Kto będzie nadzorował polski rynek leków? Potężne kontrowersje

Bardzo długie wybory

Wakat na stanowisku Głównego Inspektora Farmaceutycznego istniej od listopada 2023 r. Pierwszy konkurs, rozpisany w grudniu, w którym uczestniczyło 14 kandydatów, nie przyniósł rozstrzygnięcia. W lutym tego roku ruszył zatem nowy nabór, do którego zgłosiło się 12 kandydatów. Komisja powołana przez Ministerstwo Zdrowia wskazała dwóch kandydatów, z których to premier miał powołać Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Pierwszym jest mgr farm. Łukasz Pietrzak znany m.in. z mediów, w których tłumaczył jak bezpiecznie stosować leki. Drugim – dr n. farm. Artur Owczarek - członek Okręgowej Rady Aptekarskiej we Wrocławiu. I choć oficjalnie nie zapadła jeszcze żadna decyzja szefa rządu, a tym bardziej nie została ona ogłoszona, rynekzdrowia.pl poinformował, że to Artur Owczarek zostanie GIF.

- Zwlekałem z odniesieniem się do sprawy do chwili ogłoszenia wyniku naboru, gdyż pisanie o tym wcześniej byłoby nieetyczne. (…) Kontrkandydatowi gratuluję zwycięstwa i życzę powodzenia, gdyż wyzwanie przed jakim staje jest ogromne. Nie tylko będzie musiał rozwiązać nawarstwione problemy rynku, ale także przygotować go do nowych zagrożeń – napisał kurtuazyjnie Łukasz Pietrzak w mediach społecznościowych.

Kim jest Artur Owczarek?

To członek prezydium Okręgowej Rady Aptekarskiej Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej we Wrocławiu oraz pracownik naukowy na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu. W przeszłości był zaangażowany we współpracę z GK NEUCA S.A. będącą największą hurtownią leków w Polsce. Podmiotem dominującym tej Grupy Kapitałowej jest przedsiębiorstwo NEUCA, które działa na rynku ochrony zdrowia, a jej podstawową i najważniejszą działalnością jest dystrybucja leków do aptek. NEUCA działa również w innych segmentach rynku zdrowia: produkcji leków, suplementów i kosmetyków pod marką własną, badaniach klinicznych, telemedycynie, rozwiązaniach informatycznych i e-commerce w branży health care.

Artur Owczarek zasiadał w kierownictwie naukowym konferencji organizowanej przez NEUCA w hotelu Narwil w Serocku, którą tak zapowiadano: „To dwudniowe wydarzenie będzie kompilacją merytorycznych wykładów z obszaru chorób przewlekłych oraz praktycznych warsztatów, a wszystko to ma na celu budowanie współpracy zawodów medycznych, dialogu i wzajemnego zaufania. Nie zabraknie również akcentu wieczornego w formie kolacji i koncertu muzyki filmowej”. Był również prelegentem i gościem na Gali Farmaceuty – corocznej imprezy Grupy NEUCA, która odbyła się w połowie października 2022 r. w hotelu Double Tree by Hilton. Organizatorzy reklamowali to wydarzenie jako okazję do: „nawiązania nowych relacji i zacieśniania tych już istniejących - z farmaceutami i szeroko rozumianą >>farma-rodziną<<”.

Firma NEUCA udzieliła również „wsparcia partnerskiego” kursom dla farmaceutów organizowanym przez Dolnośląską Izbę Aptekarską oraz Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, którego p.o. kierownika jest Artur Owczarek.

Naukowiec i przedsiębiorca

Zgodnie z informacjami dostępnymi w Krajowym Rejestrze Przedsiębiorców (KRS) od 2009 r. posiada on jedną trzecią udziałów w HEXA Group Sp. z o.o. Wśród przedmiotów działalności tej grupy w KRS wymienione zostały m.in.: „sprzedaż detaliczna wyrobów farmaceutycznych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach”, „sprzedaż hurtowa wyrobów farmaceutycznych i medycznych”, „działalność szpitali, „produkcja leków oraz pozostałych wyrobów farmaceutycznych”, czy „produkcja podstawowych substancji farmaceutycznych”.

Czy to jest konflikt interesów?

Minister Zdrowia ogłaszając konkurs na stanowisko GIF zażądała złożenia „oświadczenia o braku konfliktu interesów”. Do resortu zdrowia wysłaliśmy następujące pytania:

• Czy Pan Artur Owczarek został już rekomendowany przez resort zdrowia prezesowi Rady Ministrów jako GIF?
• Czy zdaniem resortu zdrowia Artur Owczarek jest osobą o nieposzlakowanej opinii, niezależną i opierającą się wszelkim naciskom, w tym lobbingowym i nie zachodzi w jego przypadku konflikt interesów?
• Czy w trakcie procedury konkursowej były analizowane biznesowe powiązania pana Artura Owczarka i czy nie stanowią one przeszkody, by objął funkcję szefa organu nadzorującego wart 46 mld zł rynek farmaceutyczny?
• Czy fakt, że pan Artur Owczarek w chwili ogłoszenia konkursu zasiadał w Okręgowej Radzie Aptekarskiej we Wrocławiu a także posiada udziały w spółce Hexa Group nie stanowi konfliktu interesów?

Niestety, mimo wysłania pytań i ponawiania próśb o udzielnie odpowiedzi, do czasu publikacji nie otrzymaliśmy stanowiska resortu zdrowia.

