Kardynałowie na własny koszt w Rzymie: ile konklawe kosztuje Watykan i skąd pochodzą pieniądze

Kardynałowie bez zwrotu kosztów

Jak wyjaśnia w wywiadzie dla portalu Fanpage.it profesor Alberto Melloni, historyk religii i profesor historii chrześcijaństwa na Uniwersytecie w Modenie-Reggio Emilia, kardynałowie nie tylko sami opłacają podróż do Rzymu, ale również nie otrzymują żadnych zwrotów kosztów ani dodatkowego wynagrodzenia za udział w konklawe. Co więcej, w przypadku kardynałów z odległych krajów, ich diecezje czy instytucje kościelne są często gotowe ponieść znaczne wydatki, by umożliwić im uczestnictwo w tym ważnym wydarzeniu.

"Piatto" kardynalski - miesięczne wynagrodzenie

Wszyscy kardynałowie otrzymują takie samo miesięczne wynagrodzenie, nazywane "piatto" (po włosku "talerz"). Ta suma jest jednakowa dla wszystkich, niezależnie od ich pochodzenia czy funkcji. Jak zauważa profesor, wielu kardynałów, którzy nie potrzebują tych pieniędzy, przeznacza je na cele charytatywne, podczas gdy dla innych stanowią one istotne źródło utrzymania.

Profesor Melloni podkreśla jednak, że w porównaniu z wynagrodzeniem prezesa dużego włoskiego banku, ta kwota jest "niezwykle niska".

Koszt konklawe dla Watykanu

Koszt organizacji konklawe jest znacznie wyższy niż mogłoby się wydawać. W tegorocznym rekordowym konklawe bierze udział 133 kardynałów, co generuje dodatkowe wyzwania logistyczne i finansowe.

Już samo zakwaterowanie kardynałów stanowi niemały wydatek. Po raz pierwszy w historii elektorzy nie mieszczą się w Domu Świętej Marty, który zgodnie z przepisami jest tradycyjnym miejscem ich pobytu podczas wyboru papieża. Według szacunków koszt noclegów dla wszystkich kardynałów i osób towarzyszących może wynieść nawet około 420 tysięcy euro (przy średniej cenie 300 euro za dobę hotelową).

Wyżywienie kardynałów i ich asystentów podczas tygodniowego konklawe to wydatek rzędu 140 tysięcy euro, przy skromnym założeniu 100 euro dziennie na osobę. Do tego dochodzą koszty obsługi technicznej, logistycznej i administracyjnej całego wydarzenia.

Największym obciążeniem finansowym jest jednak zapewnienie bezpieczeństwa. Podczas konklawe w 2013 roku, gdy wybrano papieża Franciszka, wydano na ten cel około 8 milionów euro. Tegoroczne zabezpieczenie może pochłonąć nawet ponad 10 milionów euro. Łączny koszt całego wydarzenia dla Watykanu, miasta Rzymu i włoskich służb państwowych może sięgnąć kilkunastu milionów euro.

Warto zaznaczyć, że jak poinformował dyrektor biura prasowego Watykanu Matteo Bruni, "Stolica Apostolska ponosi wszelkie koszty zorganizowania i przeprowadzenia konklawe ze swojego budżetu i nie korzysta ze wsparcia sponsorów".

Ukryte koszty konklawe

Oprócz bezpośrednich wydatków organizacyjnych, konklawe generuje także wiele innych, mniej widocznych kosztów. Watykan traci znaczące przychody z zamknięcia Kaplicy Sykstyńskiej i innych miejsc turystycznych na czas konklawe. Jednocześnie miasto Rzym zmaga się z ogromnym napływem pielgrzymów i turystów.

Historycznie, warunki podczas konklawe były celowo surowe, aby zachęcić kardynałów do szybkiego wyboru. Kardynałowie byli dosłownie "zamykani pod kluczem" (co oznacza łacińskie słowo "cum clave") w skromnych warunkach, a ich wyżywienie było ograniczane, jeśli wybór się przedłużał. Współcześnie elektorzy przebywają w znacznie bardziej komfortowych warunkach.

Współczesne konklawe wymaga również zaawansowanych zabezpieczeń technologicznych przeciwko elektronicznemu podsłuchowi i innym formom ingerencji. Specjalne zespoły techniczne przeprowadzają dokładne kontrole Kaplicy Sykstyńskiej i przyległych pomieszczeń, aby wykryć ewentualne urządzenia podsłuchowe, a okna zabezpieczane są specjalną folią.

