Kto ma prawo do rolniczej emerytury

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyzna ci emeryturę rolniczą, jeśli spełniasz następujące warunki:
- ukończyłaś 60 lat (kobieta) lub ukończyłeś 65 lat (mężczyzna),
- opłacałaś (-eś) składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe rolników przez okres co najmniej 25 lat.

Uwaga!

Oba warunki musisz spełniać jednocześnie.

Kto odpocznie wcześniej

Niektórzy rolnicy mogą przejść na emeryturę przed osiągnięciem określonego w przepisach podsta-wowego wieku emerytalnego. Mają prawo do wcześniejszej emerytury pod warunkiem, że spełnią łącznie następujące warunki:
- osiągną wiek 55 lat (kobiety) albo skończą 60 lat (mężczyźni),
- płacili składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe przez okres co najmniej 30 lat,
- zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej.

KRUS uznaje, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni przekraczającej 1 ha użytków rolnych (bez względu na to, czy jest to hektar fizyczny czy przeliczeniowy) lub nie prowadzi działu specjalnego produkcji rolnej w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Jak spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej?

Żeby KRUS uznał, że warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, został spełniony, powinieneś przenieść własność i posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Masz tu do wyboru kilka różnych możliwości.

Najczęściej spotykanymi formami przeniesienia własności gospodarstwa rolnego są:
- umowa darowizny - w tej formie właściciel gospodarstwa rolnego przenosi nieodpłatnie na rzecz obdarowanego własność i posiadanie gospodarstwa rolnego,
- umowa o dożywocie - zgodnie z taką umową właściciel gospodarstwa rolnego przekazuje nieodpłatnie swoje gospodarstwo, a w zamian za to osoba, która przejmuje własność gospodarstwa rolnego, gwarantuje mu do końca życia pomoc i opiekę (dożywotnie utrzymanie),
- umowa sprzedaży - na podstawie tej umowy właściciel gospodarstwa rolnego przenosi własność gospodarstwa rolnego na rzecz nowego właściciela, a ten przejmuje to gospodarstwo za ustaloną cenę.

Warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej będzie również spełniony, gdy:
- przekażesz gospodarstwo Agencji Nieruchomości Rolnych na Skarb Państwa - takie rozwiązanie jest możliwe, jeśli emeryt chciałby zaprzestać prowadzenia działalności rolniczej i wyzbyć się wła-snosci gospodarstwa rolnego, ale nie może znaleźć nabywcy. Wówczas na wniosek właściciela gruntów Agencja Nieruchomości Rolnych może odpłatnie przejąć jego gospodarstwo, ale tylko wtedy, gdy zostaną spełnione określone warunki:
- rolnik (lub jego współmałżonek) ma ustalone prawo do rolniczych świadczeń emerytalno-rentowych, a nie zawarł umowy z następcą,
- nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego po cenie co najmniej odpowiadającej ich oszacowaniu wg przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. W takiej sytuacji przejęcie gospodarstwa rolnego i ustalenie odpłatności następuje w drodze decyzji administracyjnej,
- wydzierżawisz gospodarstwo rolne innej osobie fizycznej lub prawnej - jeśli nie masz ochoty wyzbywać się własności gospodarstwa rolnego, a chcesz spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, wystarczy podpisać umowę dzierżawy. W ten sposób nie tracisz prawa własności gospodarstwa rolnego, tylko oddajesz je w posiadanie komuś innemu na określony czas. Umowa dzierżawy nie musi mieć formy aktu notarialnego, natomiast powinna być sporządzona na piśmie. Poza tym, aby wywarła skutek prawny, musi być zgłoszona do ewidencji gruntów i budynków, a fakt ten powinien być odnotowany w umowie i potwierdzony przez upoważnionego pracownika organu prowadzącego ewidencję.

Uwaga!

