Pierwszym bogactwem jest zdrowie – podsumowanie II Międzynarodowego Kongresu Gospodarka i Zdrowie

Głos w sesji inauguracyjnej zabrała m.in. Renata Kaznowska – Wiceprezydentka Warszawy. Profilaktyka to nie tylko ochrona zdrowia – tymi słowami zachęciła do wyciągnięcia z dyskusji kongresowych wniosków, które w kolejnych krokach będzie można wcielić w życie. Zależy nam na tym, by wypracowane założenia stały się drogowskazem – kontynuowała.

Starzejące się społeczeństwo – problem czy wyzwanie?

Jeżeli mamy wiele osób starszych, a niewiele pracujących, to ciężko jest sfinansować zabezpieczenie społeczne oraz świadczenia zdrowotne (…). Będzie duży niedobór wieluzawodów, takich jak np. hydraulik (…). Musimy więc zachowywać i zwiększać zdolności zawodowe osób, które dziś są w wieku powyżej 40 lat – takimi przemyśleniami podzielił się z uczestnikami Kongresu Axel Börsch-Supan z Munich Research Institute for the Economics of Aging and SHARE Analysis. Istotne statystyki dotyczące stanu zdrowia i poziomu umieralności w naszym kraju przedstawił Wojciech Drygas z Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, który zaznaczył, że profilaktyka zdrowotna jest koniecznością, a ostatnie duże sukcesy w tej dziedzinie mieliśmy 15–20 lat temu. To smutny wniosek świadczący o tym, że profilaktyka chorób przewlekłych jest w Polsce nie tylko potrzebna, ale konieczna, bo już teraz oczekiwana długość życia w Polsce znacząco odbiega od średniej europejskiej.

Holistyczne spojrzenie przede wszystkim

Medycyna nie jest główną siłą sprawczą zdrowia (...). Większą wagę przykładamy do stylu życia, do zachowań człowieka, środowiska, diety, aktywności fizycznej. System opieki zdrowotnej ma 10% udział w zdrowiu społeczeństwa, dlatego że system opieki zdrowotnej zajmuje się chorobami, a my mówimy o zdrowiu. Żeby zdrowie społeczeństwa się poprawiło, muszą być zaangażowane w to nie tylko Ministerstwo Zdrowia, ale w zasadzie wszystkie sektory gospodarki (...). Musimy traktować ten temat bardzo szeroko – powiedziała Urszula Demkow, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia.

Prelegenci zgodnie przyznali, że jednym z najważniejszych elementów holistycznego spojrzenia jest profilaktyka. Podział na prewencję pierwotną i wtórną omówił szczegółowo Marcin Grabowski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Przypomniał on, jak ważne są zmiana stylu życia i zwiększenie świadomości, które zapobiec mogą wielu chorobom, szczególnie tym sercowo-naczyniowym. Zmianę struktur demograficznych przybliżyła w swoim wystąpieniu Agnieszka Chłoń-Domińczak – Prorektor ds. Nauki ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Powinniśmy skupić się na działaniach, które pozwalają poprawić stan zdrowia Polaków głównie w obszarze prewencji i rehabilitacji zdrowia publicznego – powiedziała, poświęcając najwięcej uwagi chorobom cywilizacyjnym, stylowi życia i szkodliwym dla zdrowianawykom. Także i jej zdaniem profilaktyka i działania na rzecz zdrowia publicznego są kluczowe.

Pandemia i infodemia – czy dezinformacja wpływa na stan naszegozdrowia?

O długofalowych następstwach pandemii COVID-19 opowiedział Filip Raciborski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Wspomniał on o wzroście wskaźnikaumieralności, gwałtownym spadku świadczeń medycznych oraz spadku rozpoznawalności chorób nowotworowych w latach 2020–2023. Biologiczna pandemia odcisnęła piętno na zdrowiu wielu Polek i Polaków, ale nie bez znaczenia okazała się także infodemia – epidemia informacji, które w całości lub części były nieprawdziwe. Międzyinnymi w jej wyniku uchylanie się od szczepień zostało umieszczone przez WHO na liście 10 największych zagrożeń dla zdrowia na świecie.

