Wszystko o Otwartych Funduszach Emerytalnych

OFE są częścią systemu emerytalnego, który w Polsce składa się z trzech filarów. I filar to ZUS, do którego przynależność dla wszystkich pracujących jest obowiązkowa i nie masz wpływu na jego wybór. II filar to otwarty fundusz emerytalny - obowiązkowy dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 roku, ale możesz go sobie wybrać i zostać członkiem dowolnego funduszu. I wreszcie III filar, który jest dobrowolny i dzięki któremu możesz powiększyć swoją przyszłą emeryturę wypłacaną z I i II filaru.

OFE inwestuje

Do funduszu trafia część twojej składki emerytalnej. Najpierw twój pracodawca odprowadza całą składkę do ZUS (19,52 proc.), a następnie ZUS przekazuje jej część (7,3 proc. podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych - np. dla pracownika jest to pensja brutto) do wybranego przez ciebie funduszu emerytalnego (pieniądze do OFE wpłaca wyłącznie ZUS, sam nie możesz ich wpłacić). Twoją składkę OFE przelicza na tzw. jednostki rozrachunkowe i zapisuje na twoim indywidualnym koncie (OFE ma obowiązek nie rzadziej niż raz w roku informować swojego członka o środkach, które zgromadził na przyszłą emeryturę).

Następnie fundusz inwestuje pieniądze znajdujące się na twoim indywidualnym rachunku do czasu, aż zaczniesz z nich korzystać. Zadaniem OFE jest gromadzenie i pomnażanie twoich składek przeznaczonych na wypłatę przyszłej emerytury po osiągnięciu przez ciebie wieku emerytalnego.

Ile fundusz zarabia

Na wysokość twojej przyszłej emerytury mają wpływ głównie wyniki inwestycyjne OFE. To one pokazują, jak skutecznie dany fundusz pomnaża oddawaną mu w zarządzanie składkę. Wyniki inwestycyjne możesz oceniać, przyglądając się stopom zwrotu poszczególnych OFE w różnych okresach czasu (stopy pokazują, jaka część zainwestowanego kapitału zwróciła się w postaci dochodu - im większa jest ta część, tym większe szanse na to, że emerytura osób należących do danego funduszu będzie wyższa).

Fundusze warto porównywać nie tylko na podstawie stóp zwrotu uzyskanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy, ale też biorąc pod uwagę 36-miesięczne stopy zwrotu podawane dwa razy w roku przez Komisję Nadzoru Finansowego (ranking dostępny na www.knf.gov.pl). Dodatkowo powinieneś też porównywać wartość jednostki rozrachunkowej danego OFE. Wyższa wartość jednostki wskazuje, że dany OFE lepiej radzi sobie z inwestowaniem. Jeśli fundusz dobrze inwestuje, twoje aktywa na koniec okresu oszczędzania w OFE mogą być nawet dwukrotnie wyższe od wpłaconych środków - uważają eksperci.

Opłaty i prowizje

Decydując się na wybór funduszu, powinieneś sprawdzić, jakie instytucje finansowe są akcjonariuszami twojego towarzystwa emerytalnego, żeby wiedzieć, czy są to solidne i wiarygodne firmy, mające doświadczenie w zarządzaniu pieniędzmi. Innym kryterium, które warto uwzględnić, jest dostępność funduszu i poziom obsługi klientów - np. czy wybrany fundusz ma infolinię, czy możesz sprawdzić przez Internet lub telefon najważniejsze informacje, takie jak stan rachunku czy wartość jednostki rozrachunkowej albo skorygować jakieś dane.

Za swoje usługi zarządzający OFE pobierają określone opłaty - prowizję od każdej wpływającej składki, która jednak od 1 stycznia 2010 roku nie może być wyższa niż 3,5 proc., oraz opłatę za zarządzanie (w zależności od wielkości aktywów). Jednak opłaty w poszczególnych funduszach są zbliżone i dlatego należy je traktować tylko jako czynnik pomocniczy przy wyborze OFE.

Nie daj się wylosować

Jeśli urodziłeś się po 31 grudnia 1968 roku, zacząłeś pierwszą pracę lub własną działalność gospodarczą, od której odprowadzasz składki na ubezpieczenia emerytalne do ZUS, masz 7 dni na wybranie funduszu. Jeśli tego nie zrobisz, ZUS przydzieli cię do jednego z OFE w drodze losowania i nie będziesz miał wpływu na to, do którego funduszu trafisz. Na kilka tygodni przed losowaniem ZUS ma obowiązek przysłać ci pisemne przypomnienie o konieczności przystąpienia do OFE i terminie losowania. Losowanie odbywa się dwa razy do roku: w ostatnim dniu roboczym stycznia i w ostatnim dniu roboczym lipca.

Nie warto zwlekać!

Powinieneś wybrać OFE jak najszybciej, bo im szybciej to zrobisz, tym więcej możesz na tym zarobić. Jeśli nie wybierzesz funduszu emerytalnego w ciągu 7 dni od podjęcia pierwszej pracy, wszystkie składki będą wysyłane na nieoprocentowane konto do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. To oznacza, że twoje pieniądze w tym czasie nie zarabiają, nikt ich nie inwestuje ani nawet nie waloryzuje.