Musisz zadbać o to, by odpowiedni dokument świadczący o przekazaniu gospodarstwa rolnego (akt notarialny, umowa dzierżawy, decyzja administracyjna) dostarczyć do oddziału KRUS, który wypłaca ci emeryturę. Takie zaświadczenie jest bowiem równoznaczne z wnioskiem o wypłatę części uzupełniającej emerytury (wznowienie zawieszonej wypłaty części uzupełniającej emerytury może nastąpić tylko na twój wniosek).

Jeśli nadal prowadzisz działalność rolniczą

Emerytura rolnicza składa się z części składkowej i części uzupełniającej. Uzyskanie prawa do niej nie zależy od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, ale jeżeli emeryt lub jego małżonek jest właścicielem (współwłaścicielem) albo ma w swoim posiadaniu gospodarstwo rolne, nie dostanie emerytury w pełnej wysokości. Emeryt, który nadal prowadzi działalność rolniczą, zawsze może liczyć na wypłatę części składkowej świadczenia, natomiast wypłata części uzupełniającej może zostać zawieszona w całości lub w określonej części (w 25 proc. lub w 50 proc., a w przypadku świadczeń przyznanych przed 1.01.1991 r. w części stanowiącej 95 proc. emerytury podstawowej).

Kiedy nie zawieszą świadczenia

W niektórych ściśle określonych przypadkach - pomimo że emeryt nie zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej - KRUS może mu wypłacić całą emeryturę (zarówno część składkową, jak i uzupełniającą).

Część uzupełniająca emerytury jest wypłacana w 50 proc., jeżeli:
- emeryt jest całkowicie niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej,

Uwaga!

Po dwóch latach od wypadku przy pracy lub od zachorowania na chorobę zawodową część uzupełniająca emerytury jest zawieszana w całości, chyba że emeryt przed upływem tego okresu zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej lub zaszły okoliczności pozwalające na wypłatę części uzupełniającej emerytury lub renty rolniczej w określonej części (przedstawione niżej).

- emeryt prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który nie ma ustalonego prawa do emerytury albo renty i nie spełnia warunków do uzyskania emerytury rolniczej albo renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy.

Część uzupełniającą emerytury rolniczej lub renty rolniczej wypłaca się w 75 proc., jeżeli:
- emeryt nie zawarł umowy z następcą i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego po cenie co najmniej odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa,
- trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia tych nieruchomości, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, lub
- nieruchomości te są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych.

Kiedy wypłata części uzupełniającej emerytury nie zostanie zawieszona?

Przez rok możesz dostawać emeryturę rolniczą w pełnej wysokości, jeśli będziesz prowadził działalność rolniczą na gruntach:
- nabytych w drodze dziedziczenia,
- uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego,
- odzyskanych w wyniku rozwiązania - z przyczyn niezależnych od emeryta - umowy, na podstawie której uprzednio pozbył się tych gruntów albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej.

Okres 12 miesięcy liczy się od miesiąca następującego po miesiącu, w którym wymienione wyżej okoliczności zaistniały. Jeżeli po tym okresie emeryt nie udowodni, że zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej na tych gruntach, część uzupełniająca świadczenia emerytalno-rentowego zostanie zawieszona w całości lub określonej części.

Uwaga!

Jeśli przekazałeś gospodarstwo rolne w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej, wypłata części uzupełniającej emerytury rolniczej zostanie zawieszona w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat.

Jak się odwołać?

Od wydanych przez KRUS decyzji w sprawach dotyczących zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej przysługuje ci prawo wniesienia odwołania do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Złóż wniosek

Żeby KRUS ustalił ci prawo do emerytury rolniczej, musisz złożyć wniosek. Możesz to zrobić osobiście albo przez pełnomocnika. Twoim pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych i działa za twoją zgodą - np. członek najbliższej rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym albo opiekun społeczny lub przedstawiciel organizacji związkowej. Pełnomocnictwo lub zgoda powinny być udzielone na piśmie lub podane do protokołu.

Do wniosku powinieneś dołączyć dowody, które uzasadniają prawo do świadczeń oraz wpływają na ich wysokość.
- dokumenty potwierdzające okresy pracy i prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz podlegania z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacenia składek (jeśli nie ma ich KRUS),
- dokumenty potwierdzające okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu, jeśli opłacałeś składki na inne niż rolnicze ubezpieczenie (również z instytucji zagranicznych).