Wnioski płynące z wystąpienia można przedstawić następująco:

• Ograniczenie dostępu do świadczeń medycznych w okresie pandemii spowodowałopowstanie tzw. długu zdrowotnego, w wyniku którego spadła spodziewana długośćżycia.• Zjawisko infodemii przyczyniło się do erozji zaufania do szczepień, co długofalowoobniży poziom bezpieczeństwa zdrowotnego populacji.• Do poprawy sytuacji niezbędna jest długofalowa strategia budowania postawprozdrowotnych w społeczeństwie.

Wpływ pandemii na zdrowie publiczne poruszył także Marcin Napiórkowski z Uniwersytetu Warszawskiego – przedstawił on liczne badania prezentujące podejście różnych grup społecznych do sytuacji pandemicznej, a następnie porównał je z matrycą narracji klimatycznych. Okazuje się bowiem, że ludzie, którzy popadli w antyszczepionkowysceptycyzm, z łatwością głoszą teorie spiskowe wobec zmian klimatycznych i podważają ich realizm.O koncepcji One Health w kontekście pandemii wspominał Tomasz Grodzicki z Uniwersytetu Jagiellońskiego, omawiając ostatnie 40 lat w kontekście ewolucji zdrowia.Koncepcja ta zakłada, że zdrowie ludzi, zwierząt i środowiska są ściśle ze sobą powiązane i wpływają na siebie nawzajem.

Zwrócił on uwagę na następujące problemy:

• antybiotykooporność,• choroby odzwierzęce,• choroby przenoszone przez wektory,• bezpieczeństwo żywności i choroby przenoszone przez żywność,• zdrowie środowiskowe.

Czy sztuczna inteligencja będzie nas leczyć?

Sztuczna inteligencja to niewątpliwie dominujący trend ostatnich miesięcy i lat, którego niebrakuje w medycynie i opiece zdrowotnej. Najczęściej wykorzystywana jest ona w diagnostyce, chirurgii robotycznej i badaniach klinicznych, ale jej udział przewidywany jest także w dziedzinach takich jak: redukcja błędów dawkowania, cyberbezpieczeństwo czy zarządzanie personelem. Opowiedziała o tym Barbara Więckowska – Kierownik Zakładu Innowacji w Ochronie Zdrowia Szkoły Głównej Handlowej. Jej zdaniem: Sztuczna inteligencja może wspierać, ale to my sami musimy zadbać o nasze zdrowie w pierwszej kolejności. Obawy dotyczące tego, że to AI będzie diagnozować nas zamiast lekarzy, są na ten moment nieuzasadnione.

Profilaktyka prozdrowotna pracowników miarą sukcesu przedsiębiorstw

Jak spojrzymy na strukturę chorób zawodowych, to one zmieniły się. Nie ma już zatruć przemysłowych, nie ma czynników chemicznych, a tych fizycznych jest stosunkowo niedużo (…). Pracownicy mają coraz częściej problemy z tzw. chorobami cywilizacyjnymi. I tutaj prostymi działaniami jesteśmy w stanie wdrożyć działania profilaktyczne – tymi słowami Jolanta Walusiak-Skorupa – Dyrektor Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi po raz kolejny podczas Kongresu zachęciła do profilaktyki zdrowotnej. Temat ten poruszyła także Małgorzata Gałązka-Sobota – Dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego i Dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego: Musimy podjąć wysiłek zorganizowany, usystematyzowany, wielosektorowy, wielobranżowy, wielośrodowiskowy, którego efektem będzie sukces. A miarą tego sukcesu będzie zmiana wskaźników epidemiologicznych.Zdrowa populacja pracowników to efektywna gospodarka, a co za tym idzie – lepsze wyniki jeśli chodzi o PKB, dlatego każdy dzień absencji pracowniczej to ogromne straty zarówno dla pracodawców, jak i całej gospodarki – potwierdził to Artur Białkowski – Członek Zarząd Medicover i Rady Pracodawców RP. Jego zdaniem: Wszystkie działania, które będą sprzyjały zdrowszemu społeczeństwu, będą przekładały się na zdrową gospodarką i dzięki temu na lepsze efekty gospodarcze.Czy pracodawca może mieć realny wpływ na zdrowie swoich pracowników? Tak, a pomóc w tym mogą między innymi odpowiednia opieka zdrowotna i dbanie o szerokorozumiany dobrostan pracowników – dodatkowe masaże, opieka psychologiczna, hybrydowy model pracy, work life balance – wymieniała Anna Panek – Dyrektor zespołów HR i administracji w Soonly. Jej zdaniem należy patrzeć nie tylko na samych pracowników, ale również ich otoczenie.