Zadzwoniliśmy do Artura Owczarka chcąc porozmawiać z nim na temat mogącego zachodzić konfliktu interesów. Powiedział, że do czasu rozstrzygnięcia decyzji o wyborze GIF, nie będzie z nami rozmawiał. Wysłaliśmy mu zatem pytania, prosząc o ustosunkowanie się do naszych informacji.

- Proszę zwrócić uwagę, że jako nauczyciel akademicki, konsultant wojewódzki i wykładowca prawa farmaceutycznego jestem bardzo wyczulony na przestrzeganie etyki obowiązującego prawa i nałożonych konsekwencji obowiązków prawnych. Kodeks etyki naukowca, kodeks etyki farmaceuty i normy wynikające z ustawy o szkolnictwie wyższym, ustawy o konsultantach i prawie farmaceutycznym są mi znane i ściśle przestrzeganie, w tym zasady współpracy. Działalność konsultanta jest raportowana i monitorowana przez odpowiednie służby - odpowiedział nam Artur Owczarek. Zapowiedział również, że po zapoznaniu się z pytaniami udzieli informacji, po czym napisał:- Jako uczestnik trwającego konkursu uważam, że nie  powinienem odnosić się do tego zakresu spraw. Do komisji należy ocena tych aspektów, z pewnością podlegają one ocenie stosownych służb - napisał nam Artur Owczarek w drugiej odpowiedzi.

Zaniepokojeni Pracodawcy RP piszą do szefa rządu

Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, największa polska organizacja zrzeszająca przedsiębiorców, skierowała do premiera Donalda Tuska pismo w związku z prowadzonym naborem na stanowisko Głównego Inspektora Farmaceutycznego. W liście przesłanym do szefa rząd, który ujawniła politykazdrowotna.pl wymienione zostały cztery obszary, które zdaniem Pracodawców RP – stoją na przeszkodzie w wyborze Artura Owczarka na GIF.

1. Naruszenie wymogów prawa farmaceutycznego(…) Pośród negatywnych przesłanek, ustawa wymienia następujące okoliczności:

• posiadanie udziałów lub innych praw w podmiotach prowadzących działalność w zakresie wytwarzania produktu leczniczego - kandydat posiada udziały w spółce HEXA Group Sp. z o.o.;
• zasiadanie w organach okręgowych izb aptekarskich, w tym np. okręgowej radzie aptekarskiej - kandydat jest członkiem Dolnośląskiej Okręgowej Rady Aptekarskiej;
• bycie członkiem organu organizacji, w tym np. stowarzyszeń, zajmujących się badaniami leków - kandydat pełni funkcje skarbnika Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego i członka zarządu.

Na podstawie danych dostępnych w rejestrach publicznych należy stwierdzić, że dr Artur Owczarek spełnia negatywne przesłanki do powołania na GIF, ponieważ jest członkiem Okręgowej Rady Aptekarskiej oraz wspólnikiem w podmiocie prowadzącym obrót lekami. Co więcej, jednym z warunków przystąpienia do naboru na GIF jest złożenie oświadczenia o braku konfliktu określonego w art. 114a ust.2 ustawy, których dr Artur Owczarek, według informacji dostępnych w rejestrach publicznych, nie spełniał. W świetle przywołanych faktów nabór na GIF w odniesieniu do osoby dr. Artura Owczarka będzie obarczony wadliwością prawną.

2. Brak doświadczenia kierowniczego. Zarządzanie Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym jest skomplikowanym i wymagającym zadaniem. Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna zatrudnia pół tysiąca pracowników, a w samym GIF zatrudnionych jest około 100 pracowników. Zgodnie z ogłoszeniem Ministra Zdrowia w sprawie naboru na stanowisko od kandydatów wymagane jest posiadanie kompetencji kierowniczych oraz co najmniej 3-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym. Pan dr Artur Owczarek, według dostępnych publicznie informacji, nie pełnił funkcji kierowniczych w administracji publicznej lub w sektorze prywatnym. Jest zatrudniony jako adiunkt na UM we Wrocławiu. Niewątpliwie prowadzenie projektów naukowych czy pełnienie funkcji dydaktycznych, np. kierownika studium podyplomowego, nie może być uznane za pełnienie funkcji kierowniczej (menadżerskiej).

Jako trzeci powód Pracodawcy RP wymienili działalność w Okręgowej Radzie Aptekarskiej, a jako czwarty Powiązania z niektórymi podmiotami działającymi na rynku farmaceutycznym.

Wszystko w rękach premiera Tuska

Ostateczna decyzja o tym, kto zostanie Głównym Inspektorem Farmaceutycznym nie należy do urzędników Ministerstwa Zdrowia, lecz do premiera Donalda Tuska. To on powołuje Głównego Inspektora Farmaceutycznego. Gdy uzna, że dochodzi do konfliktu interesów, może wskazanej przez resort zdrowia osoby nie powołać. Wówczas postępowanie zostanie powtórzone. A przepisy w tej sprawie są bardzo jasne. Prawo farmaceutyczne (rozdział 8) zakazują łączenia funkcji Głównego Inspektora Farmaceutycznego z zasiadaniem w Okręgowej Radzie Aptekarskiej czy posiadaniem udziałów w spółkach prowadzących biznes farmaceutyczny.