Kiedy Polska będzie mogła przyjąć euro

Polska zobowiązała się do wprowadzenia wspólnej waluty już 5 lat temu w traktacie akcesyjnym. Ciągle jednak nie wiadomo, kiedy euro trafi do portfeli Polaków. Przed nami jeszcze długa droga, bo wcześniej musimy spełnić trudne wymagania stawiane krajom starającym się o przyjęcie do strefy euro. Przed zmianą narodowej waluty na euro każdy kraj musi spełnić tzw. kryteria konwergencji (zbieżności) zawarte w traktacie z Maastricht.

Są to ściśle określone warunki ekonomiczne i finansowe, które pozwalają określić, czy dany kraj jest przygotowany do wprowadzenia eurowaluty. Polska, jak każde państwo zamierzające na swoim terytorium wprowadzić walutę euro, musi osiągnąć trwałą konwergencję z systemem gospodarczym Unii Walutowej. Ponadto wstąpienie do strefy euro poprzedzać musi włączenie waluty narodowej do systemu ERM II (Europejski Mechanizm Kursowy) co najmniej na dwa lata. Jeśli po upływie tego czasu zostanie stwierdzone, że nasz kraj spełnia kryteria konwergencji, Polska otrzyma zgodę na wprowadzenie euro.

Kryteria z Maastricht przewidują:

Pierwszym warunkiem wejścia do strefy euro jest osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen przez rok przed wprowadzeniem badania przez Europejski Bank Centralny i Komisję Europejską. Polska musi utrzymać w tym czasie inflację na poziomie nieprzekraczającym 1,5 punktu procentowego powyżej średniego poziomu inflacji obliczonego dla trzech krajów o najniższej inflacji w Unii Europejskiej (inflacja mierzona jest za pomocą wskaźnika wzrostu cen konsumpcyjnych HICP).

Kryterium kursu walutowego
Spełnienie tego warunku wymaga, żeby Polska co najmniej przez dwa lata uczestniczyła w ERM II. W ciągu dwóch lat poprzedzających nasze wejście do Unii Walutowej powinniśmy zachować kurs polskiej waluty wobec euro na stabilnym poziomie. To oznacza, że wahania kursowe nie mogą przekroczyć wyznaczonych granic przewidzianych przez mechanizm ERM II i muszą się mieścić w przedziale +/- 15 proc. w stosunku do ustalonego kursu centralnego. O poziomie kursu centralnego i dopuszczalnym zakresie wahań kursowych danej waluty względem euro decyduje tzw. Komitet ERM II, w skład którego wchodzą ministrowie finansów państw członkowskich UE, przedstawiciele Europejskiego Banku Centralnego, prezesi banków centralnych krajów spoza strefy euro oraz reprezentanci Komisji Europejskiej. Samo utrzymanie odchyleń kursu złotego na określonym poziomie jednak nie wystarczy. Dodatkowym warunkiem jest, żeby odbyło się to bez poważnych napięć na rynku walutowym w okresie dwóch lat pobytu w ERM II. Poza tym Polska nie może w tym czasie przeprowadzić samodzielnej dewaluacji własnej waluty w stosunku do waluty innego kraju Unii Europejskiej, czyli przede wszystkim euro.

Kryterium stóp procentowych
Kryterium stóp procentowych pozwala sprawdzić, czy kraj kandydujący do strefy euro osiągnął trwałą konwergencję (zbieżność). Stopy procentowe oblicza się na podstawie 10-letnich obligacji rządowych lub porównywalnych papierów wartościowych, z uwzględnieniem różnic w definicjach krajowych. Jest ono spełnione wówczas, gdy średnie nominalne oprocentowanie długoterminowych obligacji rządowych emitowanych przez oceniane państwo nie przekracza więcej niż o 2 punkty procentowe średniego oprocentowania wyznaczonego przez poziom średnich stóp procentowych w trzech krajach o najniższej inflacji w Unii Europejskiej.