Jesteś tym, co jesz – profilaktyka żywieniowaZainteresowanie bezpieczeństwem żywności w Polsce jest znacząco niższe niż w innych krajach w Unii Europejskiej. Takie zagadnienia, jak bezpieczeństwo żywności czy wartość żywieniowa produktów, które kupujemy nie wpływają tak silnie na nasze priorytety zakupowe jak smak i koszt żywności – powiedział Jacek Postupolski z Państwowego Instytutu Badawczego. W swoim wystąpieniu omówił on stare i współczesne zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności, wyjaśniając, że: (…) Bezpieczeństwo odnosi się do zapewnienia, że żywność nie spowoduje szkody dla konsumenta, gdy jest przygotowywane i spożywana zgodnie z przeznaczeniem.O sposobach na reformulancję żywności opowiedział dr Andrzej Gantner – Dyrektor Generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców. Powinniśmyspożywać żywność w sposób zrównoważony. Z jednej strony myśleć o naszym zapotrzebowaniu na wszystkie niezbędne składniki, a z drugiej nie zapominać o tym, żeczasami odrobina przyjemności nam się przyda. Bo człowiek nieszczęśliwy umiera szybciej – powiedział. Wskazał on również, co obejmować mogą działania reformulacyjne, których wprowadzenie jest niemałym wyzwaniem.

Wymienił:

• zmianę receptur istniejących już produktów,• wprowadzenie nowych produktów,• skracanie list składników i opracowywanie produktów o prostszych składach,• zmniejszanie wielkości porcji produkcji.

Żywność ma nie tylko sycić, dostarczać wyjątkowych doznań sensorycznych, mieć atrakcyjny wygląd, pożądany smak, zapach i teksturę, ale również wpływać korzystnie na zdrowie (odporność) i poprawiać nasze samopoczucie (wellbeing) – tymi słowami podzieliła się Sylwia Żakowska-Biemans, podkreślając, że rolą jedzenia jest także poprawianie zdrowia psychicznego, a tym samym ogólnego samopoczucia. Prawne, zdrowotne i finansowe aspekty profilaktyki zdrowotnej w Polsce Kongres Gospodarka i Zdrowie był także przestrzenią na przedstawienie najnowszych efektów interdyscyplinarnej pracy ekspertów. Zdaniem Marka Wójcika – pełnomocnika zarządu Związku Miast Polskich: Mamy do czynienia z sytuacją, w której działania z zakresu zdrowia publicznego są finansowane z dotacji i budżetu ogólnego na zdrowie (na poziomieogólnopolskim i samorządowym), co często powoduje, że zdrowie publiczne jest finansowane ze środków, które pozostaną po sfinansowaniu innych działań. Powoduje to oczywiste niedobory finansowe, które można by przeznaczyć na profilaktykę prozdrowotną. Eksperci wskazali wiele praktycznych rekomendacji, mających na celu poprawę zdrowia publicznego w naszym kraju.

