Minister Buda o podniesieniu wieku emerytalnego i KPO [WYWIAD]

Hubert Biskupski, szef SuperBiznesu: Kiedy do Polski trafi pierwsza transza środków? Jak część będzie dotacyjna, a jaka pożyczkowa? W jakiej wysokości? I na co zostanie przeznaczona? 

Waldemar Buda, minister rozwoju: Rada w ubiegły piątek przyjęła decyzję wykonawczą zatwierdzającą polski Krajowy Plan Odbudowy, dlatego rozpoczynamy rozmowy z Komisją w tej sprawie. Spodziewamy się, że jeszcze w tym roku wpłynie do nas płatność 4,2 mld euro, a w następnych latach będziemy składali dwa wnioski o płatność rocznie.

Ile kamieni milowych musimy zrealizować przed pierwszą wypłatą i jaką ich część już zrealizowaliśmy?

Od sierpnia 2021 r. monitorujemy co miesiąc stan realizacji Krajowego Planu Odbudowy i na bieżąco reagujemy. To 48 reform i 116 powiązanych z nimi mierników, 54 inwestycje i 168 powiązanych z nimi wskaźników, tak jest z każdymi środkami europejskimi. W realizację Krajowego Planu Odbudowy włączone jest 14 resortów i to one odpowiadają za poszczególne reformy i inwestycje.

Dokument, który opisuje wszystkie wymagania wobec Polski w KPO to ok. 200 stron, i w zależności od tego, jak liczyć, 160 do nawet ok. 300 tzw. kamieni milowych. Brzmienie niektórych wywołuje olbrzymie emocje. Ich brzmieniem zaskoczeni są nawet politycy rządzącej koalicji? Kto z polskiej strony negocjował ostateczny kształt kamieni milowych, kto wyraził na nie zgodę? Dlaczego nie odbyła się nad nimi publiczna debata, jak np. nad kamieniami dotyczącymi praworządności?

Mierniki zostały ustalane na poziomie Rady Ministrów oraz poszczególnych ministrów. Każdy może się za nimi zapoznać, są ogólnodostępne. Duże emocje w przestrzeni publicznej budzi też liczba parametrów, które są elementem miary postępu wdrażania planu. A przecież KPO dotyczą wszystkich państw UE i każde z nich ma ustaloną liczbę tych mierników. W przypadku naszego kraju mamy określone 283 mierników i wskaźników. Dla porównania Włochy – 527, Hiszpania – 416, Rumunia – 507. Środki europejskie zawsze były obwarowane różnymi wymogami.

Reforma systemu podatkowego, w szczególności wdrożenie nowych zasad funkcjonowania ustawy o finansach publicznych oraz opracowanie nowego modelu zarządzania budżetem. Co w praktyce oznacza ten zapis?

Reforma ram fiskalnych obejmuje dwa komponenty, czyli reformę systemu budżetowego oraz zmiany dotyczące Stabilizującej Reguły Wydatkowej. Istotą tej pierwszej jest wprowadzenie systemu, który ma wspierać osiąganie celów strategicznych i priorytetów rozwojowych w perspektywie wieloletniej. Wyzwania wynikające z odbudowy po epidemii, zmian klimatycznych i ryzyk wynikających z agresji rosyjskiej w Ukrainie wymagają bowiem adekwatnych instrumentów budżetowych. Jeśli chodzi o SRW, chodzi o rozszerzenie jej zakresu. Pierwszy mierniki został zrealizowany już w ubiegłym roku, dzięki nowelizacji ustawy o finansach publicznych rozszerzającej zakres reguły o wszystkie państwowe fundusze celowe. Kolejny kamień milowy stanowi kompleksowy przegląd reguły zaplanowany najpóźniej na 2024 r.

Zielony transport publiczny. W jaki sposób rząd chce podwyższyć poziom zero- i niskoemisyjnych pojazdów w zamówieniach publicznych?

Powinniśmy dążyć do tego, aby niskoemisyjny transport zbiorowy zarówno autobusowy, jak i szynowy, był częściej wybieraną formą przemieszczania się. Dla zmniejszania emisji w transporcie kluczowe jest wprowadzenie systemu regulacji i wsparcia inwestycji ukierunkowanych na zwiększenie udziału transportu nisko- i zeroemisyjnego w transporcie drogowym oraz w publicznym. Nie możemy zapomnieć też o zmianach systemowych, jak na przykład popularyzacja niskoemisyjnego transportu zbiorowego czy propagowanie aktywnych form przemieszczania np. rowerem lub pieszo.

Jeśli zaś chodzi o zamówienia publiczne, to MRiT zakłada szereg działań edukacyjnych takich jak warsztaty, szkolenia oraz przygotowywanie materiałów edukacyjnych i dobrych praktyk, które przygotują zamawiających do realizowania zakupów związanych z elektromobilnością. Budujemy także platformę edukacyjną dla uczestników rynku zamówień publicznych. Na tej platformie będzie funkcjonował moduł dotyczący zielonych zamówień publicznych, w którym znajdą się informacje, wytyczne oraz praktyczne rekomendacje. Jednym z istotnych elementów będą kwestie dot. elektromobilności.

