Gorące punkty na mapie emisji CO2. Czy polskiemu przemysłowi uda się uciec przed zmianami klimatu?

Spis treści

1. Przemysłowe źródła emisji CO2
2. Najwięksi emitenci CO2
3. Kto ogranicza emisję CO2?
4. Wyzwania regionalne dekarbonizacji
5. Wsparcie państwa i przyszłe kroki
6. Przykłady międzynarodowych korporacji
7. Jak przyspieszyć dekarbonizację przemysłu?

Przemysłowe źródła emisji CO2

Fundacja Instrat przeanalizowała emisje gazów cieplarnianych z fabryk w całym kraju. W 2022 roku przemysł przetwórczy wyemitował ponad 56 milionów ton CO2, co stanowi znaczną część emisji całej polskiej gospodarki, wynoszącej ponad 300 milionów ton. Pierwsza dziesiątka największych emitentów CO2 działa w pięciu sektorach przemysłowych: produkcji papieru, rafinacji ropy naftowej i produkcji koksu, produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych, produkcji cementu, wapna i gipsu oraz produkcji metali. Transformacja ekologiczna Zielony Ład, a także rozsądek i potrzeba ochrony zdrowia i środowiska nakazują, jak najszybsze przeprowadzenie dekarbonizacji polskiego przemysłu. 

Najwięksi emitenci CO2

Ranking największych emitentów CO2 w Polsce ujawnia, że wszystkie 10 czołowych grup kapitałowych działa w zaledwie pięciu sektorach przemysłowych: produkcja papieru, rafinacja ropy naftowej i produkcja koksu, produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych, produkcja cementu, wapna i gipsu, produkcja metali.

Pierwsza piątka emitentów odpowiada za blisko 50% całkowitych emisji CO2 z polskiego przemysłu to: 

Orlen

Największym emitentem CO2 w Polsce jest rafineria ropy w Płocku, należąca do Orlenu. W 2022 roku zakład ten wyemitował ponad 7,5 miliona ton CO2. W ciągu ostatnich lat emisje Orlenu wzrosły o 56%, co czyni go jednym z najbardziej emisyjnych zakładów przemysłowych w kraju. Głównym winowajcą jest tutaj znaczny wzrost przetwarzanej ropy naftowej, a nie przejęcie Lotosu.

Grupa Azoty

Grupa Azoty, jeden z największych producentów chemikaliów w Polsce, również znajduje się w czołówce emitentów CO2. Produkcja nawozów i innych wyrobów chemicznych wiąże się z wysokimi emisjami, które w ostatnich latach nie uległy znaczącej redukcji.

ArcelorMittal

ArcelorMittal, największy producent stali w Polsce, jest jedynym przedsiębiorstwem spośród wielkiej piątki, które zdołało zmniejszyć emisje CO2. W latach 2010-2022 emisje ArcelorMittal spadły aż o 42%, co pokazuje, że dekarbonizacja w przemyśle stalowym jest możliwa, choć wymaga dużych inwestycji i zmian technologicznych.

Heidelberg Cement

Heidelberg Cement, właściciel Cementowni Górażdże, jeden z wiodących producentów cementu, zwiększył swoje emisje o 51% w ciągu ostatnich lat. Powodem jest rozbudowa zakładu i gwałtowny wzrost produkcji. Produkcja cementu jest jednym z najbardziej emisyjnych procesów przemysłowych, co sprawia, że redukcja emisji w tym sektorze jest szczególnie trudna. 

Grupa CRH

Grupa CRH, również działająca w sektorze produkcji cementu, należy do grona największych emitentów CO2 w Polsce. Podobnie jak Heidelberg Cement, CRH zmaga się z wysokimi emisjami związanymi z produkcją cementu i innych materiałów budowlanych.

Kto ogranicza emisję CO2?

