Chorujesz przewlekle? Sprawdź, czy przysługuje Ci orzeczenie o niepełnosprawności

Spis treści

1. Co to jest niepełnosprawność?
2. Lista chorób i naruszeń sprawności organizmu
3. Symbole oznaczenia niepełnosprawności
4. Kto wydaje orzeczenia o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności może przynieść Ci wiele korzyści, m.in.:

• Ulgi: zniżki na transport, bilety do kina i teatru, darmowe wejście do muzeów, dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych i wiele innych.
• Ulgę podatkową: na odliczenia od dochodu wydatków na cele rehabilitacyjne. 
• Dofinansowanie m.in. do: turnusu rehabilitacyjnego, sprzętu rehabilitacyjnego, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych, likwidacji barier architektonicznych (na przykład montażu pochylni, usunięcia progów w budynku).
• Pomoc w codziennym funkcjonowaniu: dostęp do świadczeń pielęgnacyjnych, zasiłków i innych form wsparcia.

Co to jest niepełnosprawność?

Ważna jest w tym przypadku nie tylko choroba czy też naruszenie sprawności organizmu. Nie są to jedyne czynniki decydujące o przyznaniu stopnia niepełnosprawności. Niepełnosprawność oznacza, według przepisów prawa, trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego, lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy. Istotne są w tym wypadku trzy aspekty funkcjonowania człowieka: fizyczne, psychiczne i społeczne.

Musimy pamiętać, że samo wystąpienie choroby znajdującej się w aktualnym spisie nie oznacza automatycznie niepełnosprawności osoby cierpiącej na tę chorobę. Podstawą do ubiegania się o orzeczenie o niepełnosprawności jest to, że w następstwie pojawienia się choroby doszło u danego człowieka do istotnych ograniczeń w sferze społecznej lub zawodowej.

Podczas ubiegania się o orzeczenie o stopniu niepełnosprawności bierze się pod uwagę zakres naruszenia sprawności organizmu spowodowany przez choroby i inne czynniki.

Istnieją trzy stopnie niepełnosprawności:

• znaczny,
• umiarkowany
• lekki.

Stopień niepełnosprawności orzeka się na czas określony lub na stałe. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje się osobie po ukończeniu przez nią 16. roku życia.

Lista chorób i naruszeń sprawności organizmu

Choroby oraz naruszenia sprawności organizmu, na jakie w 2024 roku mogą powoływać się osoby wnioskujące o orzeczenie o niepełnosprawności:

• Upośledzenie umysłowe począwszy od upośledzenia w stopniu umiarkowanym;
• Choroby psychiczne, w tym:

- zaburzenia psychotyczne,

- zaburzenia nastroju począwszy od zaburzeń o umiarkowanym stopniu nasilenia,

- utrwalone zaburzenia lękowe o znacznym stopniu nasilenia,

- zespoły otępienne;

• Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu, w tym:

- trwałe uszkodzenie czynności ruchowej jednego lub obu fałdów głosowych,

- częściowa lub całkowita utrata krtani z różnych przyczyn,

- zaburzenia mowy spowodowane uszkodzeniem mózgu - wyższych ośrodków mowy,

- głuchoniemota,

- głuchota lub obustronne upośledzenie słuchu niepoprawiające się w wystarczającym stopniu po zastosowaniu aparatu słuchowego, lub implantu ślimakowego;

• Choroby narządu wzroku, w tym wrodzone lub nabyte wady narządu wzroku powodujące ograniczenie jego sprawności, prowadzące do obniżenia ostrości wzroku w oku lepszym do 0,3 według Snellena po wyrównaniu wady wzroku szkłami korekcyjnymi lub ograniczenie pola widzenia do przestrzeni zawartej w granicach 30 stopni;
• Upośledzenia narządu ruchu, w tym:

- wady wrodzone i rozwojowe narządu ruchu,

- układowe choroby tkanki łącznej w zależności od okresu choroby i stopnia wydolności czynnościowej,

- zapalenie stawów z towarzyszącym zapaleniem stawów kręgosłupa w zależności od stopnia wydolności czynnościowej,

- choroby zwyrodnieniowe stawów w zależności od stopnia uszkodzenia stawu,

- choroby kości i chrząstek z upośledzeniem wydolności czynnościowej,

- nowotwory narządu ruchu,

- zmiany pourazowe w zależności od stopnia uszkodzenia;

• Epilepsja w postaci nawracających napadów padaczkowych spowodowanych różnymi przyczynami lub wyraźnymi następstwami psychoneurologicznymi;
• Choroby układu oddechowego i krążenia, w tym:

- przewlekłe obturacyjne i ograniczające zakaźne choroby płuc prowadzące do niewydolności oddechowej,

- nowotwory płuc i opłucnej, prowadzące do niewydolności oddechowej,

- wrodzone i nabyte wady serca, choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatie, zaburzenia rytmu serca z zaburzeniami hemodynamicznymi kwalifikującymi co najmniej do II stopnia niewydolności serca według Klasyfikacji NYHA,

- nadciśnienie tętnicze z powikłaniami narządowymi,

- miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych począwszy od II stopnia niedokrwienia kończyn według Klasyfikacji Fontaine'a,

- niewydolność żył głębokich z powikłaniami pod postacią zapaleń i długotrwałych owrzodzeń;