Poza tym musisz także dostarczyć dokumenty stwierdzające twoją tożsamość oraz datę urodzenia.

Co się wlicza do okresów ubezpieczenia emerytalno-rentowego

Do okresów podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, od których zależy prawo do emerytury rolniczej, zalicza się okresy:
- podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990,
- prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16. roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.,
- okresy, od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (pod warunkiem, że nie zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów).

Uwaga!
Jeśli urodziłeś się po 31 grudnia 1948 roku

- nie możesz wliczyć okresów ubezpieczenia innego niż rolnicze przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej (również w obniżonym wieku emerytalnym),
- nie możesz uwzględnić okresów ubezpieczenia innego niż rolnicze przy ustalaniu wysokości emerytury rolniczej.

Zatem prawo do emerytury rolniczej uzyska osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu rolników, która poza wymaganym wiekiem oraz zaprzestaniem prowadzenia działalności rolniczej (w przypadku emerytury w obniżonym wieku emerytalnym) będzie legitymować się co najmniej 25--letnim lub 30-letnim okresem podlegania wyłącznie rolniczemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu.

Jak potwierdzić podleganie ubezpieczeniu rolniczemu

- musisz przedstawić dokument stwierdzający tytuł władania gospodarstwem (np. akt notarialny, akt własności ziemi, umowę dzierżawy),
- jeśli pracowałeś w gospodarstwie rolnym rodziców lub dziadków jako domownik, a następnie przejąłeś to gospodarstwo, musisz złożyć stosowne oświadczenie (pod odpowiedzialnością karną),
- jeśli okaże się, że KRUS nie może potwierdzić, że podlegałeś ubezpieczeniu społecznemu rolników, powinieneś dostarczyć zaświadczenie wystawione przez właściwy urząd gminy, na terenie której jest lub było położone gospodarstwo rolne - zaświadczenie musi zawierać twoje imię i nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania, okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i wysokość opłaconych na nie składek,
- jeżeli urząd gminy nie dysponuje dokumentacją pozwalającą na potwierdzenie tych faktów, okoliczność ta może być potwierdzona pisemnymi zeznaniami co najmniej dwóch świadków. Ich zeznania oceni komisja KRUS.

Jak potwierdzić okresy podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu niż rolnicze przed 1 stycznia 1999 r.

pisemne zaświadczenie zakładu pracy (pracodawcy),
- świadectwo pracy lub legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie wpisy (datę rozpoczęcia i zakończenia pracy, rodzaj wykonywanej pracy i jej wymiar, pieczątkę zakładu pracy oraz podpis i pieczątkę służbową pracodawcy lub upoważnionego pracownika),
- orzeczenie sądu.

Możesz mieć dwie emerytury

Gdy ukończysz 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna) i uzyskasz prawo do emerytury rolniczej (czyli będziesz legitymować się co najmniej 25-letnim okresem podlegania wyłącznie rolniczemu ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu) oraz jednocześnie do emerytury pracowniczej (z ZUS), przysługują ci oba świadczenia emerytalne - i z ZUS, i z KRUS.

Aniela (59 l.) i Tadeusz (61 l.) Pająkowie z miejscowości Sucha Koszalińska: Pogubiliśmy się w przepisach

- Przepisy dotyczące emerytur są tak zawiłe, że trudno się w nich połapać. Nam do wieku emerytalnego brakuje jeszcze paru lat, ale dowiedzieliśmy się od znajomych rolników, że podobno KRUS czasem przyznaje wcześniejsze emerytury. I tu mamy problem, bo żeby dowiedzieć się szczegółowo, komu przysługuje takie świadczenie, musielibyśmy jechać do miasta i pytać urzędników. A to dla nas kłopot. Liczymy na to, że wasz poradnik wyjaśni nam, jakie warunki trzeba spełniać, by ubiegać się o wcześniejszą emeryturę rolniczą.