MOPS: Usługi opiekuńcze dla seniorów i niepełnosprawnych - kryteria, odwołania, pułapki

Spis treści

1. Dla kogo pomoc MOPS w 2025?
2. Zakres usług opiekuńczych
3. Kryteria finansowe przyznania pomocy
4. Procedura przyznawania pomocy
5. Ścieżka odwoławcza w przypadku odmowy
6. Ulgi w odpłatności za opiekę społeczną
7. Procedura odwoławcza w sprawie zwolnienia z opłat
8. Świadczenie wspierające a dotychczasowe formy pomocy
9. Problem ze wstecznym przyznawaniem świadczenia wspierającego

Dla kogo pomoc MOPS w 2025?

Wsparcie przysługuje nie tylko osobom samotnym pozbawionym opieki, ale również tym, których bliscy (małżonek, wstępni czy zstępni) nie są w stanie zapewnić niezbędnej pomocy. Usługi obejmują zaspokajanie codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną oraz pielęgnację zaleconą przez lekarza. MOPS dba także o utrzymanie kontaktów podopiecznych z otoczeniem. Specjalistyczna pomoc dostosowana jest do indywidualnych schorzeń i niepełnosprawności, a świadczą ją osoby z odpowiednim przygotowaniem zawodowym.

Ważne! Ośrodek pomocy społecznej może przyznać i zapewnić usługi opiekuńcze również takim osobom wymagającym pomocy innych, których rodzina, a także mieszkający z nimi małżonek, wstępni oraz zstępni, nie mogą zapewnić.

Zakres usług opiekuńczych

Usługi opiekuńcze świadczone przez MOPS obejmują kompleksowe wsparcie w codziennym funkcjonowaniu. Wykwalifikowani opiekunowie pomagają w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, dbają o higienę osobistą podopiecznych oraz realizują zalecenia lekarskie dotyczące pielęgnacji. Istotnym elementem usług jest również pomoc w utrzymaniu kontaktu z otoczeniem, co zapobiega izolacji społecznej.

Osoby z konkretnymi schorzeniami mogą skorzystać ze specjalistycznych usług opiekuńczych, dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb zdrowotnych. Są one realizowane przez personel posiadający specjalistyczne przygotowanie zawodowe.

O szczegółowym zakresie, okresie i miejscu świadczenia usług decyduje właściwy ośrodek pomocy społecznej lub centrum usług społecznych. Pomoc może obejmować m.in. wsparcie w uzyskaniu ulg w opłatach, nadzór nad przyjmowaniem leków czy ułatwienie dostępu do wydarzeń kulturalnych.

Kryteria finansowe przyznania pomocy

Warunki przyznawania i odpłatności za usługi regulują uchwały rad gmin, z wyjątkiem specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi, których zasady określa rozporządzenie ministerialne.

Od stycznia 2025 r. obowiązują zweryfikowane progi dochodowe:

• 1010 zł dla osoby samotnie gospodarującej oraz
• 823 zł dla osoby w rodzinie.

Seniorzy i osoby niepełnosprawne, których dochód nie przekracza tych wartości, mogą korzystać z bezpłatnych usług opiekuńczych.

Przy przekroczeniu kryterium MOPS nalicza odpłatność proporcjonalną do nadwyżki dochodu. Warto pamiętać, że lokalne samorządy mogą stosować własne, korzystniejsze kryteria dochodowe, dlatego zawsze należy sprawdzić szczegółowe warunki w swoim miejscu zamieszkania.

Procedura przyznawania pomocy

Decyzję o przyznaniu usług opiekuńczych wydaje kierownik ośrodka pomocy społecznej w formie pisemnej decyzji administracyjnej. Proces rozpoczyna się od wywiadu środowiskowego przeprowadzonego przez pracownika socjalnego, który ocenia sytuację materialną i społeczną wnioskodawcy. Na podstawie zebranych informacji przygotowywany jest wniosek, stanowiący podstawę do wydania decyzji przez kierownika MOPS.

Ścieżka odwoławcza w przypadku odmowy

W sytuacji otrzymania decyzji odmawiającej przyznania pomocy społecznej masz prawo do odwołania. Należy je złożyć do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, jednak dokumenty składasz za pośrednictwem instytucji, która wydała niekorzystną decyzję (MOPS, GOPS). Na odwołanie masz 14 dni od momentu doręczenia decyzji. Jeśli SKO również wyda niekorzystne rozstrzygnięcie, przysługuje ci prawo złożenia skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Warto pamiętać, że instytucje pomocy społecznej nie mają bezwzględnego obowiązku przyznawania usług opiekuńczych. Decyzje podejmowane są indywidualnie, po rozpatrzeniu wszystkich okoliczności sprawy. W przypadku sporu ostateczne rozstrzygnięcie należy do sądów administracyjnych, które kompleksowo analizują sytuację osobistą wnioskodawcy i zasadność wydanej odmowy.

Przykład:

Pan Jan (69 lat) z Wielkopolski, posiadający orzeczenie o niepełnosprawności, otrzymał odmowę przyznania opieki z MOPS-u. Skorzystał z przysługującego mu prawa i złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w swoim regionie. W toku postępowania sąd stwierdził istotne uchybienie – MOPS nie uwzględnił w pełni aktualnego orzeczenia o niepełnosprawności. Dokumentacja medyczna wskazywała na znaczące pogorszenie stanu zdrowia mężczyzny, co stanowiło kluczową okoliczność dla rozpatrzenia jego wniosku. WSA uznał, że pominięcie tej informacji było błędem proceduralnym i orzekł, że panu Janowi powinna przysługiwać wnioskowana opieka społeczna.