Analiza emisji gazów cieplarnianych w Polsce ujawnia szokującą dysproporcję: spośród pięciu największych emitentów w kraju tylko jeden odnotował spadek emisji CO2 w ciągu ostatnich 12 lat.

ArcelorMittal, dzięki m.in. zamknięciu wielkiego pieca hutniczego w Krakowie i inwestycjom w efektywność energetyczną huty w Dąbrowie Górniczej, zmniejszył emisje o imponujące 42%.

Niestety, reszta czołówki emitentów nie podążyła tym śladem, a w niektórych przypadkach emisje wręcz gwałtownie wzrosły.

Te dane ukazują dramatyczną potrzebę przyspieszenia dekarbonizacji polskiego przemysłu. Nie możemy pozwolić, aby garstka firm sabotowała wysiłki na rzecz ochrony klimatu.

Wyzwania regionalne dekarbonizacji

Niemal dwie trzecie zakładów przemysłowych, które emitują najwięcej CO2, znajduje się na południu Polski. Region ten, z dużą koncentracją cementowni i hut stali, stoi przed wyjątkowym wyzwaniem dekarbonizacji. Zdaniem ekspertów Instratu, przyszłe zmiany mogą obejmować przenoszenie fabryk na północ, gdzie dostęp do czystej energii z atomu i morskich farm wiatrowych jest bardziej realny.

Wsparcie państwa i przyszłe kroki

Michał Kulbacki, ekonomista Fundacji Instrat i współtwórca bazy danych emisji przemysłowych, alarmuje: transformacja pięciu kluczowych sektorów przemysłowych jest niezbędna dla przyszłości polskiej gospodarki i walki z kryzysem klimatycznym. Przemysł przetwórczy odpowiada za około 20 proc. emisji CO2 z całej polskiej gospodarki. Dane z bazy Fundacji Instrat pokazują, że największe emisje skupiają się w zaledwie pięciu sektorach. Według ekonomisty to dobra wiadomość.  Skupienie emisji w tak niewielu sektorach ułatwia i przyspiesza działania dekarbonizacyjne.

Rząd musi pilnie wspomóc te sektory w transformacji. Szybka i znacząca redukcja emisji w tych pięciu kluczowych obszarach będzie kluczowym sukcesem na drodze do dekarbonizacji całego polskiego przemysłu.

Przykłady międzynarodowych korporacji

Wśród 50 największych emitentów CO2 w Polsce znajdują się również międzynarodowe korporacje, które na pierwszy rzut oka nie kojarzą się z dużymi emisjami. Firmy takie jak LG, Heineken, Ikea, Ferrero, Mars i Coca-Cola również przyczyniają się do emisji gazów cieplarnianych, choć ich wkład jest mniejszy w porównaniu do gigantów przemysłowych. Niemniej jednak, każda z tych firm ma potencjał do wprowadzenia innowacyjnych rozwiązań i zmniejszenia swojego śladu węglowego.

Jak przyspieszyć dekarbonizację przemysłu?

Raport Fundacji Instrat wskazuje na potrzebę szybkiej i zdecydowanej dekarbonizacji przemysłu w Polsce. Wielka piątka największych emitentów CO2 — Orlen, Grupa Azoty, ArcelorMittal, Heidelberg Cement i grupa CRH — musi podjąć kroki w kierunku redukcji emisji, przy wsparciu państwa i międzynarodowych partnerów. Skupienie się na kluczowych sektorach oraz południowych regionach Polski może przyspieszyć ten proces i przyczynić się do osiągnięcia celów klimatycznych na poziomie krajowym i globalnym.

Przyszłość dekarbonizacji polskiego przemysłu zależy od współpracy rządu, firm i społeczności międzynarodowej. Inwestycje w technologie niskoemisyjne, wsparcie finansowe dla przedsiębiorstw oraz odpowiednie regulacje prawne mogą przyczynić się do znacznej redukcji emisji CO2, co jest niezbędne dla ochrony środowiska i zdrowia publicznego.