Kryteria fiskalne
Są to kryteria badające stabilność finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych. Uważa się je za spełnione, gdy faktyczny deficyt budżetowy państwa przystępującego do strefy euro nie przekracza 3 proc. Produktu Krajowego Brutto (PKB). Deficyt liczony jest jako suma potrzeb pożyczkowych całego sektora finansów publicznych, czyli nie tylko rządu, lecz również ZUS-u, innych funduszy i agencji rządowych oraz samorządu terytorialnego (czyli województw, powiatów i gmin). Dług publiczny powinien wynosić nie więcej niż 60 proc. PKB danego kraju.

Kryterium konwergencji prawnej
Ten wymóg przewiduje konieczność dostosowania prawodawstwa krajowego do traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) Europejskiego Banku Centralnego. W szczególności chodzi o niezależność banku centralnego (funkcjonalną, finansową, osobistą, personalną) oraz spójność celów banku centralnego z celami formułowanymi przez Traktat i Statut.

Przygotowania rozpoczęte

Polska rozpoczęła już przygotowania do wprowadzenia wspólnej waluty, ale kryzys zmusił rząd do przesunięcia planowanej daty wejścia do strefy euro. Zgodnie z przyjętym w październiku 2008 roku harmonogramem nasz kraj miał przyjąć wspólną walutę w 2012 roku. Jednak latem 2009 roku rząd wycofał się z tego planu i nie zapowiedział żadnego konkretnego terminu. Nie wiadomo nawet, kiedy Polska wejdzie do systemu ERM II. We wrześniu br. Sławomir Skrzypek, Prezes NBP, stwierdził, że Polska powinna podać datę przystąpienia do strefy euro w momencie wejścia do mechanizmu ERM II. Polska powinna przyjąć euro wtedy, kiedy to będzie najkorzystniejsze dla gospodarki, uważa prezes NBP. Na razie nasz kraj nie spełnia trzech z czterech kryteriów z Maastricht wymaganych przed przyjęciem wspólnej waluty. Chodzi o warunek niskiego deficytu finansów publicznych i odpowiednio niską inflację oraz ograniczonych wahań kursu złotego do euro, co będzie sprawdzone dopiero w okresie przebywania w ERM II. Komisja Europejska daje nam czas do końca 2012 roku na obniżenie tego deficytu do 3 proc. PKB. Na razie został powołany pełnomocnik rządu ds. wprowadzenia euro w Polsce, który ma zająć się opracowaniem projektów aktów prawnych związanych ze zmianą waluty, kierowaniem, nadzorowaniem i monitorowaniem procesu wprowadzania euro. Rząd powoła też Narodowy Komitet Koordynacyjny ds. euro, w skład którego wchodzą: pełnomocnik rządu ds. wprowadzenia euro, pełnomocnik Zarządu NBP ds. wprowadzenia euro, Sekretarz Komitetu Integracji Europejskiej, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Przewodniczący lub zastępca Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego, Prezes Rządowego Centrum Legislacji oraz wiceministrowie resortu gospodarki oraz spraw wewnętrznych i administracji, a także minister-członek Rady Ministrów kierujący pracami stałego Komitetu Rady Ministrów. Zgodnie z rozporządzeniem, oprócz komitetu, ma być również powołanych osiem zespołów eksperckich.

Dla Polaków ważny będzie kurs, po jakim dokonana zostanie wymiana złotego na euro. Odbędzie się to zgodnie z określoną procedurą. Najpierw zostanie ustalony kurs, po jakim wejdziemy do ERM II (tzw. kurs centralny). Dopiero kiedy zapadnie decyzja, że Polska może wejść do strefy euro, zostanie określony ostateczny przelicznik naszej waluty na euro (nieodwołalny kurs wymiany). Wprawdzie zdarza się to bardzo rzadko, ale jednak, jak pokazują doświadczenia np. Słowacji, może się okazać, że kurs centralny, ustalony przed wejściem do systemu ERM II jest inny niż ostateczny kurs wymiany. W czasie przebywania w ERM II tak bardzo mogą się zmienić warunki ekonomiczne, że niezbędne będzie ustalenie innego kursu.

Więcej o polskiej drodze do euro: www.nbp.pl/euro