• Choroby układu pokarmowego, w tym:

- choroby przełyku powodujące długotrwałe zaburzenia jego funkcji,

- stany po resekcji żołądka z różnych przyczyn z licznymi powikłaniami,

- przewlekłe choroby jelit pojawiające się z różnych przyczyn, powikłane zespołem złego wchłaniania,

- przewlekłe choroby wątroby mające różne przyczyny w okresie niewydolności wątroby,

- przewlekłe zapalenie trzustki wymagające długotrwałej farmakoterapii,

- nowotwory układu pokarmowego;

• Choroby układu moczowo-płciowego, w tym:

- zaburzenia czynności dróg moczowych prowadzące do niewydolności nerek,

- choroby nerek o różnych przyczynach prowadzące do ostrej lub przewlekłej mocznicy,

- wielotorbielowate zwyrodnienie nerek u dorosłych,

- nowotwory złośliwe układu moczowego i narządów płciowych;

• Choroby neurologiczne, w tym:

- naczyniopochodny udar mózgu przemijający, odwracalny, dokonany, prowadzący do okresowych lub trwałych deficytów neurologicznych o różnym stopniu nasilenia,

- guzy centralnego układu nerwowego w zależności od typu, stopnia złośliwości, lokalizacji i powstałych deficytów neurologicznych,

- pourazowa cerebrastenia (nerwica o objawach przypominających depresję) i encefalopatia (uszkodzenie mózgowia),

- choroby zapalne ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego prowadzące do trwałych deficytów neurologicznych,

- choroby układu pozapiramidowego (kontrolującego ruchy mimowolne, nieświadome, automatyczne towarzyszące ruchom świadomym, wpływającego na czynność i napięcie mięśni szkieletowych i regulującego postawę ciała),

- choroby rdzenia kręgowego,-uszkodzenia nerwów czaszkowych i obwodowych z różnych przyczyn;

• Inne schorzenia w tym:

- choroby narządów wydzielania wewnętrznego o różnych przyczynach, wywołane nadmiernym wydzielaniem lub niedoborem hormonów,

- choroby zakaźne lub zespoły nabytego upośledzenia odporności w zależności od fazy zakażenia,

- przewlekłe wielonarządowe choroby odzwierzęce w II i III okresie choroby zależnie od zmian narządowych,

- choroby układu krwiotwórczego o różnym pochodzeniu w zależności od patologicznych zmian komórek szpiku w procesie wytwarzania komórek krwi;

• Znacznego stopnia zeszpecenia powodujące stałe ograniczenia w kontaktach międzyludzkich, jak i pracy zawodowej;
• Całościowe zaburzenia rozwojowe, powstałe przed 16 rokiem życia, z utrwalonymi zaburzeniami interakcji społecznych lub komunikacji słownej oraz stereotypiami zachowań, zainteresowań i aktywności o co najmniej umiarkowanym stopniu nasilenia.

Symbole oznaczenia niepełnosprawności

Międzynarodowe symbole przyczyny niepełnosprawności oznacza się następująco:

• 01-U – upośledzenie umysłowe;
• 02-P – choroby psychiczne;
• 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu;
• 04-O – choroby narządu wzroku;
• 05-R – upośledzenie narządu ruchu;
• 06-E – epilepsja;
• 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia;
• 08-T – choroby układu pokarmowego;
• 09-M – choroby układu moczowo-płciowego;
• 10-N – choroby neurologiczne;
• 11-I – inne, w tym schorzenia: endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne i odzwierzęce, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego;
• 12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe.

Ważne! Orzeczenie może zawierać więcej niż jeden symbol przyczyny niepełnosprawności, nie więcej niż trzy symbole schorzeń, które w porównywalnym stopniu wpływają na zaburzenie funkcji organizmu.

Kto wydaje orzeczenia o niepełnosprawności?

Orzeczenie o niepełnosprawności wydają:

• powiatowe lub miejskie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako pierwsza instancja;
• wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności – jako druga instancja;
• rejonowe sądy pracy i ubezpieczeń społecznych – jako organ odwoławczy.

Uwaga! Ulgi i uprawnienia orzeka lekarz i tu odwołanie do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności nie przysługuje.

Postępowanie ustalające niepełnosprawność oraz jej stopień jest zespołowe i dwuinstancyjne. W posiedzeniu składu orzekającego zespołu powiatowego i wojewódzkiego uczestniczy co najmniej dwóch specjalistów, z których co najmniej jednym jest lekarz sprawujący jednocześnie funkcję przewodniczącego składu orzekającego. Drugim członkiem składu orzekającego może być pedagog, psycholog, pracownik socjalny, doradca zawodowy albo inny lekarz.

W przypadku ubiegania się o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności lub o jej stopniu, jeśli zespół powiatowy uzna, że spełnione są przesłanki do tego, by wnioskodawca uzyskał status osoby niepełnosprawnej, wyda orzeczenie o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych o odpowiednim stopniu niepełnosprawności.

Jeżeli jednak zespół ten ustali, że wnioskodawca nie kwalifikuje się do uzyskania statusu osoby niepełnosprawnej, wyda orzeczenie o niezaliczeniu do niepełnosprawności lub niezaliczeniu do stopnia niepełnosprawności.