„Czyste Powietrze”: tysiące Polaków nabitych w termomodernizację! Dostają wezwania do zwrotu dotacji

• Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska żądają zwrotu dotacji od beneficjentów oszukanych przez firmy prowadzące termomodernizację
• Poszkodowani właściciele domów powinni niezwłocznie złożyć zawiadomienie do prokuratury – tylko to może wstrzymać egzekucję zwrotu pieniędzy
• NFOŚiGW pracuje nad ustawą, która przerzuci odpowiedzialność finansową na Skarb Państwa, a ten będzie dochodzić roszczeń od nieuczciwych firm
• Opóźnienia w wypłatach dla wykonawców sięgają od 3 do 9 miesięcy, co zagraża funkcjonowaniu wielu firm budowlanych

Beneficjenci programu Czyste Powietrze w potrzasku

Tysiące Polaków, którzy chcieli wykonać termomodernizację swoich domów w ramach programu „Czyste Powietrze”, znalazło się w dramatycznej sytuacji. Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska domagają się od nich zwrotu przyznanych dotacji. Problem dotyczy przede wszystkim osób, które skorzystały z prefinansowania inwestycji i którym przysługiwało najwyższe dofinansowanie.

Właściciele nieruchomości często podpisywali pełnomocnictwa dla wykonawców, którzy następnie prowadzili całą dokumentację i składali wnioski o dotacje. Gdy w toku kontroli wykryto nieprawidłowości, to właśnie do właścicieli domów – a nie do firm – zgłaszają się fundusze z żądaniem zwrotu pieniędzy.

Złożenie zawiadomienia do prokuratury wstrzyma egzekucję

Robert Gajda, wiceszef Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zapowiada rozwiązanie problemu.

Takich osób nie możemy pozostawić samych sobie, dlatego zdecydowaliśmy się na ścieżkę legislacyjną

– powiedział przedstawiciel NFOŚiGW.

Propozycja zakłada zabezpieczenie środków w budżecie państwa na potencjalne roszczenia wojewódzkich funduszy wobec beneficjentów programu. Kluczowe jest jednak działanie samych poszkodowanych. W sytuacji, gdy beneficjent złoży zawiadomienie do prokuratury lub na policję o oszustwie, może liczyć na wstrzymanie egzekucji.

Jeśli potwierdziłoby się oszustwo, odpowiedzialność finansową przejmie Skarb Państwa. To on następnie będzie dochodzić zwrotu pieniędzy od firm, które nie wywiązały się ze swoich zobowiązań. Projekt ustawy powstaje we współpracy resortów: klimatu i środowiska, funduszy i polityki regionalnej, finansów oraz sprawiedliwości.

Termomodernizacja: problemy z wypłatami dla wykonawców

Program „Czyste Powietrze” zmaga się również z innym problemem. Wykonawcy zgłaszają ogromne opóźnienia w wypłacie środków za zrealizowane inwestycje. W zależności od wojewódzkiego funduszu opóźnienia w rozliczaniu wniosków sięgają od 3 do 9 miesięcy.

Robert Gajda tłumaczy, że opóźnienia wynikają z liczby i jakości składanych wniosków. – Wojewódzkie fundusze przyspieszyły rozpatrywanie wniosków i zatrudniły dodatkowy personel. Pod lupę brane są przede wszystkim wnioski o maksymalną kwotę dofinansowania – wskazał wiceprezes.

Do końca września 2024 roku miały zostać rozliczone wszystkie prawidłowo złożone wnioski z poprzedniego roku. Pozostałe 4634 wnioski zwrócone do uzupełnienia o wartości 147,9 mln zł. To zaledwie 2 proc. wszystkich wniosków złożonych w 2024 roku. Niewypłaconych pozostało 682 wnioski na kwotę 23,7 mln zł, których akceptacja i wypłata nie jest możliwa.

Dotacje w programie Czyste Powietrze po reformie

Z końcem marca 2025 roku, po czterech miesiącach przerwy, ruszył zreformowany program „Czyste Powietrze”. Nieprawidłowości stały się głównym powodem czasowego wstrzymania przyjmowania wniosków. Teraz zasady są znacznie ostrzejsze.

Dotację na termomodernizację można otrzymać na jeden dom. Trzeba udowodnić, że jest się właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości przez minimum trzy lata. Przy niektórych inwestycjach muszą być obecni operatorzy prowadzący termomodernizację od początku do końca wraz z właścicielami domów. Określono też maksymalne koszty na poszczególne elementy inwestycji.

Nowością jest obowiązkowy audyt energetyczny budynku przed termomodernizacją. Po zakończeniu prac trzeba przedstawić świadectwo charakterystyki energetycznej wykazujące oszczędności zużycia energii.

W tym roku w ramach nowej odsłony programu przyjęto 42,7 tys. wniosków o dofinansowanie na kwotę 2,66 mld zł. Od września 2018 roku, kiedy program wystartował, podpisano 940 tys. umów o dofinansowanie. Wypłaty przekroczyły 18,6 mld zł. Beneficjenci zrealizowali ponad 551 tys. inwestycji, w tym wymienili 450 tys. kopciuchów.