Czy w każdym mieście zostaną wprowadzone strefy ograniczające poruszanie się samochodów spalinowych? Czy zostanie to uregulowane w sposób centralny a nie będzie jedynie leżało w gestii samorządów?

To prawda, że z przyczyn środowiskowych i zdrowotnych chcemy promować samochody elektryczne i ograniczać liczbę aut spalinowych, ale nie oznacza to, że będziemy odgórnie narzucać samorządom ograniczenia dotyczące wjazdu samochodów spalinowych do miast. Ewentualne rozwiązania ustawowe dadzą samorządom możliwość wprowadzenie takiego rozwiązania.

Wprowadzenie opłat za korzystanie z dróg ekspresowych i autostrad? Czy obejmie pojazdy poniżej 3,5 t? Jeśli tak, to do kiedy i jakiej wysokości będą to opłaty?

Drogi ekspresowe dla pojazdów osobowych pozostaną bezpłatne. Dla tych powyżej 3,5 tony i autobusów siatka dróg płatnych od lat obowiązuje i może być rozszerzone ponieważ polskie drogi rozjeżdżają auta z połowy Europy.

Zgodnie z zapisem w KPO od 2026 r. ma obowiązywać podatek od pojazdów emitujących spaliny. W jakiej wysokości? Dla jakich pojazdów?

Chcemy promować korzystanie z aut elektrycznych i dlatego wprowadzimy niższą niż obecnie opłatę rejestracyjną dla takich pojazdów. Będzie ona też niższa niż opłata za rejestrację samochodów spalinowych, której nie zamierzamy podnosić.

Jak rozumieć zapis o „podniesieniu efektywnego wieku emerytalnego”? Czy oznacza on wzrost ustawowego wieku emerytalnego? Jakie zachęty zamierza wprowadzać rząd, aby zachęcać do dłuższej pracy, bo obniżenie PIT do 12 proc. oraz dodatkowe świadczenia w postaci 13. i 14. emerytury działają wprost przeciwnie?

Porozumienie z KE ws. Krajowego Planu Odbudowy nie zakłada podwyższenia wieku emerytalnego. Chodzi o dłuższą aktywność zawodową seniorów. Od lat rząd promuje i wprowadza zachęty w tym obszarze. W tym celu wprowadziliśmy m.in. PIT-0 seniorów.

Czy Tarcza Antyinflacyjna zostanie przedłużona? Jeśli tak, to do kiedy i w jakim kształcie? Min. finansów nie wykluczała wprowadzeni w niej zmian.

Sejm przyjął rozwiązania wydłużające obowiązywanie Tarczy Antyinflacyjnej do 31 października. Decyzja o kolejnym przedłużeniu będzie podejmowana bliżej tego terminu i będzie zależeć od sytuacji, z jaką będziemy mieć do czynienia. Wprowadzamy też w życie kolejne rozwiązania z tzw. Tarczy Antyputinowskiej. W ten sposób chronimy polskie rodziny przed negatywnymi skutkami gospodarczymi związanymi z agresją Rosji na Ukrainę.

To prawda, że z przyczyn środowiskowych i zdrowotnych chcemy promować samochody elektryczne i ograniczać liczbę aut spalinowych, ale nie oznacza to, że będziemy odgórnie narzucać samorządom ograniczenia dotyczące wjazdu samochodów spalinowych do miast.

Czy rząd zamierza powołać pełnomocnika ds. odbudowy Ukrainy w randze ministra? Wiele NGO-sów i prywatnych przedsiębiorców domaga się tego wskazując na potrzebę koordynacji działań humanitarnych, logistycznych i infrastrukturalnych na rzecz Ukrainy?

Rozmawiamy w rządzie o różnych rozwiązaniach.

Jaką rolę może odegrać Polska w procesie odbudowy Ukrainy? Czy możemy stać się hubem logistycznym?

Polska może i powinna odegrać kluczową rolę w procesie odbudowy Ukrainy. Mamy bardzo duży potencjał do pełnienia roli lidera tych działań. Potrzebne tu jest jednak zaangażowanie większej grupy krajów, jak np. Inicjatywy Trójmorza. Już na początku Polska postulowała budowę trzech odnóg od trasy Via Carpatia na Ukrainę. Z kolei Ukraina i Mołdawia planują budowę autostrady łączącej Kijów i Kiszyniów. Połączenie obu tych projektów pozwoli na efektywne włączenie tych państw w europejskie korytarze transportowe. Dodatkowo, zapowiedziana przez ukraińskie władze modernizacja sieci kolejowych i dostosowanie ich do standardów europejskich znacząco ułatwi wymianę towarową pomiędzy Ukrainą i UE. Niewątpliwie ważnym projektem infrastrukturalnym dla całego regionu jest Centralny Port Komunikacyjny. Inicjatywa Trójmorza może być też jedną z platform współpracy mających na celu dywersyfikację, zapewniających ciągłość i bezpieczeństwo dostaw surowców do Europy. Na potencjał Trójmorza warto zwrócić także uwagę w kontekście globalnych łańcuchów dostaw. Nasz region może stać się beneficjentem procesu redefinicji łańcuchów dostaw, w tym głównie Polska jako największa gospodarka w tej części Europy.

