Atlas grzybów Polski: poznaj grzyby jadalne i ich trujące sobowtóry

Spis treści

1. Jakie zbierać grzyby?
2. Jeśli masz wątpliwości
3. Gdy poczujesz się źle
4. Wykręcać, czy wycinać?
5. W co zbierać grzyby?
6. Borowik i goryczak
7. Koźlarz babka
8. Maślak zwyczajny
9. Podgrzybek brunatny i goryczak purpurowozarodnikowy
10. Kurka i lisówka 
11. Gąska i sromotnik
12. Rydz i wełnianka
13. Kania i czernidłak
14. Opieńka i maślanka 
15. Zobacz: Grzyby trujące podobne do jadalnych - zestawienie - zdjęcia i opisy!
16. Sprawdź swoją wiedzę w quizie grzyboznawcy!

Jakie zbierać grzyby?

Zbieraj tylko i wyłącznie owocniki grzybów, które dobrze znasz. Nigdy zbyt młode, o nie wykształconym pokroju, bo to utrudnia określenie gatunku. I również nigdy zbyt stare, bo mogą być toksyczne ze względu na zachodzące w nich procesy gnilne. Jeżeli brak ci pewności, czy  znaleziony  grzyb jest zdatny do spożycia, to lepiej pozostaw go w lesie. 

Uwaga! Nie niszcz owocników grzybów trujących – dla nas niejadalne, są pokarmem dla wielu pożytecznych zwierząt.

Jeśli masz wątpliwości

Jeśli chcesz się nauczyć zbierania grzybów i rozpoznawania gatunków skorzystaj z organizowanych przez nadleśnictwa grzybobraniach. Informacje o nich szukaj  na stronie www.lasy.gov.pl 

Bezpłatnych porad na temat zebranych w lesie grzybów udzielają wszystkie terenowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, które znajdują się w każdym powiatowym mieście. Prowadzą one także rejestry grzyboznawców, którzy udzielają porad. Jeśli masz wątpliwości, poszukaj grzyboznawcy i poproś go o sprawdzenie zebranych grzybów. 

Gdy poczujesz się źle

Jeśli po spożyciu grzybów odczuwasz nudności, bóle brzucha, biegunkę, czy podwyższoną  temperaturę natychmiast wywołaj wymioty i jak najszybciej zgłoś się do lekarza. Nie lekceważ tych objawów. Pomoc lekarska udzielona w porę może uratować życie. Pamiętaj, że przy zatruciach muchomorem sromotnikowym występuje faza pozornej poprawy, później stan chorego gwałtownie się pogarsza.

Zobacz: Takie grzyby są zakazane do suszenia. Pod żadnym pozorem nie susz tak grzybów. Stają się śmiertelnie niebezpieczne. Jak nie suszyć grzybów?

Wykręcać, czy wycinać?

Grzyby rurkowe - borowiki, podgrzybki, zajączki - odgarnij dokładnie ściółkę i uważając, aby nie uszkodzić grzybni, wytnij owocnik grzyba jak najniżej. Starannie przykryj ściółką to miejsce, aby grzybnia nie wysychała. Resztka trzonu grzyba szybko zgnije lub zjedzą ją ślimaki. 

Grzyby blaszkowe -  kurki, gąski, rydze, gołąbki, pieczarki - delikatnie wykręć nie uszkadzając trzonu i miejsce po owocniku okryj ściółką. To ważne, aby rozpoznać gatunek grzyba i wyeliminować pomylenie gąski zielonki z muchomorem zielonkawym. Rozpoznaje się go m.in. po pochwie u podstawy trzonu, stąd nie można takich grzybów wycinać. Pamiętajmy, że jeden średni owocnik to dawka śmiertelna dla człowieka.

Zobacz także: Ta sztuczka sprawi, że przyniesiesz do domu zdrowe grzyby. Jeśli ją powtórzysz zadbasz o kolejne zbiory

W co zbierać grzyby?

Grzyby to organizmy żywe. Po zerwaniu nadal żyją, rozwijają się i oddychają wydalając dwutlenek węgla i wodę. Dlatego powinny być zbierane i przechowywane w przewiewnych, szerokich koszach, a nie w plastikowych wiadrach. Grzyby pozbawione dostępu do tlenu i przesycone parą wodną ulegają zaparzeniu i stają się toksyczne. W źle przechowywanych grzybach dochodzi do procesów gnilnych, w wyniku których powstają toksyny. Nawet jadalne grzyby mogą stać się szkodliwe dla naszego zdrowia.