OFE możesz zmienić

Decyzja o zmianie funduszu emerytalnego musi być dokładnie przemyślana. Przy jej podejmowaniu upewnij się, czy nowy fundusz, który wybierasz, jest rzeczywiście lepszy od dotychczasowego i czy zyski z tej decyzji zrekompensują ci koszty związane ze zmianą OFE.

Jeśli chcesz zmienić fundusz, powinieneś zawrzeć umowę z nowym funduszem oraz powiadomić dotychczasowy fundusz o tym fakcie. Umowę o zmianę funduszu emerytalnego możesz podpisać w dowolnym momencie. Jeśli jednak byłeś członkiem danego OFE krócej niż 24 miesiące, musisz liczyć się z opłatą za zmianę funduszu. Jednak faktyczne przeniesienia klientów OFE (tzw. transfery) są dokonywane przez ZUS tylko cztery razy w roku - na koniec lutego, maja, sierpnia i listopada. Dlatego, żeby zdążyć zmienić fundusz emerytalny w najbliższym możliwym terminie, należy odpowiednio wcześnie zawrzeć umowę z nowym OFE.

Kiedy warto zmienić OFE

Powinieneś zastanowić się nad ewentualną zmianą funduszu, jeżeli po kilku latach członkostwa widzisz, że twój fundusz stale plasuje się na końcu tabeli. Różnice w stopach zwrotu między najlepszym a najgorszym funduszem mogą dochodzić nawet do 100 procent, a to po latach może skutkować dużymi różnicami w wysokości emerytury. Jeśli twój fundusz od lat ma słabe notowania, to rezygnacja z wybranego OFE może okazać się korzystnym rozwiązaniem. Z drugiej strony trzeba wziąć pod uwagę, że zmiana funduszu może się wiązać z utratą dotychczasowych przywilejów. Niektóre OFE premiują bowiem swoich członków z dłuższym stażem i pobierają od nich niższe opłaty, np. obniżają prowizję od wpłacanych składek. Gdy natomiast zmienisz OFE, nowo wybrany fundusz traktuje cię jak nowego klienta, co może mieć znaczenie przy naliczaniu opłat.

Śledzę wyniki funduszy emerytalnych

- Przystąpiłam do jednego z największych funduszy emerytalnych i tam są odprowadzane moje składki. Nie oznacza to, że będę korzystała z usług tego funduszu przez resztę mojego życia - zastrzega Emilia Nadolna (26 l.) z Koszalina. - Trzeba myśleć o swojej przyszłości. Cały czas śledzę wyniki finansowe innych funduszy. Jeśli mój fundusz będzie miał słabe wyniki przez dłuższy czas, na pewno pomyślę o zmianie ubezpieczyciela.

Więcej dla przyszłych emerytów

Szykują się zmiany w funduszach emerytalnych. Do 4 listopada potrwają konsultacje społeczne i międzyresortowe w sprawie nowelizacji ustawy o organizacji i funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych.

Rząd chce, by od lipca 2012 roku zamiast jednego typu OFE pojawiły się trzy rodzaje subfunduszy różniące się strategią inwestowania. W subfunduszu A nasze pieniądze byłyby inwestowane bardziej agresywnie, głównie w akcje (do 85 proc.). To wiązałoby się z wyższymi ewentualnymi zyskami, ale też z większym ryzykiem. Dlatego do tego subfunduszu trafiałyby składki młodszych pracowników. Natomiast oszczędności osób zbliżających się do wieku emerytalnego - począwszy od 55. roku życia - stopniowo byłyby przenoszone do subfunduszu C.

Ten fundusz zapewniałby większe bezpieczeństwo, bo w akcje mógłby inwestować maksymalnie 15 proc. zgromadzonych składek. Poza tym rząd proponuje, by obecne OFE zostały przekształcone w subfundusz B (zrównoważony). Zgromadzone w nim składki byłyby stopniowo przekazywane do subfunduszu A lub C, a docelowo subfundusz B zostałby całkowicie zlikwidowany (po 2040 roku).

Jest dobra wiadomość dla wszystkich członków OFE - projekt przewiduje, że spadną opłaty od składek członków OFE. Dziś OFE pobierają maksymalnie 3,5 proc. Od 1 lipca 2011 roku opłaty od składek wpłacanych do subfunduszy A i C zostałyby obniżone do 2,3 proc., a od 1 lipca 2012 r. - nawet do 2 proc. Natomiast opłata od składek dla osób po 55. roku życia należących do subfunduszu C wyniosłaby 1,3 proc. Zmniejszyłaby się też opłata za zarządzanie - teraz OFE pobierają maksymalnie 0,045 proc., a po zmianach wyniosłaby w subfunduszach A i B maksymalnie 0,037 proc., a w C - 0,018 proc. Rząd szacuje, że dzięki zaproponowanym zmianom kapitał emerytalny zgromadzony w wieku 65 lat zwiększy się o 12,1 proc. - w wariancie pesymistycznym lub o 24,7 proc. - w wariancie optymistycznym.