W których polskich miastach żyje się najlepiej?

Na Kongresie spotkali się naukowcy, samorządowcy, przedstawiciele biznesu i organizacji pozarządowych. Podczas debat poruszane były najważniejsze kwestie wpływające na jakość życia mieszkańców miast. Obecnie ponad 60 proc. populacji Polski mieszka w miastach.

- Nasz Kongres to przede wszystkim dyskusje o tym, co możemy robić w miastach, by żyło nam się zdrowiej, lepiej, dłużej i szczęśliwiej. Chcemy poruszać też te trudne tematy. Prowadząc ten Kongres rozumiemy już z jakim problemami mierzą się samorządy. Chcemy je wspierać, chcemy razem budować lepsze dla mieszkańców miasta – powiedziała na otwarciu Kongresu Zdrowych Miast dr Anna Rulkiewicz, prezeska Grupy LUX MED.

Na Kongresie Zdrowe Miasta po raz pierwszy zaprezentowany został Indeks Zdrowych Miast 2025. To już 4. edycja tego raportu.

Dobra jakość życia mieszkańców

Tworzenie odpowiedniej jakości życia dla mieszkańców jest jednym z ważniejszych zadań samorządów. Indeks Zdrowych Miast daje im dodatkową wiedzę, na co zwracać uwagę i jak kształtować politykę miejską, aby jak najbardziej zyskali na tym mieszkańcy. Indeks Zdrowych Miast obejmuje wszystkie miasta na prawach powiatu w Polsce, łącznie jest ich 66. Indeks ocenia politykę zdrowotną, ludność i pokolenia, czyli jak szybko miasta się wyludniają i jak wiele mieszka w nich młodych ludzi, usługi komunalne i społeczne, edukację, mieszkalnictwo, środowisko, infrastrukturę i kształtowanie przestrzeni. Już drugi rok z rzędu wśród miast powyżej 300 tys. mieszkańców przoduje Poznań.

Mieszkańcy Poznania mogą korzystać z szerokiego dostępu do inicjatyw wspierających zdrowy tryb życia i profilaktykę chorób. Poznań wyprzedził pod tym względem Warszawę i Rybnik. Poznań jest też jednym z sześciu miast, w których obniża się wiek mieszkańców.

Wśród mniejszych miast zwyciężył Sopot. Jest tu najwyższy wskaźnik zasobów mieszkaniowych na 1000 mieszkańców spośród wszystkich analizowanych miast. Sopot konsekwentnie obniża emisję szkodliwych gazów i pyłów. Ma też jedne z dłuższych dróg rowerowych w Polsce. Jest jednym z trzech miast, w których maturzyści w 2024 r. przeciętnie najlepiej napisali maturę z matematyki na poziomie podstawowym.

Miasta w Polsce starzeją się – najszybciej rośnie wiek mieszkańców Ostrołęki, Włocławka, Przemyśla i Zamościa. Najmłodszą populację ma Rzeszów. To miasto przoduje także w liczbie centrów, domów i ośrodków kultury oraz klubów i świetlic na 10 tys. ludności. Jest tu dobrze rozbudowana sieć instytucji kulturalnych, dobry dostęp do żłobków i klubów dziecięcych oraz wysoki poziom czytelnictwa w bibliotekach publicznych. Na uwagę zasługuje również fakt, że w Rzeszowie produkuje się średnio tylko ok. 175 kg odpadów zmieszanych rocznie na mieszkańca, podczas gdy średnia w Polsce to 200 kg.

Kraków po raz kolejny zajął pierwsze miejsce w obszarze Edukacja. Olsztyn został liderem w obszarze Środowisko. Chorzów jest ponownie liderem kategorii Przestrzeń. Ostrołęka drugi rok z rzędu zajęła pierwsze miejsce w obszarze Infrastruktura.