Które z firm z sektora SSP mogą włączyć się w ten proces?

Odbudowa Ukrainy to szansa dla polskiej gospodarki. Pracujemy nad taką ofertą i będziemy ją konsultować ze stroną ukraińską. Ważne, żeby to była ona wiarygodna i trafiająca w potrzeby Ukrainy, bo tylko wtedy może być skuteczna. Ale trzeba także pamiętać o jeszcze jednym aspekcie – odbudowa Ukrainy ze zniszczeń to olbrzymi wysiłek i chcemy, aby zaangażował się w to cały świat. Premier Mateusz Morawiecki mówił o konieczności stworzenia nowego planu Marshalla, na który złożyłyby się fundusze przeznaczone przez cały świat.

Czy rząd widzi miejsce do udziału w odbudowie Ukrainy także dla firm z sektora prywatnego? Jakie branże? Czy były już w tej sprawie prowadzone rozmowy?

Polska Agencja Inwestycji i Handlu na początku czerwca rozpoczęła nabór polskich firm, które są zainteresowane wznowieniem eksportu i udziałem w odbudowie Ukrainy. W pierwszym kroku PAIH chce stworzyć bazę takich przedsiębiorców, w drugim – przeprowadzić wspólne konsultacje i wypracować wraz z nimi narzędzia, które zapewnią polskim firmom potrzebne im w tym wsparcie. Proces konsultacji ma ruszyć 1 sierpnia br.

Skąd i w jaki sposób będą pozyskiwane środki na odbudowę Ukrainy?

Dziś to może trudne do wyobrażenia, ale celem odbudowy Ukrainy musi być powstanie państwa nowoczesnego, zaawansowanego technologicznie i zintegrowanego z Europą. W tym procesie muszą być wykorzystane wszelkie dostępne źródła finansowania. Plan odbudowy i zaplecze organizacyjno-logistyczne muszą być gotowe jak najwcześniej, tak by móc zacząć działać od razu po ustaniu działań wojennych. Obecnie dyskusja na temat modelu odbudowy Ukrainy odbywa się w oparciu o propozycję KE.

Ile osób, docelowo, ma skorzystać z programu Mieszkanie bez wkładu własnego?

Zgodnie z naszymi szacunkami w kolejnych latach, przy wsparciu z rządowego programu gwarantowanych kredytów mieszkaniowych, może zostać zawartych do ok. 60 tys. umów hipotecznych rocznie.

Zdajemy sobie sprawę z aktualnej sytuacji na rynku mieszkaniowym. Rosnące stopy procentowe oraz skutki gospodarcze rosyjskiej napaści na Ukrainę negatywnie wpłyną na zdolność kredytową, której posiadanie w tym programie jest warunkiem zaciągnięcia kredytu bez wkładu własnego lub z niewielkim wkładem własnym. Dlatego przygotowaliśmy zmiany, które pozwolą większej liczbie osób skorzystać z kredytu udzielanego ze wsparciem państwa.

Dlaczego w dniu inauguracji programu nie był on dostępny w żadnym banku?

Udzielanie gwarantowanych kredytów mieszkaniowych na podstawie ustawy wymaga od banku przystąpienia do programu, tzn. zawarcia na podstawie ustawy odpowiedniej umowy pomiędzy Bankiem Gospodarstwa Krajowego a bankami udzielającymi kredytów na cele mieszkaniowe. Przepisy zaczęły obowiązywać od 26 maja br. i od tego dnia umowy z bankami mogą być zawierane. Przed tym dniem odbywały się konsultacje z bankami zainteresowanymi wdrożeniem rządowego produktu. Z rozmów pomiędzy BGK a bankami wynika, że część z nich planuje wdrożenie produktu tak szybko jak to możliwe.

Dlaczego tylko dwa banki – PKO BP i Pekao SA podpisały umowę z BGK i oferują ten produkt?

Rozciągnięty w czasie okres przystępowania do programu przez instytucje kredytujące nie odbiega od praktyki wdrażania w przeszłości programów wspierających kredytobiorców. Mamy trzy banki z podpisanymi z BGK umowami – PKO BP, Pekao, BPS i Alior. BGK prowadzi rozmowy z kolejnymi 9 bankami.

Rozmawiał Hubert Biskupski

Listen to "Polska się wyludnia. Alarmujące dane Głównego Urzędu Statystycznego." on Spreaker.