Emerytura 2024/2025: jak ZUS wylicza emeryturę. Prosty przewodnik po wyliczeniach ZUS

Spis treści

1. Jak ZUS wylicza wysokość emerytury?
2. Kapitał początkowy
3. Kapitał emerytalny
4. Szczególne przypadki
5. Tablice najnowsze, czy poprzednie?
6. Kiedy i komu można przeliczyć emeryturę
7. Nowe tablice a obliczanie emerytur
8. Przeliczenie świadczenia tylko na wniosek

Przyznając emeryturę, ZUS sprawdza, czy dla nowego emeryta korzystniejsza jest tablica GUS obowiązująca w momencie złożenia wniosku o emeryturę, czy ta, która obowiązywała w momencie, gdy ukończył on swój wiek emerytalny. I wybiera lepsze rozwiązanie.

Raz w roku GUS publikuje tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, które ZUS wykorzystuje do wyliczania emerytur osobom przechodzącym na emeryturę. Aktualne tablice GUS wykorzystywane do wyliczania emerytury zostały opublikowane w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2024 r. Tablice te są podstawą do przyznania emerytur na wnioski zgłoszone od 1 kwietnia 2024 roku do 31 marca 2025 roku.

Jak ZUS wylicza wysokość emerytury?

Obliczając emeryturę dla osób, które urodziły się po 1948 r., ZUS dzieli podstawę obliczenia emerytury, przez średnie dalsze trwanie życia. Wzór na obliczenie emerytury:

E=P/średnie trwanie życia

gdzie E – emerytura, P – podstawa obliczenia emerytury

Aby ustalić wysokość emerytury, dzieli się kapitał emerytalny przez przeciętne (statystycznie) dalsze trwanie życia w miesiącach. Im większa liczba miesięcy życia na emeryturze przyjęta do obliczenia, tym świadczenie jest niższe, ponieważ, jak pamiętamy z matematyki – im wyższy mianownik, tym wynik dzielenia jest mniejszy.

Podstawę obliczenia emerytury ZUS ustala, uwzględniając:

• zwaloryzowany kapitał początkowy (jeśli ubezpieczony był objęty ubezpieczeniem społecznym przed 1 stycznia 1999 r.),
• zwaloryzowane składki na ubezpieczenie emerytalne, zapisane na koncie danej osoby w ZUS po 1998 r. (do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zacznie być wypłacana emerytura),
• zwaloryzowane środki, które są zapisane na subkoncie w ZUS (w tym również przeniesione z OFE) - jeżeli dana osoba jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Uwaga! Ponieważ średnia długość trwania życia rośnie (z wyjątkiem okresu pandemii, kiedy malała), wynik podziału zgromadzonego kapitału emerytalnego przez tę długość w miesiącach jest coraz niższy.

Kapitał początkowy

To kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, które zostały opłacone (przez pracownika lub jego płatnika) przed 1 stycznia 1999 roku. Ma ona wpływ na wysokość emerytury. Kapitał początkowy może mieć ustalony każdy, kto urodził się po 31 grudnia 1948 roku, pracował przed 1 stycznia 1999 roku i miał opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, na przykład przez pracodawcę. O wyliczenie tego kapitału składa się wniosek do ZUS-u wraz z informacją o okresach składkowych i nieskładkowych oraz dokumentami potwierdzającymi okresy składkowe i nieskładkowe przed 1 stycznia 1999 roku. Wynik wyliczenia jest dostarczany osobie, która złożyła wniosek, najpóźniej z decyzją o ustaleniu prawa do emerytury.

Kapitał emerytalny

Informacje o kapitale zgromadzonym na indywidualnym koncie emerytalnym są udostępnione na Platformie Usług Elektronicznych ZUS. Żeby sprawdzić informacje o swoim koncie, należy zalogować się do PUE ZUS, a następnie wejść w zakładkę „ubezpieczony”. Tam trzeba wybrać przycisk „Informacja o stanie konta”, a następnie „Informacja za 2023 r. W ten sposób zyskamy dostęp do informacji o wysokości zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne, wysokości naszego zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanych składek na subkoncie. W przypadku osób, które mają już przyznane prawo do emerytury (złożyły wniosek emerytalny), ale nadal pracują i nie dostają jeszcze comiesięcznych wypłat z ZUS-u – w IOSKU (informacji o stanie konta ubezpieczonego w ZUS) nie ma podanej wysokości zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne ani zwaloryzowanego kapitału początkowego. Jest tam tylko kwota zwaloryzowanych składek na subkoncie oraz kwota składek odprowadzonych do OFE. Wszystko zostanie ponownie przeliczone dopiero po złożeniu wniosku o przeliczenie i rozpoczęcie wypłaty emerytury.

Wysokość emerytury wylicza się, dzieląc sumy zgromadzone w ramach składek emerytalnych w ZUS – na kontach i subkoncie – przez liczbę miesięcy dalszego trwania życia, pobieraną z tablic GUS. Gdy z dzielenia wyjdzie kwota niższa od najniższej ustawowo gwarantowanej emerytury, osoby ubiegające się o emeryturę otrzymywać będą to, co wyszło. Jednak osoby legitymujące się odpowiednim stażem (kobiety 20 lat, mężczyźni 25 lat) dostaną w takim przypadku emeryturę w wysokości 1780,96 zł brutto, czyli 1620,67 zł netto, a po kolejnych waloryzacjach wyższą, gdy najniższa emerytura będzie rosnąć.

