Luksusy emerytowanych księży? Tak wygląda prawda

Spis treści

1. Rzeczywistość emerytur duchownych
2. Fundusz Kościelny – rekordowe wydatki w 2025 roku
3. Sytuacja zakonnic
4. Wyjątki od reguły emerytalnej
5. Dodatkowe źródła dochodów duchownych
6. Kontrowersyjna geneza Funduszu Kościelnego
7. Przyszłość Funduszu Kościelnego

Rzeczywistość emerytur duchownych

Księża pracujący na etatach – np. jako nauczyciele religii czy kapelani – opłacają pełne składki do ZUS. Dzięki temu ich emerytury wynoszą średnio od 3200 do 3500 zł brutto miesięcznie. Dodatkowo po ukończeniu 75. roku życia mogą liczyć na wsparcie z Funduszu Kościelnego. Świadczenie to wynosi przeciętnie 2500 zł, co razem daje im łącznie około 5000 zł brutto miesięcznie.

Inaczej wygląda sytuacja duchownych, którzy nie są formalnie zatrudnieni, a jedynie wykonują posługę duszpasterską. W ich przypadku składki do ZUS wynoszą 20 proc. podstawy i są finansowane przez samych księży, natomiast pozostałe 80 proc. dopłaca Fundusz Kościelny. Składki naliczane są od minimalnego wynagrodzenia, co przekłada się na emeryturę w wysokości około 1780,96 zł brutto miesięcznie.

Fundusz Kościelny – rekordowe wydatki w 2025 roku

Na 2025 rok na Fundusz Kościelny przeznaczono 275,7 mln zł, co oznacza wzrost w porównaniu do 257 mln zł w roku 2024. Przyczyną zwiększenia środków jest m.in. podniesienie płacy minimalnej, od której uzależnione są składki opłacane przez Fundusz.

Z Funduszu Kościelnego sfinansowaliśmy w ubiegłym roku składki emerytalne dla 23 tys. 429 osób duchownych – wynika z danych MSWiA dla „Rzeczpospolitej”. Kosztowały 214 mln zł. 95 proc. wydatków Funduszu Kościelnego to obecnie składki na ubezpieczenia społeczne osób duchownych.

Sytuacja zakonnic

Podobne zasady dotyczą zakonnic. Siostry, które nie podejmują pracy zarobkowej, otrzymują minimalne świadczenia z Funduszu Kościelnego – przeciętnie jest to około 1700 zł netto. Jednak zakonnice zatrudnione np. w szkołach czy domach dziecka, które opłacają pełne składki do ZUS, mogą liczyć na wyższe emerytury, podobnie jak świeccy pracownicy.

Wyjątki od reguły emerytalnej

Choć większość duchownych otrzymuje skromne emerytury, istnieją spektakularne wyjątki. 23 tys. zł brutto emerytury otrzymuje były metropolita gdański arcybiskup Sławoj Leszek Głódź. Świadczenia szeregowych księży są jednak dużo niższe. Wspomniany były metropolita gdański otrzymuje 23 tys. złotych miesięcznie brutto - jak dowiedział się "Fakt", składają się na to emerytura kościelna (ok. 5 tys. zł) oraz generalska (ok. 18 tys. zł). Dodatkowo diecezja pokrywa koszty związane z mieszkaniem i wyżywieniem duchownego.

Tak wysokie świadczenie arcybiskupa Głodzia wynika z jego pełnienia przez 13 lat funkcji biskupa polowego Wojska Polskiego, podczas której dorobił się stopnia generała dywizji.

Dodatkowe źródła dochodów duchownych

Wynagrodzenie księży w trakcie ich aktywnej posługi pochodzi przede wszystkim z ofiar wiernych, intencji mszalnych, pracy katechetycznej oraz - w przypadku proboszczów - z tzw. "co łaska" – dobrowolnych datków od parafian.

Te dodatkowe źródła dochodów często wzbogacają emerytury duchownych o darowizny od wiernych za odprawiane msze, śluby, chrzty czy pogrzeby. Mimo że te dochody mogą podnieść ogólne przychody duchownych, nie są formalnie częścią systemu emerytalnego.

Kontrowersyjna geneza Funduszu Kościelnego

Fundusz Kościelny został powołany na mocy art. 8 ustawy z 20 marca 1950 roku o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, która faktycznie pozbawiała Kościoły w Polsce wielkiej części dotychczasowego majątku. Na posiedzeniu Sekretariatu KC PZPR 23 lutego 1950 r. postulowano przejęcie dóbr kościelnych i utworzenie Funduszu Kościelnego. Miało to zdaniem władz pozbawić Kościół bazy materialnej do akcji antypaństwowych.

W praktyce jednak fundusz służył zupełnie innym celom niż deklarowane. Aż dwie trzecie pieniędzy z Funduszu Kościelnego państwo wydawało na działalność skierowaną przeciwko Kościołowi katolickiemu – wykazały badania dr. Michała Zawiślaka z KUL. Pieniądze przeznaczano na wspieranie tzw. ruchu "księży patriotów", nagrody dla członków Zrzeszenia Katolików Caritas oraz wynagrodzenia dla donosicieli na duchownych.

Tylko po 1989 roku Fundusz Kościelny zaczął pełnić rolę, do jakiej został formalnie powołany – finansowania ubezpieczeń społecznych duchownych oraz wspomagania działalności charytatywnej i remontów świątyń.

Przyszłość Funduszu Kościelnego

Obecny rząd zapowiedział reformę systemu finansowania duchownych. Prace nad nowymi regulacjami będą zmierzały w stronę odpowiedzialności finansowej wiernych, dobrowolnego odpisu osób zainteresowanych. Musi być to decyzja wiernych, nie decyzja rządu - zapowiedział premier Donald Tusk.

W styczniu 2024 r. powołany został Międzyresortowy Zespół ds. Funduszu Kościelnego, którego zadaniem jest przeprowadzanie analiz i wypracowanie koncepcji zmiany funkcjonowania Funduszu Kościelnego oraz zmiany zasad finansowania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia zdrowotnego duchownych.