Umowy i pisma na różne sytuacje: umowa pożyczki między osobami fizycznymi

W niepewnej sytuacji związanej z planowaną ustawą o frankowiczach, zakładającą znaczne obciążenie finansowe banków, niewykluczone, że jednym ze skutków będzie zaostrzenie przez nie warunków udzielania kredytów. Niewykluczone, że coraz częściej to osoby fizyczne będą zaciągać i udzielać sobie nawzajem pożyczek, także na dłuższe okresy oraz z wynagrodzeniem dla pożyczkodawcy w postaci odsetek. Dla osób przypartych do muru, potrzebujących pieniędzy natychmiast, ważny jest komfort zaufania. Pożyczki udzielane w gronie najbliższej rodziny zwykle nie wymagają żadnych formalności. W innych wypadkach, bez względu na prywatne relacje łączące strony umowy pożyczki, warto wiedzieć, o czym należy pamiętać i jakie elementy umowy trzeba uzgodnić, żeby nie było potem nieporozumień dotyczących np. wysokości odsetek czy rat, a także terminu spłaty.

ZABEZPIECZ SIĘ PRZED KŁOPOTAMI I ŚCIĄGNIĘCIEM DŁUGU

Zawierając umowę pożyczki z osobą znajomą, najczęściej w ogóle nie zakładamy, że coś może pójść inaczej, niż się umówiliśmy. Z tego powodu najczęstszą formą pożyczki jest umowa ustna. Wprawdzie jest to umowa wiążąca obie strony, ale może się zdarzyć, że będziemy zmuszeni do dochodzenia swoich racji przed sądem, a wtedy to umowa pisemna daje nam znacznie większą szansę na wyegzekwowanie zwrotu kwoty, którą pożyczyliśmy. Wybranie pisemnej formy umowy pozwala też jasno, w sposób niebudzący wątpliwości ustalić warunki pożyczki, unikając nieporozumień.

1. Pisemna umowa pożyczki, podpisana przez obie strony, jest dokumentem, który w razie sporu prawnego można przedstawić w sądzie jako dowód nie tylko na to, że zobowiązanie w ogóle istnieje, ale i na to, na jakich zawarto je warunkach.

2. Samo pokwitowanie odebrania pieniędzy może zostać potraktowane przez sąd jako wystarczający dowód, że umowa pożyczki została zawarta, dlatego przekazując pożyczkobiorcy pieniądze, warto wziąć od niego pokwitowanie i je zachować.

3. Roszczenie pożyczkobiorcy, któremu pożyczkodawca nie wydaje przedmiotu umowy (pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku), przedawnia się z upływem sześciu miesięcy od chwili, gdy przedmiot miał być wydany.

4. W przypadku kiedy termin zwrotu udzielonej pożyczki nie jest określony w umowie, a dający pożyczkę wypowie umowę, dłużnik ma od momentu wypowiedzenia 6-tygodniowy termin na zwrot pożyczki.

5. Pożyczkodawca, który w razie opóźnionych płatności chciałby pobierać kary od pożyczkobiorcy, a w przypadku wstąpienia na drogę sądową przeciwko niemu chciałby otrzymywać zwrot kosztów postępowań prawnych, musi wyraźnie zapisać w umowie, że takie będą konsekwencje nieterminowego wywiązywania się ze spłat przez pożyczkobiorcę.

6. Należy zdawać sobie sprawę, że wprawdzie dzięki prawidłowo sporządzonej umowie pożyczki można w razie sporu prawnego uzyskać korzystne rozstrzygnięcie sądu, ale może to nie być wystarczające dla odzyskania pieniędzy.

7. Gwarancję odzyskania pożyczki daje zabezpieczenie na własności należącej do pożyczkobiorcy. Wówczas, jeśli nie następuje spłata pożyczki, pożyczkodawca nabywa prawa do tej własności.

8. W razie braku spłaty zadłużenia, zabezpieczenie daje prawo do przejęcia własności (np. domu, samochodu, komputera) pożyczkobiorcy przez pożyczkodawcę – pod warunkiem, że wcześniej te rzeczy nie stały się przedmiotem zabezpieczenia dla kogoś innego.

9. Przelewając pieniądze na konto pożyczkobiorcy, należy zachować dowód przelewu, ponieważ przed sądem stanowi on dowód na zawarcie pożyczki. Wypłacając pieniądze gotówką, należy to robić w obecności świadka w taki sposób, żeby miał on pewność do co kwoty wypłaconej pożyczki.

10. W przypadku odpłatnej formy udzielenia pożyczki wszystkie ustalenia co do oprocentowania (stawka stała lub zmienna), pobierania odsetek umownych i ustawowych, czy dotyczące terminów spłacania odsetek i terminu zwrotu całości pożyczki, powinny być jasno sformułowane w samej umowie lub w formie dołączonego do niej harmonogramu spłaty pożyczki.

