O tym, kto dziedziczy, decyduje testament pozostawiony przez zmarłego - wówczas dziedziczą osoby wymienione w jego ostatniej woli (rodzina lub osoby niespokrewnione). Jeśli zmarły nie sporządził testamentu, następuje dziedziczenie ustawowe, czyli zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Spadkobiercami są wtedy dzieci i małżonek, a jeśli nie ma dzieci, małżonek, rodzice i rodzeństwo, a jeśli ich nie ma - w dalszej kolejności dziadkowie.
Podstawowe pytanie, które musisz sobie zadać, kiedy dowiesz się o spadku, to - przyjąć czy odrzucić spadek? Masz trzy możliwości:
1. Możesz przyjąć spadek wprost - wówczas jako spadkobierca odpowiadasz za ewentualne długi zmarłego całym swoim i odziedziczonym majątkiem i to niezależnie od tego, jaka jest wartość spadku. To dosyć ryzykowne rozwiązanie - nie wybieraj go, jeśli nie masz stuprocentowej pewności, że zmarły nie pozostawił po sobie długów. Może się bowiem okazać, że musisz spłacić dług wielokrotnie przekraczający odziedziczony przez ciebie majątek.
Np. odziedziczyłeś dom, ale był obciążony długiem hipotecznym. Wartość nieruchomości okazała się niższa niż wysokość zadłużenia. Żeby je spłacić, nie wystarczy sprzedać dom, ale będziesz musiał też dołożyć z własnej kieszeni.
2. Możesz przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza - wówczas twoja odpowiedzialność za długi po zmarłym ogranicza się tylko do wysokości odziedziczonego majątku. Jeśli nie jesteś pewny czy spadkodawca nie narobił jakichś długów i czy odziedziczony majątek wystarczy na ich spłatę, najlepiej przyjąć takie rozwiązanie.
Np. zmarły zapisał ci w spadku pieniądze na swoim koncie oszczędnościowym, miał tam 10 tys. zł., ale okazało się, że jest winien urzędowi skarbowemu 12 tys. zł. Przyjmując spadek z dobrodziejstwem inwentarza, będziesz musiał spłacić dług tylko do wysokości odziedziczonego majątku, czyli 10 tys. zł.
Pamiętaj: Dzieci oraz osoby ubezwłasnowolnione przyjmują spadek z dobrodziejstwem inwentarza (jeśli nie zostanie złożone żadne inne oświadczenie).
3. Możesz odrzucić spadek - wówczas wprawdzie nie odziedziczysz majątku, ale też nie będziesz musiał spłacać żadnych długów po zmarłym.
Z tej opcji powinieneś skorzystać, gdy wiesz na pewno, że zmarły pozostawił wyłącznie długi lub jeśli przewyższają one wartość pozostawionego majątku.
Np. zmarły pozostawił biżuterię o wartości 3 tys. zł, natomiast posiadał kredyt na samochód i do spłacenia pozostało mu 30 tys. zł. Odrzucając spadek, klient nie dziedziczy co prawda biżuterii, ale nie będzie musiał spłacać kredytu.
Pamiętaj! Jeśli zdecydujesz się na odrzucenie spadku, przechodzi on na dzieci i wnuki, które też muszą odrzucić spadek. Odrzucony spadek może także przejść na rodzeństwo i rodziców zmarłego.
Uwaga: Nie ma możliwości, aby odziedziczyć tylko majątek (np. mieszkanie) i nie odpowiadać w żaden sposób za ewentualne długi spadkodawcy. Można tylko ograniczyć wysokość tych długów.
Jak przyjąć spadek wprost
Jeżeli w ciągu 6 miesięcy nie złożysz oświadczenia o odrzuceniu spadku lub oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, będzie to równoznaczne z przyjęciem spadku wprost. Wówczas za ewentualne długi spadkowe odpowiadasz całym swoim majątkiem.