Nadal wiele do zrobienia

Indeks Zdrowych miast pokazuje, że miasta nadal stoją przed szeregiem wyzwań, które mają bezpośredni wpływ na jakość życia ich mieszkańców. Wśród najważniejszych problemów wyróżnia się starzenie się ludności i spadek liczby mieszkańców. Rośnie śmiertelność z powodu chorób układu krążenia, a dostępność programów zdrowotnych jest nierówna. W zakresie usług komunalnych niepokój budzi wzrost produkcji odpadów zmieszanych, a w edukacji – nierówności w wynikach egzaminów. Ograniczony dostęp do świadczeń rodzinnych dla rodzin o niższych dochodach może też wpływać na dostęp dzieci i młodzieży do usług wspierających ich rozwój.

Mieszkalnictwo zmaga się z niedoborem zasobów socjalnych i niskimi wydatkami samorządów, co pogłębia problemy dostępności.

Równie istotne są wyzwania środowiskowe i infrastrukturalne. Choć jakość powietrza poprawia się, to konieczność budowy nowych osiedli ogranicza rozwój terenów zielonych. Transport publiczny w wielu miastach wymaga modernizacji, a ceny biletów rosną. Choć są też miasta, które oferują swoim mieszkańcom bezpłatną komunikację miejską (Ostrołęka i Chełm).

W obszarze przestrzeni miejskiej rośnie liczba wypadków drogowych, co wpływa na poczucie bezpieczeństwa. Jednocześnie miasta inwestują w infrastrukturę rowerową i rekreacyjną, co sprzyja zdrowemu stylowi życia.

Wspólnym mianownikiem tych wyzwań jest potrzeba zrównoważonego rozwoju, który uwzględnia zarówno aspekty społeczne, zdrowotne, jak i środowiskowe.

Jak wspomóc miasta i aglomeracje?

– Miasta powinny mieć większe zasoby, jeśli chodzi o infrastrukturę: szpitale, przychodnie. Ale aby myśleć o profilaktyce, nie wystarczy tylko dostęp do zasobów. Bardzo ważna jest świadomość, czyli coś, co nazywamy profilaktyką pierwotną. Powinniśmy wiedzieć, jak dbać o zdrowie, abyśmy mogli żyć jak najdłużej – mówiła dr Anna Rulkiewicz, prezeska Grupy LUX MED, wiceprezydentka Konfederacji Lewiatan, prezeska Związku Pracodawcy dla Zdrowia.

Dodała, że wiele inicjatyw w miastach może być wspieranych przez biznes, jak np. program Healthy Cities czy Kongres Zdrowych Miast. Natomiast prowadzeniu zdrowego stylu życia w ramach profilaktyki pierwotnej sprzyja odpowiednia infrastruktura miejska.

Anna Kornecka, ekspertka od zielonej energii, ESG i współpracy z samorządami i prezeska Hydro Sanok Sp. z o.o. zwróciła uwagę na konieczność budowania m.in. ciągów pieszo-rowerowych, zielonych terenów rekreacyjnych, które zwalczają hałas, jak i efekt miejskiej wyspy ciepła, błękitnej infrastruktury zwiększającej retencję wody i minimalizującej ryzyko podtopień.

Andrzej Guła, współzałożyciel i lider Polskiego Alarmu Smogowego, przypomniał, że choć jakość powietrza systematycznie się poprawia m.in. dzięki likwidacji „kopciuchów”, to wciąż odpowiada za kilkadziesiąt tysięcy przedwczesnych zgonów w Polsce. Z kolei Blanka Jędrzejewska, dyrektorka Departamentu Infrastruktury i Środowiska z Urzędu Metropolitalnego GZM (Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii), podkreśliła, że dużym problemem są spaliny pochodzące z transportu i kluczowy jest ich monitoring. Badania przeprowadzone w aglomeracji śląskiej (14 miast, 700 punktów) wykazały przekroczone stężenia dwutlenku azotu w każdym miejscu. Jej zdaniem konieczna jest budowa stref czystego powietrza w miastach. Tomasz Wojtkiewicz, CEO Nextbike Polska zauważył, że transport jest ważny dla miast, ale trzeba nauczyć się rezygnować z pewnych rzeczy lub stosować zasadę: „korzystaj, nie posiadaj”.

Pełna treść Indeksu Zdrowych Miast dostępna jest na www.zdrowemiasta.pl.