JAK WYPEŁNIĆ BEZ BŁĘDÓW UMOWĘ POŻYCZKI

Dobra umowa zawarta w formie pisemnej między pożyczkodawcą a pożyczkobiorcą nie powinna zakładać, że skoro strony umowy się znają, wykonywanie jej pójdzie idealnie. Przeciwnie, umowa jest tym lepsza, im więcej w niej zapisów zabezpieczających obie strony na wypadek, gdy pojawią się jakiekolwiek problemy. Należy uwzględnić te sprawy, które uproszczą lub zażegnają typowe spory, pojawiające się między stronami przy zawieraniu tego typu umów. W dobrej umowie nie chodzi o danie wyrazu zaufania. Przeciwnie, powinna nieufnie uprzedzać ewentualne kłopoty, dając jasną odpowiedź na przyszłe wątpliwości.

◗ Data umowy jest ważna ze względu na dalsze ustalenia dotyczące terminów spłaty, ale także dla celów podatkowych.

◗ Jasne określenie stron umowy jest bardzo ważne, ponieważ umowy, w których strony kontraktu nie zostały określone prawidłowo, mogą się okazać nieważne.

◗ W umowie należy jasno wskazać, że chodzi o pożyczkę. Na początku umowy powinny się pojawić zwroty „pożyczka" lub „obietnica udzielenia pożyczki", ponieważ z definicji prawnej tych zwrotów wynika zobowiązanie pożyczkobiorcy wobec pożyczkodawcy. Dzięki temu uniknie się też wątpliwości, czy transakcja jest pożyczką, czy darowizną.

◗ Istotne jest dokładne wskazanie, w jaki sposób udzielona pożyczka zostanie spłacona, żeby uniknąć nieporozumień co do tego, czy jest, czy nie jest spłacana prawidłowo i czy pożyczkobiorca zalega, czy też nie zalega ze spłatą.
-

◗ Jeśli zabezpieczenie zostaje ustalone na nieruchomości, podanie numeru księgi wieczystej umożliwi pożyczkodawcy sprawdzenie, czy na nieruchomości nie ustalono także innych zabezpieczeń.

◗ Zobowiązanie pożyczkobiorcy do udostępnienia dokumentów obrazujących jego sytuację finansową jest istotne w związku z uprawnieniem pożyczkodawcy do odstąpienia od umowy oraz odmowy wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli jej zwrot okaże się wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego pożyczkobiorcy.

◗ Zobowiązanie pożyczkobiorcy do udostępnienia dokumentów obrazujących jego sytuację finansową jest istotne w związku z uprawnieniem pożyczkodawcy do odstąpienia od umowy oraz odmowy wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli jej zwrot okaże się wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego pożyczkobiorcy.

◗ Termin wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę nie jest ustawowy. Ponieważ ustalają go strony, powinien być jasno wskazany w umowie pożyczki.

◗ W przypadku pisemnej umowy pożyczki na wypadek ewentualnych wątpliwości, czy umowa nadal obowiązuje w ustalonej formie, warto zaznaczyć, że również zmiany umowy wymagają formy pisemnej dla swojej ważności.

◗ Aby przyszłe spory prawne toczyły się w jednym sądzie, a nie w dwóch (sądzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania pożyczkobiorcy i sądzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania pożyczkodawcy), dobrze jest od razu umówić się, który z sądów będzie orzekał w spornych sprawach dotyczących umowy.

◗ Do ważności umowy niezbędne są podpisy obu stron. Podpisując umowę własnoręcznie, pożyczkodawca i pożyczkobiorca zobowiązują się do przestrzegania jej.
-

10 RZECZY, KTÓRE WARTO WIEDZIEĆ O UMOWIE POŻYCZKI

Umowa pożyczki wydaje się prosta. Wiadomo, kto komu jej udziela, a kto ją bierze. O tym, jak ważne jest zawarcie umowy pisemnej, a w niej uwzględnienie wielu istotnych szczegółów, strony umowy, które zlekceważyły ten aspekt, przekonują się zazwyczaj dopiero wtedy, kiedy wynika jakiś spór prawny dotyczący pożyczki. Zawarcie umowy z uwzględnieniem i zapisaniem istotnych spraw nie tylko bardzo ułatwia dochodzenie wydania kwoty pożyczki czy jej zwrotu. Jest też nieocenioną pomocą przy pojawieniu się jakichkolwiek wątpliwości dotyczących np. wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy, terminu i formy spłaty i warunków wypowiedzenia umowy.

1. Dając pożyczkę, zobowiązujemy się przenieść na własność biorącego określoną kwotę pieniędzy (także rzeczy oznaczonych co do gatunku), a biorąc pożyczkę, zobowiązujemy się zwrócić tę samą kwotę pieniędzy (rzeczy tego samego gatunku i jakości).