Ulgi w odpłatności za opiekę społeczną

Decyzje o częściowym zwolnieniu z opłat za świadczone usługi opiekuńcze, w tym również za pobyt w Domu Pomocy Społecznej, leżą w kompetencjach lokalnych władz samorządowych. Uprawniony do ich wydawania jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta – ten sam organ, który kieruje osobę do placówki opiekuńczej i ustala wysokość należności. Podstawą do rozpatrzenia sprawy jest złożenie formalnego wniosku przez osobę zobowiązaną do ponoszenia kosztów.

Procedura odwoławcza w sprawie zwolnienia z opłat

W przypadku otrzymania niekorzystnej decyzji w sprawie częściowego zwolnienia z opłat, przysługuje ci prawo odwołania. Procedura ma specyficzny charakter, ponieważ dokumenty składa się do tego samego organu, który wydał pierwotną decyzję, jednak podczas rozpatrywania odwołania występuje on już jako instancja odwoławcza. Na złożenie odwołania masz 14 dni od daty doręczenia decyzji odmownej. Dokumenty możesz złożyć w odpowiednim Miejskim lub Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej.

Jeżeli organ podtrzyma swoją decyzję odmowną, przysługuje ci prawo złożenia skargi do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który dokona niezależnej oceny sprawy.

Przykład:

70-letnia pani Anna z województwa pomorskiego, wymagająca stałej opieki, wystąpiła do wójta swojej gminy o częściowe zwolnienie z opłat za pobyt w DPS. Po otrzymaniu odmowy skorzystała z procedury odwoławczej, jednak organ podtrzymał pierwotną decyzję. Kobieta zdecydowała się na złożenie skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. WSA przychylił się do jej wniosku, przyznając częściowe zwolnienie z opłat. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił kluczową zasadę: choć decyzje w sprawach ulg mają charakter uznaniowy, nie mogą być podejmowane arbitralnie. Organ administracji ma obowiązek wnikliwej analizy wszystkich istotnych okoliczności sprawy. W przypadku pani Anny sąd stwierdził, że niektóre ważne czynniki nie zostały należycie uwzględnione, co uzasadniało przyznanie ulgi w opłatach za pobyt w DPS.

Świadczenie wspierające a dotychczasowe formy pomocy

Od 1 stycznia 2024 r. weszła w życie ustawa wprowadzająca świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnością. Jest to nowa forma wsparcia finansowego, przyznawana bezpośrednio osobom niepełnosprawnym, która ma umożliwić im większą samodzielność i decyzyjność w zakresie wykorzystania otrzymywanych środków.

Świadczenie wypłaca ZUS, jednak warunkiem jego otrzymania jest uprzednie uzyskanie decyzji o ustaleniu poziomu potrzeby wsparcia wydanej przez wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności (WZON). Po otrzymaniu takiej decyzji osoba z niepełnosprawnością może złożyć wniosek o wypłatę świadczenia do ZUS.

Ważne! Fundamentalną zasadą jest zakaz równoczesnego pobierania świadczenia wspierającego i pielęgnacyjnego. Ten zakaz stał się źródłem poważnych problemów dla wielu rodzin osób z niepełnosprawnościami.

Problem ze wstecznym przyznawaniem świadczenia wspierającego

Pod koniec 2023 r. ośrodki pomocy społecznej informowały osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne o niemożności łączenia go ze świadczeniem wspierającym. Niestety, przekazane informacje okazały się niepełne – brakowało w nich kluczowej wzmianki o konieczności zwrotu świadczenia pielęgnacyjnego za okres oczekiwania na decyzję WZON.

Świadczenie wspierające przyznawane jest z mocą wsteczną od dnia złożenia wniosku, nawet jeśli procedura jego przyznania trwała wiele miesięcy. W rezultacie, gdy ZUS ostatecznie przyznaje świadczenie wspierające, sytuacja prawna wygląda tak, jakby osoba z niepełnosprawnością (lub jej opiekun) pobierała jednocześnie dwa świadczenia wykluczające się, co jest niedozwolone. Konsekwencją jest konieczność zwrotu całej kwoty świadczenia pielęgnacyjnego za okres rozpatrywania wniosku, co często wiąże się z bardzo wysokimi sumami – od 10 do nawet 42 tys. zł.

Przykład 3

Pan Marek, opiekun osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności, złożył wniosek o przyznanie świadczenia wspierającego 1 kwietnia 2024 r. Decyzja o poziomie potrzeby wsparcia (92 punkty) została wydana dopiero 1 lutego 2025 r., a ZUS przyznał mu świadczenie wspierające w marcu 2025 r.

W okresie oczekiwania na decyzję pan Marek nieprzerwanie pobierał świadczenie pielęgnacyjne. Po przyznaniu świadczenia wspierającego otrzymał z MOPS pismo z wezwaniem do zwrotu całej kwoty świadczenia pielęgnacyjnego pobranej od kwietnia 2024 r. do lutego 2025 r. – łącznie za 11 miesięcy. Teoretycznie środki na spłatę tego zobowiązania mogą pochodzić z przyznanego wstecznie świadczenia wspierającego, jednak sytuacja ta stanowi poważne obciążenie finansowe i psychiczne dla wielu rodzin.