Szczególne przypadki

Gdy dana osoba otrzymywała wcześniejszą emeryturę, to gdy osiągnie ona wiek emerytalny, obliczając wysokość emerytury zasadniczej, ZUS pomniejsza podstawę obliczenia jej emerytury o łączną kwotę świadczeń, którą dotąd otrzymała.

Jeśli ubezpieczony był objęty ubezpieczeniem społecznym przed 1999 r. i nie był objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi po 1998 r., wtedy do ustalenia podstawy jego emerytury ZUS bierze pod uwagę jedynie kapitał początkowy.

Tablice najnowsze, czy poprzednie?

Obecnie osoby, które ukończyły 60 lat przed ogłoszeniem najnowszych tablic średniego trwania życia, będą miały przy przejściu na emeryturę uwzględnione tablice poprzednie, które są korzystniejsze, bo według tych tablic statystyczna średnia długość trwania ich życia była krótsza, dzięki czemu emerytura wyliczona przy ich uwzględnieniu będzie nieco wyższa. W tablicy trwania życia z tego roku wiek, liczba miesięcy, jaka statystycznie została emerytom do przeżycia, jest dłuższa. Wydłużenie wieku powoduje, że osoby w wieku 60 lat mają emeryturę niższą o 3,7 proc., a osoby w wieku 65 lat niższą o 4,1 proc. niż na miałyby na podstawie poprzedniej tablicy.

Ważne informacje dotyczące przeliczania emerytury: 

• Przeliczenie emerytury na podstawie nowych tablic dalszego trwania życia ma sens tylko wtedy, gdy przewidywana średnia długość życia jest w nich krótsza niż w poprzednich latach. W takiej sytuacji wskaźnik ten korzystnie wpływa na wysokość świadczenia.
• ZUS może przeliczyć już przyznaną emeryturę według nowych tablic wyłącznie, jeśli na konto emeryta wpłynęły dodatkowe składki lub pojawiły się nowe dowody, które wpływają na wysokość świadczenia (np. dodatkowe okresy składkowe).
• Podczas przeliczenia emerytury ZUS stosuje najnowsze tablice dalszego trwania życia jedynie do nowych składek, a nie do całej kwoty dotychczasowego świadczenia, co wpływa na zwiększenie jedynie tej dodatkowej części emerytury.

Kiedy i komu można przeliczyć emeryturę

Emeryci dorabiający mogą raz w roku składać wniosek o ponowne przeliczenie emerytury. U starających się o podniesienie świadczenia efekt może być rzeczywiście taki, jakiego oczekują lub niestety odwrotny. Nie ma jednak ryzyka zmiany świadczenia na niższe, ponieważ w wypadku niepomyślnego przeliczenia ZUS pozostaje przy wypłacie emerytury w dotychczasowej wysokości.

Nowe tablice a obliczanie emerytur

ZUS obliczając wysokość nowo przyznawanych emerytur, korzysta z nowych tablic średniego dalszego trwania życia publikowanych co roku przez GUS. Nowe tablice nie dotyczą osób, które już przeszły na emeryturę. Stosuje się je tylko w przypadku wyliczania emerytur przyznawanych według nowych zasad, a więc dla osób, które urodziły się 1 stycznia 1949 r. i później. Osoby otrzymujące emerytury według starego systemu również mogą wystąpić o przeliczenie emerytury, ale tylko wtedy, jeśli już po jej przyznaniu opłacały składki, np. z tytułu dalszego zatrudnienia, albo uzyskały jakieś nowe dokumenty, których nie miały, gdy składały wniosek o emeryturę.

Przeliczenie świadczenia następuje tylko w dwóch określonych sytuacjach:

1. Gdy emerytka/emeryt wciąż pracowali, odkładając składki emerytalne. Mogą oni raz w roku lub po zakończeniu zatrudnienia doliczyć je do świadczenia, które już otrzymują. W takiej sytuacji najnowszą tablicę dalszego trwania życia ZUS zastosuje wyłącznie do dodatkowych składek, a nie do całego świadczenia.
2. Gdy osoba wnioskująca o ponowne przeliczenie odnalazła brakujące dokumenty poświadczające pracę przed 1999 rokiem.

Jak podaje ZUS, rentę lub emeryturę można ponownie przeliczyć, gdy przy składaniu wniosku o przyznanie emerytury lub renty nie dysponowało się wszystkimi dokumentami za okresy ubezpieczenia, które ZUS mógłby uwzględnić przy obliczaniu tego świadczenia. Wnioskując o ponowne przeliczenie, można udokumentować zarobki za lata sprzed roku przejścia na emeryturę lub rentę, lub zarobki, jakie uzyskiwało się po przyznaniu świadczenia, gdy pracowało się, opłacając składki na ubezpieczenie społeczne.

Przeliczenie świadczenia tylko na wniosek

ZUS sam nie przelicza emerytury lub renty, nawet jeśli osoba, która ją dostaje, dalej pracuje i odprowadza składki. Wniosek o ponowne naliczenie emerytury nazywa się ERPO i jest dostępny na stronie zus.pl. Wypełniając go, podaje się dane wnioskodawcy, adres zamieszkania, adres do korespondencji oraz dane dotyczące świadczenia, w którego sprawie składa się wniosek: rodzaj świadczenia, jego numer oraz jednostkę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wypłacającą świadczenie. Następnie we wniosku zaznacza się stosownie do swojej sytuacji jedną z kilkunastu, np. „ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem składek zapisanych na moim koncie po przyznaniu świadczenia" czy „ponowne obliczenie świadczenia z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia".