Choinka
Zielone drzewko jest prastarym symbolem wieczności. Nie znaczy to jednak, że jego ubieranie jest zwyczajem pogańskim. Starotestamentowe uzasadnienie bożonarodzeniowych drzewek zawiera Księga Izajasza: „jodła i bukszpan i sosna społem, by przyozdobić miejsce świętości". W czasach chrześcijańskich w czasie adwentu ustawiano w przedsionkach kościołów tzw. raje (nazwa pochodzi od „rajskiego drzewa żywota"), które następnie zabierano do domów. Tradycja ubierania choinki ma 500 lat, a powstała w Niemczech. Stąd zwyczaj rozprzestrzenił się na inne kraje, kultywowany przez katolików i protestantów. Do Polski choinka zawitała w pierwszej połowie XIX wieku. Zaczęła od domów mieszczańskich i dworów szlacheckich. Trzeba było prawie stu lat by „zbłądziła pod strzechy".
Dwanaście potraw
Pochodzi od pogańskiego zwyczaju przygotowywania 12 potraw dla bóstw, jako dziękczynienia za wszystko, co dał cały rok, a więc 12 miesięcy. Ale, co ciekawe, w takiej formie odżył dopiero po II wojnie. Przedtem, zwłaszcza na wsiach, pokutował przesąd, że liczba potraw nie może być parzysta, bo parzystość przynosi nieurodzaj.
Kutia
Najbardziej wigilijna z potraw, wywodzi się od pierwszych chrześcijan, którzy jedli ją na stypach. Pszenica jest starożytnym symbolem wieczności, a miód wczesnochrześcijańskim symbolem szczęścia w niebie.
Karp
Polska potrawa wigilijna. Tradycyjnie, potrawy wigilijne powinny być zrobione z darów ziemi. Jednak w zakonach, a potem na dworach szlacheckich na wigilijnym stole pojawiały się także ryby. Karp ma stosunkowo krótką tradycję. Zjada go w wigilię dopiero czwarte pokolenie.
Opłatek
Jego „ojcem" jest żydowski placek paschalny, ale równie dobrze inkaski kukurydziany chleb ofiarny. U pierwszych chrześcijan istniał rytuał rozdawania chlebów ofiarnych. W średniowieczu wymieniały je między sobą kościoły i zakony, które następnie rozdawały wiernym z zaleceniem, by w Boże Narodzenie się nimi łamali. Zwyczaj łamania cienkiego opłatka z mąki pszennej i wody, dotarł do Polski pod koniec XVIII wieku i tutaj (niemal wyłącznie) przetrwał. Oprócz Polaków opłatkiem dzielą się katolicy na Litwie i Słowacji i nikt inny.
Kolędy
Słowo „kolęda" pochodzi od łacińskiego calendae: pierwszy dzień miesiąca. W średniowieczu, zgodnie z tym znaczeniem, kolędami nazywano pieśni – życzenia towarzyszące noworocznemu odwiedzaniu przyjaciół. Od XVI wieku kolędy znane są jako pieśni sławiące narodzenie Chrystusa, i wtedy też pojawiły się w Polsce. Jedną z najstarszych naszych kolęd jest „Przybieżeli do Betlejem".
Puste miejsce
Znane tylko w Polsce. Wywodzi się z tradycji goszczenia na wigilii bliskich zmarłych. Zgodnie z nią wigilia jest dniem łaski, w którym zmarli dostają pozwolenie na powrót. Wolne nakrycie „dla zbłąkanego wędrowca" jest bardzo świeżym uzasadnieniem.
Post
Poszczenie w wigilię to tradycja grekokatolicka, prawosławna i... polska. Post jest cielesnym przygotowaniem do duchowego przeżycia. Ale zjedzenie mięsa przez katolika w wigilię nie jest grzechem.
Podcasty
Playlisty tematyczne
