Choroby zwyrodnieniowe układu kostnego. Kiedy należy udać się do lekarza?

Spis treści

1. Choroby stawów - kiedy do lekarza?
2. Jak pozbyć się bólu stawów?
3. Kiedy potrzebna jest endoproteza?
4. Jakie są rodzaje endoprotez?
5. Czym jest osteoporoza?
6. Typy osteoporozy
7. Czynniki ryzyka osteoporozy
8. Objawy osteoporozy
9. Diagnostyka osteoporozy
10. Leczenie osteoporozy
11. Jak żyć z osteoporozą?
12. Ćwicz regularnie

Jednymi z najniebezpieczniejszych chorób, które atakują nasze kości i stawy są m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Olliera czy choroba Albersa-Schönberga.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to  najczęstsza zapalna choroba stawów (i jednocześnie innych narządów), która nieleczona prowadzi do uszkodzenia stawów i innych powikłań.

Najbardziej charakterystyczne objawy RZS to: ból, sztywność oraz obrzęk stawów rąk i stóp.

Nieleczona choroba prowadzi do zniszczenia stawów i ciężkiej niesprawności, a także do uszkodzenia wielu narządów i przedwczesnego zgonu.

Zapalenie w RZS zaczyna się wewnątrz stawu. Błona maziowa zostaje zainfekowana, a powiększając się niszczy chrząstki, kości, więzadła i ścięgna. Staw zostaje unieruchomiony, po czym wyrodnieje.

Czynnikami sprzyjającymi chorobie są:

• przede wszystkim obciążenie dziedziczne – na RZS często chorują osoby blisko spokrewnione,
• zakażenie, ponieważ stan zapalny mogą wywoływać bakterie lub wirusy,
• palenie zwiększa ryzyko zachorowania i powoduje jego cięższy przebieg
• silny stres: u niektórych pacjentów choroba rozwija się po przeżyciu traumy,
• defekt układu odpornościowego powodujący rozpoznawanie własnych tkanek jako wroga i niszczenie ich.

Uwaga! Kobiety chorują na RZS trzy razy częściej niż mężczyźni.

Choroba Olliera (chrzęstniakowatość śródkostna) to schorzenie, którego najgorszym objawem jest rozwijanie się licznych guzów zwanych chrzęstniakami. Najczęściej pojawiają się w sąsiedztwie chrząstki, która jest odpowiedzialna za wzrost kości długich.

Choroba Albersa-Schönberga czyli osteopetroza (nie mylić z osteoporozą) jest rzadkim schorzeniem , za którym stoją geny. Chorym zwiększa się gęstość kości, ponieważ choroba zaburza równowagę pomiędzy ich wzrostem a ubytkiem.

Choroby stawów - kiedy do lekarza?

Do reumatologa trzeba pójść jak najszybciej, jeżeli:

• odczuwa się ból obejmujący wiele stawów,
• stawy bolą pomimo braku urazu,
• występuje ból stawów, mięśni lub kości i jednocześnie: gorączka, zmęczenie, wysypka, sztywność poranna lub ból w klatce piersiowej.  

Jak pozbyć się bólu stawów?

Najprostszym domowym sposobem na ból stawów i kości są ciepłe bądź zimne okłady. Ulgę przynoszą okłady żelowe z apteki, maści i żele. Można też okładać bolące miejsca  kompresami.

Jeśli jednak ból się nasila, trzeba zażyć przepisany przez lekarza farmaceutyk przeciwbólowy.

W sprzedaży są dwa rodzaje tabletek zwalczających ból stawów i kości. Jedne działają doraźnie, na nieznośny ból, inne są przeznaczone do dłuższej kuracji przeciwbólowej. Stosowanie leków należy zawsze skonsultować z lekarzem.

Kiedy potrzebna jest endoproteza?

Endoproteza stawu biodrowego to zabieg chirurgiczny, w którym uszkodzony staw biodrowy jest zastępowany sztucznym stawem. Zabieg ten jest wykonywany w celu złagodzenia bólu i poprawy funkcji stawu biodrowego.

Najczęstszym wskazaniem do endoprotezy stawu biodrowego jest choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza). Endoproteza stawu biodrowego jest zazwyczaj skutecznym zabiegiem, który pozwala na znaczne złagodzenie bólu i poprawę funkcji stawu. Po zabiegu endoprotezy stawu biodrowego pacjent zwykle przebywa w szpitalu przez kilka dni. Po wypisie z szpitala pacjent musi przejść rehabilitację, która trwa zazwyczaj kilka miesięcy. Rehabilitacja ma na celu przywrócenie pacjentowi pełnej sprawności fizycznej.

