Staż pracy przy wyliczeniu emerytury. Jak wpływa na wysokość świadczenia emerytalnego w 2024?

Co to jest staż pracy? 

Staż pracy, w kontekście przepisów emerytalnych, to okres, który obejmuje wszystkie okresy zatrudnienia i inne okresy, które są uznawane za równoważne z zatrudnieniem. Ten okres ma kluczowe znaczenie przy ustalaniu prawa do emerytury oraz jej wysokości.

Minimalny wymagany staż pracy jest jednym z warunków nabycia prawa do emerytury. Im dłuższy staż pracy, tym zazwyczaj wyższa emerytura. W niektórych przypadkach, przy dłuższym stażu pracy, możliwe jest przejście na emeryturę wcześniej. Okresy ubezpieczenia (okresy składkowe) są brane pod uwagę  przy ustalaniu kapitału początkowego, czyli hipotetycznej emerytury za pracę przed 1999 r.

Ważne! Staż ubezpieczeniowy ma wpływ na wysokość emerytury, zwłaszcza gdy wyliczone świadczenie jest niższe od minimalnej gwarantowanej emerytury.

Co składa się na staż pracy?

• Okresy składkowe: Są to przede wszystkim okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę, mianowania lub wyboru. W tym czasie odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne.
• Okresy nieskładkowe: To okresy, które choć nie były związane z opłacanymi składkami, są również uwzględniane przy ustalaniu stażu pracy. Należą do nich między innymi:
• okresy nauki (studia, szkoły)
• służba wojskowa
• urlop wychowawczy
• opieka nad dzieckiem do lat 4
• niektóre rodzaje pobierania zasiłku dla bezrobotnych
• okresy pobytu za granicą, jeśli były one objęte ubezpieczeniem społecznym

Okresy składkowe przy umowie o pracę

Okresy składkowe to przede wszystkim okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, spółdzielczej umowy o pracę, mianowania lub wyboru. W tym czasie odprowadzane są składki na ubezpieczenie społeczne. Okresami składkowymi są:

1. Okresy ubezpieczenia,

2. Okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Okresy składkowe przy umowie-zleceniu

Za okresy składkowe wpływające na wysokość świadczeń emerytalno-rentowych uważa się wszystkie okresy opłacania składek z tytułu wykonywania umowy zlecenia.

Jak wyliczyć staż pracy?

Staż pracy najczęściej obejmuje okres, w którym pracownik świadczył pracę w ramach stosunku pracy, czyli:

• na podstawie umowy o pracę,
• na podstawie spółdzielczej umowy o pracę,
• na podstawie mianowania lub wyboru.

Wielkość etatu, jak i tryb rozwiązania stosunku pracy nie mają znaczenia.

Aby obliczyć swój staż pracy, wystarczy dodać do siebie długość wszystkich okresów zatrudnienia w ramach stosunku pracy oraz wszystkie inne okresy, które wlicza się do stażu pracy, np. studia wyższe.

Staż pracy miał inne znaczenie dla osób, które przechodziły na emeryturę według starego systemu, czyli urodzonych do 31 grudnia 1948 roku, a inne ma dla osób, które urodziły się później.

Staż pracy a najniższa ustawowa emerytura

W przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. emeryturę może dostać każdy, kto choć raz zapłacił składki na ubezpieczenie emerytalne i osiągnął ustawowy wiek emerytalny (60 lat kobiety, 65 lat mężczyźni). Staż emerytalny – 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn – jest ważny, gdy chodzi o osoby, które pracowały stosunkowo krótko lub otrzymywały niewielkie wynagrodzenie i z samego wyliczenia emerytury przez ZUS wypada niższa wysokość ich świadczenia od aktualnej najniższej emerytury (1780,96 zł brutto, czyli 1620,67 zł netto). Zgromadzenie odpowiedniej liczby lat składkowych i nieskładkowych daje gwarancję otrzymywania emerytury w najniższej ustawowej wysokości.

Staż pracy a kapitał początkowy

Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które pracowały przed rokiem 1999, w związku z czym mają prawo do ustalenia kapitału początkowego, staż pracy – okresy składkowe i nieskładkowe – są ważne, biorąc pod uwagę sposób, w jaki jest wyliczany kapitał początkowy. Im dłuższy staż pracy, tym kapitał początkowy jest wyższy.

Lata nauki a staż emerytalny

Przy obliczaniu stażu emerytalnego bierze się pod uwagę wyłącznie okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów. Jest to tak zwany okres nieskładkowy. By jednak okres ten był zaliczony do stażu, musi być przepracowany także odpowiedni okres zsumowany z okresów składkowych, to jest takich, w których trakcie konta ZUS były zasilane przez składki na ubezpieczenie emerytalne. Łączna długość okresów zatrudnienia musi co najmniej trzykrotnie przekroczyć długość ostatniego okresu edukacji. Jeśli więc czyjeś studia trwały 4 lata, by mogły być zaliczone do stażu pracy, musi im towarzyszyć co najmniej 12 lat okresów składkowych. Jeżeli trwały 5 lat, musi im towarzyszyć co najmniej 15 lat okresów składkowych.

Do okresów nieskładkowych są zaliczane:

• okresy nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem ukończenia tej nauki, w wymiarze określonym w programie studiów;
• okresy studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu;
• okresy asystenckich studiów przygotowawczych.

Przerwa w świadczeniu pracy

Niekiedy do stażu pracy wlicza się także okres przerwy w świadczeniu pracy. Ma to miejsce w kilku wypadkach:

1. W sytuacji przywrócenia pracownika do pracy przez sąd, gdy pracownik otrzymał wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy i zgłosił gotowość do podjęcia pracy w ciągu 7 dni od wyroku.
2. Gdy pracodawca ze swojej winy skrócił pracownikowi okres wypowiedzenia i wypłacił mu odszkodowanie za czas pozostawania bez pracy. Wtedy staż pracy wynosi tyle, ile pierwotny, przysługujący pracownikowi okres wypowiedzenia.
3. Gdy pracownik uczestniczył w czynnej lub zawodowej służbie wojskowej.
4. Gdy pracownik był na urlopie wychowawczym.
5. Gdy pracownik pobierał zasiłek dla bezrobotnych i stypendium za szkolenia, na które skierował go starosta lub gdy był uczestnikiem przygotowania zawodowego dorosłych.

Zarówno staż z urzędu pracy, jak i zwykły staż w prywatnej firmie wliczają się do stażu pracy, z tym że w przypadku zwykłego stażu pracy pod warunkiem zatrudnienia na umowie o pracę.

Praca za granicą również wlicza się do stażu pracy. Należy ją jednak potwierdzić dokumentami przetłumaczonymi na polski.

Do stażu pracy nie wliczają się obowiązkowe praktyki studenckie ani działalność gospodarcza.