być one wykorzystane łącznie. Jeśli wychowujesz przynajmniej jedno dziecko do lat 14, masz prawo do 2 dni wolnych od pracy w ciągu roku.

Urlop ojcowski
Prawo do urlopu ojcowskiego przysługuje ojcu, niezależnie od uprawnień matki dziecka, także w sytuacji gdy matka nie jest pracownicą nie i może korzystać z urlopów związanych z urodzeniem dziecka. Możliwość skorzystania z tego urlopu powstaje w momencie urodzenia dziecka lub uprawomocnienia się postanowienia sądu orzekającego przysposobienie.

Komu urlop ojcowski

* przysługuje zarówno ojcu biologicznemu, jak i adopcyjnemu,

* ojciec w dniu narodzin dziecka nie musi być pracownikiem etatowym,

* urlopu ojcowskiego może skorzystać rodzic, który nie zawarł z matką dziecka związku małżeńskiego,

* urlop ten przysługuje również rozwiedzionemu ojcu.