Krystyna (72 l.) i Tadeusz (75 l.) Brzostkowie z Mrągowa: wystarcza nam na życie, ale bardzo skromne.
– Oboje jesteśmy emerytami i nasze świadczenia nie należą do najwyższych. Owszem, wystarcza nam na życie, ale bardzo skromne. Przydałoby się więc parę złotych więcej. Chcielibyśmy powalczyć o większe emerytury, ale nie wiemy, czy oprócz waloryzacji są jeszcze jakieś sposoby na podniesienie kwoty. Jeśli jest taka możliwość, na pewno zbierzemy potrzebne dokumenty i pójdziemy złożyć je do ZUS.
Każdy emeryt ma prawo starać się o przeliczenie swojego świadczenia, by dostawać więcej pieniędzy. Prawo dopuszcza taką możliwość w każdym przypadku, gdy zajdą jakiekolwiek nowe okoliczności, które mogłyby zmienić wysokość już przyznanego i wypłacanego świadczenia.
ZUS ma obowiązek przeliczyć emeryturę za każdym razem, gdy o to poprosisz. A jeśli nowa sytuacja okaże się mniej korzystna od starej, nic nie tracisz, bo nadal dostajesz dotychczasowe świadczenie.
Sposób 1: poszukaj brakujących dokumentów
Jeśli składając wniosek o emeryturę, nie zdołałeś udowodnić wszystkich przepracowanych lat, warto sprawdzić, czy teraz nie uda ci się do nich dotrzeć. Chodzi zarówno o udokumentowanie stażu, jak i wynagrodzeń. Warto zbadać, czy nie miałeś zarobków, których nie dołączyłeś, starając się o emeryturę. Może się też okazać, że w wykazie, który dołączyłeś do wniosku, niekoniecznie wskazałeś te najlepsze pod względem dochodów lata, jakimi dysponujesz. Bo np. dostarczyłeś tylko te dokumenty, które były łatwe do zdobycia. Tymczasem każdy na nowo zdobyty i uwzględniony przez ZUS dowód to szansa na wyższe świadczenie. Powstają nowe archiwa gromadzące dokumentację pracowniczą, z każdym rokiem powiększa się także wykaz zlikwidowanych i przekształconych firm opracowany przez ZUS. Część informacji można znaleźć, nie wychodząc z domu - przeglądając strony internetowe www.zus.pl.
Warto więc sprawdzić, czy istnieje dokumentacja, która podniesie wysokość świadczenia.
Dokumentacja potwierdzająca staż. Liczy się każdy dzień. Co prawda ustawa emerytalna pozwala płacić tylko za lata i miesiące. Może jednak zdarzyć się tak, że udokumentowano 30 lat pracy, 10 miesięcy i 29 dni. Do ustalenia prawa do emerytury ZUS uwzględnił cały ten okres, jednak przy jej obliczaniu przyjął tylko pełne lata i miesiące. Gdyby znalazł się 1 dzień, będziemy mieć pełny miesiąc, który będzie doliczony. Im więcej takich sytuacji, tym więcej uzbiera się pieniędzy.
Dokumenty, które potwierdzają okresy składkowe i nieskładkowe, np.: świadectwa pracy, legitymacja ubezpieczeniowa, zaświadczenie uczelni potwierdzające ukończenie studiów oraz programowy tok ich trwania.
Dokumenty płacowe, np. druk Rp-7 wystawiony przez pracodawcę lub jego następcę prawnego, kopie list płac, zaświadczenia wydane przez archiwa lub inne placówki przechowujące dokumentację płacową, legitymacje ubezpieczeniowe zawierające wpisy o zarobkach.
Sposób 2: znalazłeś zarobki
Udało ci się dotrzeć do dokumentacji poświadczającej twoje zarobki, których wcześniej, składając wniosek o emeryturę, nie mogłeś udowodnić. Przynieś do ZUS zaświadczenie, a pracownicy sprawdzą, czy przyjęcie zarobków z tego zaświadczenia do przeliczenia podstawy wymiaru będzie korzystne. Jeśli przechodziłeś na emeryturę dawno, jeszcze przed 1999 r., może korzystniejsze będą zarobki z innych 3, 4 czy 8 lat niż te, od których obliczono ci emeryturę.
A może korzystniejsze będą zarobki z 10 kolejnych lat czy nawet z 20 lat wybranych ze wszystkich lat pracy? Warto sprawdzić. Pamiętaj jednak, że warunkiem takiego przeliczenia emerytury jest wyższy wskaźnik. Kwota bazowa będzie wprawdzie ta sama, jednak wyższy wskaźnik zagwarantuje wyższe świadczenie.
A może pracodawca wypłacił ci jakieś zaległe wynagrodzenie, za które opłacono składki na ubezpieczenia społeczne, a które pochodzi z okresu, z którego obliczono podstawę wymiaru emerytury? Nie zapomnij dostarczyć zaświadczenia - ZUS obliczy ponownie wysokość emerytury od wyższej podstawy wymiaru.
Sposób 3: dorabiaj i przelicz
Do emerytury można dorobić. Bez żadnych ograniczeń, jeśli skończyłaś 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna), nawet jeśli rozwiązałeś umowę o pracę z firmą, w której pracowałeś przed dniem nabycia prawa do emerytury.
