Polacy palą coraz mniej nielegalnych papierosów. Rekordowo niska szara strefa

Szara strefa tytoniowa w UE. 16,6 mld euro utraconych wpływów podatkowych

Raport firmy analitycznej KPMG objął 38 łącznie europejskich państw: 27 z UE oraz 11 spoza Wspólnoty: Albanię, Bośnię i Hercegowinę, Czarnogórę, Kosowo, Macedonię Północną, Mołdawię, Norwegię, Serbię, Szwajcarię, Wielką Brytanię oraz Ukrainę. KPMG oszacowało, że w ub. roku w tych 38 państwach całkowita konsumpcja wyrobów tytoniowych z nielegalnych źródeł przekroczyła 52 mld szt. (z czego w UE: 35 mld szt.), co wygenerowało ponad 16,6 mld EUR utraconych wpływów podatkowych (niezapłacone akcyza i podatek VAT od takich produktów).

Połowę nielegalnych papierosów w UE wypalają Francuzi

Francja odpowiada za blisko połowę (47,7 proc.) całkowitej konsumpcji nielegalnych wyrobów tytoniowych w UE. Według KPMG najwięcej nielegalnych wyrobów tytoniowych w 2023 r. wypalali kolejno: Francuzi (33 proc.), Irlandczycy (28 proc.), Brytyjczycy (26 proc.), Grecy (24 proc.) oraz Ukraińcy (22 proc.). Najniższy udział szarej strefy tytoniowej ma Luksemburg (1 proc.). W raporcie KPMG Polska znalazła się w gronie 7 europejskich państw z najniższą szarą strefą tytoniową, notując rekordowo niski udział szarej strefy w rynku tytoniowym: 3,6 proc. w 2023 r.

Maleje szara strefa, rosną wpływy z akcyzy

Szara strefa tytoniowa maleje w Polsce od kilku lat.: w 2021 r. nielegalne wyroby tytoniowe stanowiły 4,9 proc. rynku, a w 2022 r. – 4,2 proc. Z danych Ministerstwa Finansów wynika, że w ostatnich 3 latach doszło do wyraźnego wzrostu wpływów budżetowych z tytułu akcyzy na wyroby tytoniowe: z 23,3 mld zł w 2021 r. do 27,5 mld zł w 2023 r. Ten wzrost jest zasługą ograniczenia szarej strefy tytoniowej i przyjęcia przez rząd tzw. mapy drogowej podwyżek akcyzy na wyroby tytoniowe (2022-2027), która zapewniała stopniowy i równy wzrost podwyżek akcyzy na wszystkie wyroby tytoniowe (papierosy, tytoń do palenia i nowatorskie wyroby tytoniowe) – o 10 proc. r/r. aż do 2027 r.

Zmiany w mapie akcyzowej

W sierpniu br. rząd opublikował jednak  nowy projekt, zgodnie z którym stawki podwyżek akcyzy na wyroby tytoniowe będą różne i już w 2025 r. wyniosą: 25 proc. na papierosy, 38 proc. na tytoń do palenia i 50 proc. na nowatorskie wyroby tytoniowe.

Skumulowane podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe w latach 2021-2027 mają sięgać: 109 proc. na papierosy (zgodnie z poprzednim kalendarzem podatkowym: 61 proc.); 165 proc. na tytoń do palenia (poprzednio: 61 proc.); oraz 401 proc. na nowatorskie wyroby tytoniowe (poprzednio: 222 proc.). W podwyżkach uwzględniono też pierwotnie nieobjęte mapą drogową płyny do papierosów elektronicznych (podwyżka o 228 proc. przy pierwotnie zerowej podwyżce) - wyliczenia Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Tytoniowego (KSPT)

Rośnie nielegalna produkcja

Głównymi źródłami szarej strefy tytoniowej w UE są: przemyt, nielegalna sprzedaż i nielegalna produkcja wyrobów tytoniowych, która w ostatnich latach rośnie najszybciej. KPMG podaje, że w 2019 r. w 38 państwach objętych badaniem sprzedano 8,1 mld szt. podrabianych papierosów, podczas gdy w 2023 r. było to już ponad 20 mld szt. Raport KPMG podkreśla, że zmienia się struktura szarej strefy tytoniowej w całej UE, w tym w Polsce. W Polsce najszybciej rośnie produkcja nielegalnych wyrobów tytoniowych: w ostatnich 3 latach wzrosła z 0,35 mld szt. do 0,48 mld szt. Stopniowo maleje zaś przemyt papierosów do UE oraz ich nielegalna sprzedaż, głównie ze względu na obostrzenia panujące na granicach UE z Białorusią, Rosją i Ukrainą.