Jak odrzucić spadek
Jeśli jesteś pewny, że długi przewyższają wartość spadku, wówczas powinieneś odrzucić spadek. Aby to zrobić, musisz złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Masz na to 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy (lub dowiedzenia się o tym fakcie). Oświadczenie takie składasz w sądzie rejonowym (właściwym ze względu na miejsce zamieszkania) lub u notariusza. Jeśli zdecydujesz się na sąd, musisz pamiętać, że posiedzenie sądu, na którym zostanie przyjęte oświadczenie, powinno się odbyć w ciągu 6 miesięcy. Liczy się jednak nie data złożenia pisma z oświadczeniem, tylko data rozprawy, na której złożysz przed sądem ustne oświadczenie o odrzuceniu spadku. Dlatego - gdy istnieje ryzyko, że w ciągu pół roku sąd nie wyznaczy terminu rozprawy, lepiej od razu złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku przed notariuszem.
Uwaga! Opłata za złożenie oświadczenia w sądzie wynosi 50 zł, a u notariusza maksymalnie 50 zł plus VAT.
Twoje oświadczenie o odrzuceniu spadku powoduje, że dziedziczą kolejne osoby uprawnione do dziedziczenia (kolejność dziedziczenia). One też mogą spadek odrzucić, ale dla nich termin 6 miesięcy jest liczony od momentu złożenia przez ciebie oświadczenia o odrzuceniu spadku, a nie od śmierci spadkodawcy.
Jeśli dziedziczą małoletnie dzieci
- rodzice mogą w ich imieniu złożyć oświadczenie i odrzucić spadek, ale potrzebna jest na to zgoda sądu rodzinnego (wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego)
- można nie składać żadnego oświadczenia i wówczas zawsze dziedziczą spadek z dobrodziejstwem inwentarza
Jak przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza
Jeśli jest szansa, że długi po zmarłym nie przekroczą wartości odziedziczonego majątku, warto wybrać to rozwiązanie. Tak samo jak w przypadku odrzucenia spadku musisz w ciągu 6 miesięcy od śmierci spadkodawcy złożyć u notariusza albo w sądzie oświadczenie w tej sprawie, ale dochodzą jeszcze dodatkowe formalności. Kiedy już sąd wyda postanowienie o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, komornik dokonuje spisu odziedziczonego majątku. Musi określić jego wartość, bo do tej wysokości odpowiadasz za długi spadkodawcy. Czynności komornika są odpłatne, ale nie płacisz za nie z własnej kieszeni - koszty te są pokrywane z majątku spadkowego.
Bądź czujny
Jeśli nie złożyłeś w terminie 6 miesięcy oświadczenia o odrzucenia spadku, a potem okaże się, że był on obciążony długami i wierzyciele żądają ich spłaty, nie możesz tłumaczyć się nieznajomością prawa. Nie możesz także tłumaczyć się tym, że nie wiedziałeś o długu, jeśli nie udowodnisz, że dołożyłeś wszelkich starań, żeby ustalić, jaki rzeczywisty majątek pozostawił spadkodawca. Tylko jeśli oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby lub pod wpływem błędu lub groźby nie złożyłeś żadnego oświadczenia w terminie 6 miesięcy, możesz uniknąć prawnych konsekwencji niezachowania terminu - np. gdy możesz udowodnić, że nie wiedziało się o długach spadkowych, ponieważ zostałeś wprowadzony w błąd przez pozostałych spadkobierców.
Gdy dziedziczysz kredyt
Musisz pamiętać, że z chwilą śmierci zobowiązania zmarłego przechodzą na spadkobierców. Dlatego - zanim przyjmiesz spadek - powinieneś starannie sprawdzić, czy spadkodawca pozostawił jakieś niespłacone kredyty czy pożyczki. Po śmierci osoby, która nie spłaciła zadłużenia, bank może ściągnąć długi od jego spadkobierców, nawet bez wszczynania przeciw nim sprawy sądowej. Banki bardzo chętnie udzielają starszym osobom kredytów, czekają na sądowe orzeczenie o nabyciu spadku przez rodzinę zmarłej osoby i bez skrupułów egzekwują od nich niespłacone sumy wraz z odsetkami. Jeśli jest kilku spadkobierców, do chwili dokonania podziału majątku solidarnie odpowiadają za długi, proporcjonalnie do wysokości swojego udziału.
Podcasty
Playlisty tematyczne