Jeśli natomiast jesteś tzw. wcześniejszym emerytem, obowiązują ograniczenia. W zależności od tego, jak duża jest to kwota, emerytura będzie wypłacana w całości, zmniejszona lub zawieszona. Przy czym nie ma znaczenia wysokość pobieranej emerytury.
Aktualnie (od 1 grudnia do 28 lutego 2010 r.) bez żadnych konsekwencji można dorobić miesięcznie do 2179,70 zł brutto (70 proc. przeciętnego wynagrodzenia). ZUS zawiesi wypłatę świadczenia, jeśli zarobki przekroczą 4048,10 zł brutto (130 proc. przeciętnego wynagrodzenia). Emerytura będzie zmniejszona, jeśli dodatkowe przychody znajdą się w przedziale od 2179,70 zł do 4048,10 zł miesięcznie (od 70 do 130 proc. przeciętnego wynagrodzenia).
Warto pracować również po przyznaniu emerytury, bo liczy się to podwójnie. Po pierwsze, zarabia się pieniądze, po drugie, dodatkowo przepracowany okres oraz ewentualnie osiągnięte zarobki podwyższą wysokość świadczenia. Liczy się każdy przepracowany miesiąc po przyznaniu emerytury, czyli staż pracy - pod warunkiem że odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne. Natomiast uzyskane za ten czas zarobki podniosą podstawę wymiaru emerytury na ogół tylko wtedy, jeśli są wyższe od wskazanych we wniosku o emeryturę. Żeby wiedzieć, czy dodatkowe zarobki, podwyższą podstawę wymiaru, trzeba porównać je z przeciętnymi zarobkami z tego okresu.
Co jeszcze trzeba zrobić? Złożyć pismo do oddziału ZUS z informacją, że pobiera się emeryturę i jednocześnie zarabia. Należy poprosić o doliczenie stażu z tytułu wypracowania nowego okresu, a także o przeliczenie emerytury z tytułu uzyskania nowych zarobków, przy czym przynajmniej część z nich musi być uzyskana po przejściu na emeryturę. Dołącza się zaświadczenie o okresie pracy oraz o wysokości zarobków, wystawione przez pracodawcę (formularz ZUS Rp-7).
Jeśli nowy wskaźnik podstawy wymiaru emerytury wyjdzie wyższy, do przeliczenia emerytury zastosowana zostanie kwota bazowa obowiązująca w dniu zgłoszenia wniosku o ponowne obliczenie emerytury. Tak wyliczone świadczenie, a więc z wyższym wskaźnikiem i obliczone od nowej kwoty bazowej, z pewnością będzie korzystniejsze.
Ale nie tylko. Może się okazać, że wskaźnik będzie niższy, ale emerytura obliczona od nowej kwoty bazowej - wyższa. Z możliwości wskazania niższego wskaźnika mogą skorzystać te osoby, które nie pobrały ani jednej emerytury, a do przeliczenia wskażą zarobki choćby częściowo uzyskane po jej przyznaniu. Może to się zdarzyć, gdy - na przykład - cały czas pracują, więc ich emerytura jest zawieszona, zarabiają trochę mniej - ale skorzystają, bo emerytura zostanie obliczona od nowej, korzystniejszej kwoty bazowej.
Może się zdarzyć i tak, że osoba, która przeszła na emeryturę, cały czas pracuje i płaci składki co najmniej 10 lat. Jeśli do obliczenia emerytury wskaże zarobki w całości uzyskane po jej przyznaniu (z 10 kolejnych lat kalendarzowych), a wskaźnik wyniesie co najmniej 130 proc. - emerytura zostanie obliczona od nowej kwoty bazowej. Dla wielu osób takie obliczenie może się okazać bardzo korzystne. Również i w tym przypadku emerytura obliczana jest od nowej kwoty bazowej, co - nawet przy niższym wskaźniku - może okazać się korzystniejsze.
Sposób 4: zamiana
Zamiana emerytury wcześniejszej na emeryturę przyznaną po osiągnięciu podstawowego wieku emerytalnego też może przynieść korzyści. Kto może zamienić emeryturę? Każdy, kto jest na wcześniejszej emeryturze (nieważne, kiedy na nią przeszedł) i osiągnął wiek emerytalny (60 lat kobieta i 65 lat mężczyzna). Ale najważniejszy warunek to podleganie ubezpieczeniu co najmniej przez 30 miesięcy po przejściu na wcześniejszą emeryturę (liczy się każde zajęcie, z tytułu którego odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne lub emerytalno-rentowe).
Niestety, kto płacił tylko składki zdrowotne, może wprawdzie uzyskać emeryturę z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (60 lat kobieta, 65 lat mężczyzna) i ponownie ustalić sobie emeryturę, ale będzie ona taka sama, jak ta wcześniejsza.
Zysk z obliczenia nowej emerytury wynika z ustalenia części socjalnej emerytury wynoszącej 24 proc. od kwoty bazowej obowiązującej w dniu przyznania nowej emerytury. Pozostałą część emerytury uzależnioną od podstawy wymiaru i przebytych okresów ustala się od dotychczasowej kwoty bazowej, a następnie waloryzuje.