Oto wybrane z nich:

• Zdrowie publiczne powinno uzyskać swoje niezależne miejsce w priorytetach politykipaństwa, co usankcjonowane powinno być w znowelizowanej ustawie o zdrowiupublicznym.• W ustawie o zdrowiu publicznym powinno być określone minimum wydatków naprofilaktykę do 2030 roku.• Należy wprowadzić bodźce finansowe w kształtowaniu korzystnych zdrowotniezachowań ludności.• Trzeba wykorzystywać potencjał medycyny pracy.

W omawianym raporcie przedstawione zostało spojrzenie na profilaktykę prozdrowotną z wielu perspektyw: prawnej, zdrowotnej, finansowej i systemowej. Efekt pracy ekspertów wielu dziedzin przedstawiony został także w ramach omówienia „Indeksu Zdrowych Miast”, który obejmuje 66 polskich miast na prawach powiatu, ocenianych pod kątem tego, jak włodarze stymulują i wspierają zdrowe życie mieszkańców.

Kondycja fizyczna dzieci i młodzieży w PolscePodstawą jest to, żeby zajęcia WF-u nie były spontaniczne. Teraz jest założenie, że takie zajęcia mają być spontaniczne. Proszę sobie wyobrazić, że matematyka jest uczona spontanicznie. Dziecko samo nie nauczy się dodawać i odejmować. Oczywiście gry i zabawy są konieczne, ale zajęcia muszą być ukierunkowane – właśnie na kształtowanie podstawowych kompetencji ruchowych – powiedział Bartosz Molik z Akademii Wychowania Fizycznego wWarszawie.

Zaznaczył on, że aż 94% dzieci i młodzieży w naszym kraju nie ma wystarczających umiejętności ruchowym, a dzieci w klasach 1–3 nie wypełniają podstawyprogramowej w zakresie aktywności fizycznej. Dzieci, które opanowały fundamentalne umiejętności ruchowe, częściej podejmują aktywność fizyczną. Dzieci, które nie nauczyły się tych umiejętności, mogą być wykluczone z udziału w zabawie, a w przyszłości mogą niechętnie podejmować aktywność fizyczną. Wyższy stopień opanowania fundamentalnych umiejętności ruchowych sprzyja uzyskiwaniu lepszych wyników w szkole – kontynuował, przedstawiając program „Piątka dla Aktywności i Zdrowia” obejmujący: innowacyjność, ciągłość, celowość, jakość i powszechność.

Nad sposobami zachęcającymi do większej aktywności fizycznej dzieci i młodzieży zastanawiała się także Hanna Nałęcz (również przedstawicielka warszawskiej AWF), którapodkreśliła, że możemy: Edukować rodziny, aktywnie spędzać czas z rodziną, przemieszczać się aktywnie (…). To mają być zintegrowane działania ogólnokrajowe i lokalne. To działania gmin, szkół, rodzin. To właśnie tego typu oddolne inicjatywy zapobiec mogą dalszemu przebodźcowaniu i przekarmieniu dzieci, a także ich złemu stanowi zdrowia.Aktywność fizyczna Polaków – zarówno dzieci i dorosłych – omówiona została także w perspektywie politycznej i globalnej. O sporcie jako celu zrównoważonego rozwoju opowiadały Elżbieta Biernat (SGH) i Monika Piątkowska (AWF Warszawa), a aspekt związany ze stresem psychospołecznym poruszyła w swoim wystąpieniu MonikaŁopuszańska-Dawid (AWF Warszawa). Problematykę wieloaspektowego działania w sektorach takich jak sport, edukacja, projektowanie urbanistyczne i zdrowie poruszył także inny przedstawiciel warszawskiej AWF – Paweł Zębura.