Wpływ konklawe na Rzym i Włochy

Konklawe to nie tylko wydatek dla Watykanu, ale również olbrzymie obciążenie ekonomiczne i logistyczne dla Rzymu oraz włoskiego rządu. Śmierć papieża i wybór jego następcy przyciągają do Wiecznego Miasta setki tysięcy pielgrzymów i turystów, co ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki ekonomiczne.

Z jednej strony, gwałtowny napływ turystów generuje znaczące przychody dla hoteli, restauracji, sklepów z pamiątkami i transportu. Właściciele rzymskich hoteli i apartamentów wykorzystują tę sytuację, podnosząc ceny nawet o kilkaset procent w ciągu kilku godzin od ogłoszenia śmierci papieża. Niektóre apartamenty w pobliżu Watykanu osiągają astronomiczne kwoty wynajmu - nawet do 8000 euro za okres konklawe.

Z drugiej strony, miasto musi ponosić znaczne wydatki na utrzymanie porządku, bezpieczeństwa i infrastruktury. Transport publiczny musi funkcjonować z większą częstotliwością, służby porządkowe pracują bez przerwy, a policja i służby ochrony są w pełnej mobilizacji. Przy poprzednim konklawe Rzym zwrócił się do włoskiego rządu o pomoc finansową w wysokości 4,5 miliona euro tylko na zabezpieczenie wydarzenia.

Największy koszt to bez wątpienia ochrona bezpieczeństwa publicznego. Tysiące funkcjonariuszy policji, karabinierów i innych służb zostaje oddelegowanych do zabezpieczenia nie tylko rejonu Watykanu, ale całego centrum Rzymu. To właśnie ten aspekt generuje największe wydatki dla włoskiego rządu.

Stan finansów Watykanu

Na początku konklawe przedstawiany jest raport o stanie finansowym Stolicy Apostolskiej. Ma to szczególne znaczenie, ponieważ w okresie sede vacante (po śmierci lub rezygnacji papieża) to kardynałowie sprawują władzę i stają się tymczasowymi strażnikami majątku Kościoła.

"Raport finansowy służy temu, by upewnić się, że to, co było w kasie przed wyborem, jest tam również po wyborze" - wyjaśnia Melloni.

Obecny raport finansowy wskazuje na deficyt w bilansie ekonomicznym Watykanu. Koszty funkcjonowania Stolicy Apostolskiej przewyższają przychody, co zmusza do korzystania z rezerw zgromadzonych na przestrzeni lat. Według danych udostępnionych przez watykańską Radę ds. Ekonomii, w 2023 roku deficyt Stolicy Apostolskiej wyniósł ponad 90 milionów dolarów (około 85 milionów euro). Do budżetu państwa watykańskiego wpłynęło wówczas 1 miliard 250 milionów dolarów (1 miliard 190 milionów euro), podczas gdy wydatki wyniosły 1 miliard 340 milionów dolarów (około 1 miliard 275 milionów euro).

Papież Franciszek, próbując walczyć z deficytem, podjął trudne decyzje, w tym obniżenie pensji kardynałów i innych osób zatrudnionych w Watykanie. Warto wspomnieć, że każdego roku Stolica Apostolska przeznacza na wynagrodzenia dla około 4 tysięcy pracowników kwotę rzędu 140 milionów euro.

W kontekście tych wyzwań finansowych, wydatki związane z organizacją konklawe stanowią dodatkowe obciążenie dla watykańskiego budżetu. Jak jednak uspokaja profesor Melloni, mimo problemów finansowych "mówimy o stosunkowo niewielkim budżecie" w skali globalnej instytucji.

Źródła dochodów Watykanu

Najbardziej dochodową działalnością Stolicy Apostolskiej są muzea watykańskie. Stanowią one pewne źródło dochodu, gdyż co roku odwiedza je określona liczba turystów, którzy płacą za bilety wstępu.

Inne źródła przychodów to:

• Ofiary wiernych składane bezpośrednio papieżowi
• Darowizny od lokalnych Kościołów przeznaczone na działalność Stolicy Apostolskiej
• Znaczna część tych środków jest przeznaczana na działalność charytatywną.

Sponsorzy Watykanu?

Na pytanie, czy Watykan może liczyć na wsparcie sponsorów, zwłaszcza przy okazji takich wydarzeń jak konklawe, profesor Melloni odpowiada: "Na szczęście nie". Wyjaśnia, że choć zdarzają się prywatni darczyńcy wspierający na przykład duże projekty renowacyjne, to należy zachować ostrożność, ponieważ "wielkie firmy mają też wielkie polityki".