2. Odstąpienie od umowy może zostać wykonane w dowolnej formie, chyba że umowę zawarto w formie pisemnej. Wtedy rezygnacja również musi mieć formę pisemną

3. Pożyczka może zostać zawarta w formie ustnej. Jeśli jednak przedmiotem pożyczki jest kwota przekraczająca 500 złotych, dla celów dowodowych powinno się ją zawrzeć na piśmie.

4. Nawet jeśli pożyczka zostanie udzielona w obcej walucie, zaciągający pożyczkę może ją oddać w walucie polskiej, chyba że spełnienie świadczenia w walucie obcej zastrzega: umowa, ustawa lub orzeczenie sądowe.

5. Umowa pożyczki może być odpłatna, a wtedy dający pożyczkę powinien zastrzec wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy w postaci odsetek. Może też być nieodpłatna, czyli grzecznościowa.

6. Aby pożyczka została zawarta, wystarczy zgodne oświadczenie stron – samo porozumienie, bez wydawania pieniędzy lub rzeczy. Umowa może być zawarta w sposób dorozumiany, co znaczy, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde takie zachowanie, dzięki któremu będzie zrozumiała.

7. Pożyczkodawca może odstąpić od umowy oraz odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli jej zwrot jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Do odstąpienia wystarczy, że zwrot jest niedostatecznie prawdopodobny.

8. Dający pożyczkę nie może odstąpić od umowy z wyżej wymienionego powodu, jeśli w chwili zawarcia umowy wiedział o złym stanie majątkowym drugiej strony lub z łatwością mógł się o tym dowiedzieć.

9. Wypowiedzenie umowy przysługuje nie tylko pożyczkodawcy, ale i pożyczkobiorcy. Strony mogą umówić się co do trybu wypowiedzenia – np. że będzie to tryb natychmiastowy lub że wypowiedzenie będzie skuteczne po tygodniu.

10. Warto pamiętać, że w umowie należy zamieścić informacje o dacie oraz miejscu jej zawarcia. Nie można sporządzać umów pożyczki z datą wsteczną.

PCC OD UMOWY

Podatkowi podlega sama umowa pożyczki, jako czynność cywilnoprawna. Po zawarciu umowy strony powinny zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (stawka ustawowa to 2 procent)

◗ Pożyczkodawca otrzymujący odsetki w związku z udzieleniem pożyczki (przychód z kapitałów pieniężnych) płaci zryczałtowany podatek dochodowy (19 proc.). Dochód stanowią odsetki od pożyczki. Pożyczka nieoprocentowana nie wywołuje dla pożyczkodawcy żadnych skutków podatkowych.

◗ Pożyczkobiorca, któremu została udzielona pożyczka nieoprocentowana, nie zyskuje przychodów
z tytułu tzw. nieodpłatnych świadczeń i w związku z tym nie płaci podatku od takiego przychodu.

CZY ODSETKI WYNIKAJĄCE Z UMOWY POŻYCZKI SĄ OPODATKOWANE?

OLGA PŁUDOWSKA, prawnik kancelarii Omega

Odsetki wynikające z umowy pożyczki są opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Jednak analizę konsekwencji podatkowych w podatkach dochodowych dotyczących udzielenia pożyczki należy sprawdzić zarówno z punktu widzenia pożyczkodawcy, jak i pożyczkobiorcy. Samo udzielenie pożyczki, jak też jej zwrot są neutralne podatkowo. Zwrot pożyczki nie jest przychodem podatkowym pożyczkodawcy. Mając na względzie podatki dochodowe, zawarcie umowy pożyczki oraz jej wykonanie, zwrot kwoty pożyczki nie rodzą skutków podatkowych. Te powstają dopiero z ukształtowaniem pożyczki jako odpłatnej czynności, czyli w odniesieniu do zastrzeżenia odsetek. Przychodem są otrzymane odsetki, a do przychodu zaliczana jest spłata pożyczki, która obejmuje również skapitalizowane odsetki.

Warto pamiętać, że wydatki na spłatę pożyczek nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. W związku z tym zaciągnięcie ich oraz spłata tego rodzaju zobowiązania są obojętne podatkowo. Natomiast koszt uzyskania przychodów mogą stanowić tylko i wyłącznie realnie zapłacone odsetki. Do kosztów można zaliczyć spłatę tej części pożyczki, która swoim zakresem obejmuje skapitalizowane odsetki. Ustawodawca określił, że kosztem uzyskania przychodów są wyłącznie faktycznie zapłacone odsetki.

www.omega-kancelaria.pl infolinia: 223 900 999 Największa Sieć Kancelarii Prawnych