Wpływ miast na zdrowie publiczne obywateliWyzwanie, z którym się mierzymy to starzenie się miast. Rzeszów jest właśnie przed uruchomieniem strategii w tym temacie. Aktywność osób dorosłych i seniorów zasługuje na szczególną uwagę. Jest coraz więcej grup zainteresowanych na przykład gimnastyką w wodzie – powiedział Andrzej Burnat – Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Urzędu Miasta Rzeszowa. Kluczem do sukcesu jest to, żeby: Nie przeszkadzać, a pomagać, słuchać, czego mieszkańcy chcą i współpracować z różnymi organizacjami wspierającymi aktywność w naszych miastach – kontynuował.Zdrowie jest tematem, który najbardziej dotyka i najbardziej interesuje mieszkańców. Rocznie dajemy pół miliona wsparcia na zdrowie psychiczne dla dzieci i młodzieży, łatając tym samym dziury systemowe – dodała Magdalena Czarzyńska-Jachim, pełniąca obowiązki Prezydenta Sopotu.

Wiele aktywności wprowadza się także w stolicy. Jeśli chodzi o samorządy dzieje się naprawdę bardzo dużo. Jako miasto mamy wiele programów, w których chętnie uczestniczą mieszkańcy. Zastanawiam się, co jeszcze możemy zrobić – zaznaczyła Renata Kaznowska – Wiceprezydentka Warszawy.Również władze lokalne mniejszych miast są świadome wpływu, jaki wywrzeć mogą na mieszkańców. To, co ja zauważam w Opolu, to to, że w mieście zmieniło się dużo na plus.Mamy rajd rowerowy, wiele programów aktywizujących, które trwają już od wielu lat. Uczymy pływać w szkołach, mamy naukę jazdy na łyżwach (…). W takiej edukacji upatrujemy zdrowych obywateli w przyszłości – podkreślił Przemysław Zych – Zastępca Prezydenta Miasta Opola.Sytuacja, w której przedstawiciele miast są świadomi swojej roli w kształtowaniu postaw prozdrowotnych wśród obywateli, to jeden z pierwszych kroków w kierunku ichodpowiedniego rozwoju.

Dobre zdrowie dla każdegoRówność w zakresie zdrowia nie powinna być luksusem. To jest fundamentalny imperatyw gospodarczy. (...) Wszyscy ludzie powinni mieć zagwarantowaną odpowiednią opiekę zdrowotną. (...) – tymi słowami Kongres podsumował Danko Relić – członek Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, który zaznaczył także, że niezbędne jest dalsze inwestowanie w zdrowie, wzrost gospodarczy i innowacje.Otwartość na rozmowę jest nie tylko wymogiem etycznym, ale wymogiem prawnym – dodał Marcin Matczak z Uniwersytetu Warszawskiego, podkreślając, jak ważny jest dialog o działaniach prozdrowotnych. Potwierdził to także Przewodniczący Rady Programowej Kongresu Jerzy Hausner, który wyraził obawę, że choć w Polsce mamy narzędzia i wiedzę odpowiednie do działań profilaktycznych, nie zawsze udaje się je realizować. Profilaktyka zdrowia, będąc filarem zdrowia publicznego, jest najbardziej efektywnym ekonomicznie kierunkiem wydatków publicznych na zdrowie – podsumował.

Szczegółowe wnioski z Kongresu zostaną wkrótce przedstawione w formie dokumentu z rekomendacjami. Organizatorami II Międzynarodowego Kongresu Gospodarka i Zdrowie byli: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Open Eyes Economy Summit i Miasto Stołeczne Warszawa.

Patronat honorowy nad wydarzeniem objęli Minister Zdrowia Izabela Leszczyna oraz Ministerstwo Sportu i Turystyki.

Partnerami wydarzenia byli: Akademia Wychowania Fizycznego im. Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Grupa LUX MED, Pracodawcy RP, SzkołaGłówna Gospodarstwa Wiejskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny,

a partnerami medialnymi: Dziennik Gazeta Prawna, Medonet, Gazeta Wyborcza, TVP3 Warszawa,Architektura i Biznes, Super Biznes oraz PolitykaZdrowotna.com. '

Kongres odbył się w dniach 5–6 marca 2024 w Warszawie.