Jakie są rodzaje endoprotez?

Endoproteza różni się od protezy tym, że jest protezą wewnętrzną.

Endoprotezy umieszcza się bezpośrednio w kości lub je zacementowuje tzw. cementem kostnym.

Endoproteza cementowa jest przymocowywana do kości na cement chirurgiczny (kostny).

Endoprotezę bezcementową wkręca się lub wbija w tkankę kostną.

Endoprotezy hybrydowe łączą oba typy.

Czym jest osteoporoza?

To choroba, która charakteryzuje się wysoką podatnością kości na uszkodzenia i złamania. Struktura i jakość kości są zmienione na niekorzyść, a gęstość mineralna kości (z niej bierze się ich twardość) jest znacznie zmniejszona.

Przy osteoporozie złamania mogą wystąpić nawet w wyniku drobnego urazu. Zagrożone są zwykle: kości kręgosłupa, przedramienia, szyjka kości udowej.

Typy osteoporozy

Występują dwa rodzaje osteoporozy – pierwotna i wtórna. Osteoporoza pierwotna to naturalny skutek starzenia się szkieletu, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn, chociaż najczęstszymi pacjentkami są kobiety po okresie menopauzy.

Zmniejszania się gęstości mineralnej w kościach nie da się uniknąć. Kości zaczynają się starzeć w okolicach 40-go roku życia u kobiet oraz ok. 45-go roku życia u mężczyzn.

Osteoporoza wtórna pojawia się w wyniku niektórych chorób oraz na skutek przyjmowania określonych leków. Przez to uwarunkowanie ten rodzaj osteoporozy może wystąpić niezależnie od wieku. Przyczynami osteoporozy wtórnej są m.in. problemy z poziomem hormonów, np. nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, cukrzyca, przedwczesna menopauza. Poza tym wywołują ją problemy związane z układem pokarmowym oraz wchłanianiem i przewlekłe reumatyczne choroby zapalne. Wśród leków mających wpływ na rozwój osteoporozy wtórnej są m.in. leki przeciwpadaczkowe i heparyna, którą leczy się m.in. zakrzepy żylne.

Czynniki ryzyka osteoporozy

Na to, jak bardzo posuwa się nasza osteoporoza można wpływać. Osteoporozę pierwotną posuwa do przodu, szkodząc kościom:

• niewłaściwie zbilansowana dieta, w której brakuje wapnia, witaminy D,
• niedożywienie,
• używki: papierosy lub alkohol w dużych ilościach,
• znikoma aktywność fizyczna,
• unikanie przebywania na słońcu, przez co organizm nie wytwarza witaminy D.

Objawy osteoporozy

Mimo postępującego niszczenia kości osteoporoza długo przebiega bezobjawowo. Najczęściej pierwszym objawem, nierzadko zaawansowanej już osteoporozy, jest tzw. złamanie osteoporotyczne, to jest takie, przy którym występuje znaczna dysproporcja między siłą urazu i jej skutkiem, jakim jest poważne złamanie. Mający zaawansowaną osteoporozę mogą złamać sobie kręgosłup w wyniku schylenia się, a kości ramion pękają im np. przy dźwiganiu zakupów czy wyżymaniu prania.

Złamania nadgarstka, kręgosłupa i bliższego odcinka kości udowej to najczęstsze urazy związane z tą chorobą. Złamania nadgarstka, w odróżnieniu od złamań biodra czy kręgosłupa, mogą pojawiać się w młodym wieku i być jednym z pierwszych zwiastunów postępującego niszczenia tkanki kostnej. Jeśli ktoś łamie kość udową lub biodrową, niestety te przypadki należą do charakterystycznych następstw tzw. osteoporozy starczej.

Diagnostyka osteoporozy

Osteoporozę można zdiagnozować już na podstawie wyglądu osoby chorej.

Jeśli choroba trwa już długo, powodując złamania kręgów kręgosłupa, wygląd chorego bardzo się zmienia: obniża się jego wzrost, narasta kifoza piersiowa (silne wychylenie górnego odcinka kręgosłupa do przodu.), szyja jest wyciągnięta niemal w poziomie, wydłużenie kończyn w stosunku do tułowia przodu a kończyny są w stosunku do tułowia niezgrabnie wydłużone.