Ile można zyskać na zamianie emerytury?
Każdy przypadek jest inny, wyliczany indywidualnie. Gdyby jednak okazało się, że ustalona nowa emerytura jest niższa od poprzedniej, dostanie się świadczenie dotychczasowe.
Uwaga!
O przyznanie nowej emerytury trzeba wystąpić samodzielnie. Wszystko załatwia się w oddziale albo inspektoracie ZUS-u.
Składasz:
- wniosek na piśmie;
- dokumenty poświadczające okresy zatrudnienia przebyte po dacie nabycia wcześniejszej emerytury.
Sposób 5: z renty na emeryturę
Gdy jesteś na rencie i osiągniesz wiek emerytalny (podstawowy dla kobiety to 60 lat, mężczyzny 65 lat, ale może być niższy, np. z tytułu pracy w szczególnych warunkach czy szczególnym charakterze), z renty przechodzisz na emeryturę. Kiedyś rencista sam musiał starać się o taką zamianę.
Teraz przysługuje tzw. emerytura z urzędu, co znaczy, że ZUS sam przyznaje emeryturę tym rencistom, którzy osiągnęli tzw. powszechny wiek emerytalny, wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn.
Co się wtedy zyskuje? Jeżeli jesteś na rencie, ale dorabiasz, powinieneś przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego zgłosić do ZUS wniosek o przyznanie emerytury. Dołączasz do niego dokumenty od pracodawcy potwierdzające pracę na etacie lub na zlecenie (jeśli płacona była składka na ubezpieczenia emerytalno-rentowe) i dostarczasz wszystko do ZUS. Dłuższy staż pracy i większe zarobki to wyższa emerytura.
Korzyści może być tu więcej, ale to już zależy od indywidualnej sytuacji każdego rencisty, np. od tego, czy zarobki przyjęte do obliczenia podstawy wymiaru renty umożliwiają obliczenie podstawy wymiaru emerytury na nowo, a więc z uwzględnieniem nowej kwoty bazowej. Jeśli tak - ZUS obliczy emeryturę z urzędu od nowej kwoty bazowej, obowiązującej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego.
Sposób 6: zbieg świadczeń
Co to znaczy? Są osoby, które mają ustalone prawo do dwóch lub więcej świadczeń. To np. osoby mające przyznaną rentę z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej albo z tytułu wypadku w drodze do pracy lub z pracy, który miał miejsce przed 1.01.2003 r., bądź rentę inwalidy wojennego czy wojskowego z tytułu inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową albo rentę dla kombatantów lub osób represjonowanych. Gdy nabędą prawo do emerytury, oprócz renty mają prawo pobierać emeryturę.
Uwaga!
Nie mogą brać pełnych świadczeń, lecz tylko:
- emeryturę powiększoną o połowę renty lub
- rentę powiększoną o połowę emerytury
Sposób 7: dodatki
Gdy emeryt ukończy 75 lat, ma prawo do dodatku pielęgnacyjnego w wysokości 173,10 zł miesięcznie (od 1 marca 2009 r.). Wypłacany jest przez ZUS z urzędu, nie musisz składać wniosku.
Możesz też wystąpić o przyznanie takiego dodatku nawet jeśli nie skończyłeś jeszcze 75 lat. Musisz mieć jednak orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej uznające cię za niezdolnego do samodzielnej egzystencji.
Sposób 8: waloryzacja
"Podwyżka" emerytur to waloryzacja. O jej wysokości decyduje tzw. wskaźnik waloryzacji. Przy jego wyliczaniu bierze się pod uwagę dwa czynniki - inflację, czyli średnioroczny wzrost cen, oraz co najmniej 20 procent realnego wzrostu wynagrodzeń w poprzednim roku kalendarzowym.
Zmiana wysokości emerytur w ramach waloryzacji następuje z urzędu, a jeśli wypłata świadczenia była wstrzymana - po jej wznowieniu z uwzględnieniem wszystkich kolejnych waloryzacji przypadających w okresie wstrzymania wypłaty. Ostatnia miała miejsce w marcu 2009 r.
Emerytury i renty przyznane przed 1 marca 2009 r. zwaloryzowano wskaźnikiem 106,5 proc. Kolejna waloryzacja emerytur i rent nastąpi od 1 marca 2010 r.
Sposób 9: minimalne wynagrodzenie zamiast lat zerowych
Jeśli w chwili wyliczania emerytury nie udało ci się udowodnić wysokości uzyskiwanych zarobków w niektórych latach, to Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaliczał te lata jako tzw. okres zerowy.
Uwaga!
Od stycznia 2009 r. dzięki zmianie przepisów ZUS przyjmuje do wyliczeń zamiast zera obowiązującą w tamtych latach wysokość płacy minimalnej (zasada ta dotyczy osób, które były zatrudnione na umowę o pracę). ZUS nie zrobi tego automatycznie, musisz złożyć wniosek o przeliczenie świadczenia.
Podcasty
Playlisty tematyczne
