- Polski Sejm pracuje nad ustawą przywracającą "trzynastki" dla pracowników instytucji kultury (muzeów, bibliotek, domów kultury), co ma wejść w życie od 2026 roku.
- Dotyczy to około 90 tysięcy osób, które utraciły prawo do tego świadczenia w 2000 roku, a ich wynagrodzenia są niższe niż średnia krajowa.
- "Trzynastka" przysługuje pracownikom sfery budżetowej po przepracowaniu co najmniej sześciu miesięcy, z wyjątkiem m.in. żołnierzy i funkcjonariuszy służb mundurowych.
- Projekt, przygotowany przez Lewicę, ma na celu zakończenie nierównego traktowania i poprawę sytuacji finansowej pracowników kultury, z szacowanym kosztem 560-600 mln zł rocznie.
W polskim Sejmie trwają intensywne prace nad projektem ustawy, która ma na celu przywrócenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego, popularnie zwanego "trzynastką", dla pewnej grupy pracowników. Zmiany, jeśli zostaną zatwierdzone, wejdą w życie z początkiem 2026 roku. Kogo konkretnie dotyczą te planowane regulacje i co oznaczają dla beneficjentów?
Czym jest "trzynastka" i kogo dotyczy?
"Trzynastka" od lat jest kojarzona z pracownikami sfery budżetowej i stanowi dla nich istotne wsparcie finansowe. Chociaż premie roczne można spotkać również w sektorze prywatnym, to właśnie w sektorze publicznym mają one charakter świadczenia ustawowego.
Podstawę prawną stanowi ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. Zgodnie z jej zapisami, "trzynastka" przysługuje między innymi pracownikom urzędów, sądów, trybunałów, jednostek samorządowych, a także biur poselskich i senatorskich.
Kto jest wyłączony z możliwości otrzymania "trzynastki"?
Nie wszyscy pracownicy zatrudnieni w sektorze publicznym mogą liczyć na premię roczną. Ustawa wyłącza z tego grona m.in. żołnierzy, funkcjonariuszy służb mundurowych (takich jak Policja, ABW, Straż Graniczna, CBA, SOP czy Straż Pożarna), a także osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe. Dodatkowo, "trzynastka" nie przysługuje pracownikom Państwowych Instytutów Badawczych, dla których obowiązują odrębne przepisy.
Prawo do premii rocznej może zostać utracone również w przypadku negatywnych przesłanek, takich jak nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy, stawienie się w stanie nietrzeźwości czy rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika.
Zasady nabywania prawa do "trzynastki"
Podstawową zasadą jest, że pracownik nabywa prawo do pełnej "trzynastki" po przepracowaniu pełnego roku u danego pracodawcy. W przypadku przepracowania co najmniej sześciu miesięcy, pracownik może otrzymać świadczenie w wysokości proporcjonalnej do przepracowanego okresu. Ustawa przewiduje jednak pewne wyjątki od tej reguły.
Wymóg przepracowania co najmniej sześciu miesięcy nie obowiązuje w przypadku:
- urlopów związanych z rodzicielstwem,
- urlopu zdrowotnego lub naukowego,
- przejścia na emeryturę lub rentę,
- rozpoczęcia pracy w trakcie roku przez nauczycieli oraz nauczycieli akademickich.
Do stażu pracy, który uprawnia do otrzymania "trzynastki", wlicza się również urlop wypoczynkowy.
Termin wypłaty premii rocznej
Termin wypłaty "trzynastki" jest ściśle określony i przypada na koniec marca roku następującego po roku, za który premia jest należna. Wyjątkiem jest sytuacja likwidacji zakładu pracy, kiedy to premia wypłacana jest w dniu rozwiązania umowy o pracę.
Obecnie w Sejmie procedowany jest poselski projekt ustawy, który dotyczy instytucji kultury. Celem projektu jest przywrócenie premii rocznej pracownikom muzeów, bibliotek, domów kultury, Biur Wystaw Artystycznych (BWA), centrów sztuki i wielu innych placówek kulturalnych.
Projekt dotyczy grupy blisko 90 tysięcy osób, które zostały pozbawione prawa do "trzynastek" w 2000 roku. Wówczas zlikwidowano możliwość prowadzenia przez instytucje kultury gospodarki finansowej na zasadach zakładów budżetowych. Od tego czasu pracownicy kultury stanowili jedną z nielicznych dużych grup zawodowych finansowanych ze środków publicznych, które nie miały prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Inicjatywa Lewicy i jej uzasadnienie
Projekt ustawy został przygotowany przez Lewicę i jest firmowany m.in. przez Marszałka Sejmu Włodzimierza Czarzastego. Jego celem jest przywrócenie pracownikom kultury należnego im świadczenia i zakończenie trwającego od lat stanu nierównego traktowania.
Według dostępnych danych, koszt wypłaty "trzynastek" w instytucjach kultury szacuje się na kwotę 560–600 mln zł rocznie. Średnie wynagrodzenie w tym sektorze jest o ponad 14% niższe niż średnia krajowa, co dodatkowo podkreśla znaczenie projektowanej zmiany i jej potencjalny wpływ na sytuację finansową pracowników kultury.
Jeżeli projekt ustawy przejdzie pomyślnie cały proces legislacyjny i zostanie podpisany przez Prezydenta, nowe przepisy mają wejść w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Oznacza to, że pierwsze wypłaty "trzynastek" trafią do pracowników kultury w pierwszych miesiącach 2027 r., zgodnie z obowiązującymi zasadami wypłaty premii rocznej.
Podstawa prawna:
Ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. 2025 poz. 560)Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej RPW/38283/2025.
Podcasty
Playlisty tematyczne