Aby uzyskać informacje dotyczące stanu kości i ryzyka złamań, mierzy się masę kostną i jednocześnie obrazuje strukturę kości w trakcie badania zwanego densytometrią.

Densytometria polega na mierzeniu gęstości mineralnej kości za pomocą densytometru, którym wodzi się nad leżącym pacjentem. Skanowanie kości, ujawniające ich strukturę wewnętrzną jest nieinwazyjne.

Leczenie osteoporozy

Chodzi w nim o to, aby ryzyko złamań jak najbardziej zmniejszyć. Pacjentom podaje się  odpowiednio dobrane leki hamujące proces niszczenia kości i wspomagające odbudowę ich struktury. Także wapń i witaminę D. Niekiedy ustala się specjalną dietę dla konkretnego przypadku.

Jak żyć z osteoporozą?

Trzeba bardzo uważać, żeby nie upaść – w domu na pewno są miejsca, w których można stracić równowagę. Zwłaszcza, że większość złamań przy osteoporozie przytrafia się właśnie w domu.

Trzeba więc zlikwidować podwijające się dywaniki, a najlepiej w ogóle zrezygnować z dywanów. Powinno się koniecznie nosić w domu kapcie, które nie ślizgają się ani na podłodze, ani np. na chodniku. Trzeba uważać na stołki, bywające w domu zawalidrogami. Popchnięcie ich w zamyśleniu, zahaczenie o nie stopą może spowodować groźny upadek.

Pokoje i inne pomieszczenia, do których wchodzimy powinny być dokładnie oświetlone. Jeśli w nocy wstajemy do łazienki, zapalmy w niej światło. Niebezpieczne są kable od urządzeń elektrycznych. Trzeba pozbyć się zagrożenia, mocując je do do krawędzi ściany i podłogi.

Choremu po złamaniu na tle osteoporozy lepiej i bezpieczniej posłuży prysznic niż wanna. Mając w domu wannę połóżmy na jej dno sporą matę antypoślizgową. Poręcz metalowa nad wanną powinna być bezwzględnie zamontowana na ścianie łazienki, z której korzysta osoba z osteoporozą.

Jeśli wyraźnie nie radzimy sobie z pułapkami poślizgowymi i takimi, o które się zaczepia, możemy kupić sobie tzw. balkonik i w nim poruszać się po domu, mając pewność, że chroni on przed upadkiem w stu procentach.

Wykonuj domowe prace głównie na siedząco, nie siadaj jednak na wysokich stołkach barowych.

Idąc po zakupy i wracając z nich powinno się nosić plecak lub torbę przewieszoną przez ramię. Chodzi o to, żeby ręce były wolne, dzięki czemu przy potknięciu można utrzymać równowagę. A nawet jeśli dojdzie do upadku, wolne ręce go zamortyzują, ponieważ na zasadzie odruchu to one pierwsze dotkną podłoża.

Jeżeli doszło do złamania z powodu osteoporozy, możemy ćwiczyć wyłącznie pod opieką lekarza i rehabilitanta. 

W profilaktyce osteoporozy jedz zdrową dietę bogatą w wapń i witaminę D. Wapń jest niezbędny do budowy i utrzymania zdrowych kości, a witamina D pomaga organizmowi wchłaniać wapń. Dobrymi źródłami wapnia są mleko, jogurt, ser, zielone warzywa, tofu i soki owocowe wzbogacane w wapń. Dobrymi źródłami witaminy D są ryby tłuste, jajka, wątróbka i mleko wzbogacone w witaminę D.

Ćwicz regularnie

Ćwiczenia pomagają wzmocnić kości i zmniejszyć ryzyko złamań. Dobre ćwiczenia dla osób z osteoporozą to: spacery, pływanie, joga, tai chi i nordic walking.

Unikaj palenia tytoniu i nadużywania alkoholu. Palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu mogą zwiększać ryzyko złamań kości.

Zażywaj leki, jeśli są zalecone przez lekarza. Leki mogą pomóc w leczeniu osteoporozy i zapobieganiu złamaniom.

Regularnie kontroluj gęstość kości. Gęstość kości można zmierzyć za pomocą badania densytometrycznego. Badanie to pozwala na ocenę ryzyka złamań kości.