Borowik i goryczak

Borowik szlachetny (Boletus edulis) to najsmaczniejszy i najbardziej pożądany grzyb leśny. Jego ważną cechą pozwalającą go odróżnić od innych bardzo podobnych grzybów jest brak przebarwień porów po ich uszkodzeniu (dotknięciu). 

Goryczak żółciowy (Tylopilus feleus) - rurki na spodzie kapelusza goryczaka po dotknięciu zmieniają kolor na różowy.

Koźlarz babka

Początkowo kapelusz koźlarza (Leccinum scabrum) jest półkulisty, z czasem wypukły, a nawet wręcz poduszkowaty. Jego powierzchnia jest zawsze sucha, jedwabista i gładka. Koźlarz czerwony różni się od babki wybarwionym na czerwono kapeluszem. 

Charakterystyczny trzon koźlaków usiany jest ciemnymi, brązowymi lub czarnymi łuseczkami. Upodabniają go do pnia brzozy.

Maślak zwyczajny

Maślak zwyczajny (Suillus luteus) ma brązowe kapelusze z szarawym lub fioletowym odcieniem pokryte grubą, mięsistą skórką. Skórka jest lepka i śluzowata. Rurki są żółte. Trzon również żółty, u dołu brązowawy.  

Podgrzybek brunatny i goryczak purpurowozarodnikowy

Podgrzybek brunatny (Boletus badius). Spód kapelusza podgrzybka sinieje przy najlżejszym dotknięciu. 

Goryczak purpurowozarodnikowy (Tylopilus porphyrosporus). Rurki na spodzie kapelusza przy najlżejszym uszkodzeniu różowieją. To cecha charakterystyczna, po której łatwo go odróżnić od podgrzybka brunatnego, którego spód kapelusza zawsze sinieje. 

Kurka i lisówka 

Pieprznik jadalny (Cantharellus cibarius), czyli pospolita kurka, ma brzegi owocników podwinięte lub falisto powyginane. U starszych okazów często postrzępione. Owocnik zawsze jest gładki, matowy i nagi. Listewki kapelusza przybierają postać żylastych fałd zbiegających na trzonie, często są rozwidlone lub łączą się. 

Lisówka pomarańczowa (Hygrophoropsis aurantiaca) często mylona z pieprznikiem jadalnym, jest do niej łudząco podobna. Ma jednak mniej mięsiste owocniki. Młode owocniki są nieco wypukłe, potem płaskie, u dojrzałych form wklęsłe, pośrodku zapadnięte, lejkowate. Brzeg początkowo podwinięty  i pofalowany.  Blaszki owocniki zawsze barwy pomarańczowej, cienkie, gęste, wąskie i zbiegające na trzon.

Gąska i sromotnik

Gąska zielonka (Tricholoma equestre) ma blaszki niejednakowej długości, zawsze siarkowożółte, wąsko przyrośnięte lub wykrojone ząbkiem, zawsze ciasno ustawione. 

Muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides) - śmiertelnie trujący grzyb leśny, często mylony jest z gąską zieloną. W przeciwieństwie do gąski, muchomor sromotnikowy posiada zawsze białe blaszki i pochwę u podstawy trzonu. 

Rydz i wełnianka

Mleczaj rydz (Lactarius deliciosus) to wysoko ceniony kulinarnie grzyb leśny zwany pospolicie rydzem. Barwa jego miąższu jest zawsze bardziej marchewkowa, niż różowa. Rozcięty miąższ wydziela pomarańczowe mleczko. Uszkodzone blaszki zawsze zielenieją, jak porysowane ciemno zielonym tuszem. 

Mleczaj wełnianka (Lactarius torminosus) niebezpieczny grzyb często mylony z jadalnym rydzem. Jego miąższ jest różowy, a kapelusz pokryty wełnistymi wyrostkami. Zaś mleczko zawsze białe i nie zmienia barwy na powietrzu.

Kania i czernidłak

Czubajka kania (Macrolepiota procera) ma kapelusz w kształcie parasola o średnicy nawet do 30 cm z garbkiem na środku, z popękaną, łuszczącą się skórą. U młodej kani kapelusz jest zamknięty i jajowaty (w kolorze brązowym), potem stożkowaty, a u dojrzałego grzyba - płaski i otwarty. Charakterystyczne dla kani są: kolor białawy z brązowymi łuskami, brzeg kapelusza - poszarpany, gęste, szerokie blaszki niedochodzące do trzonu oraz ruchomy pierścień na nóżce.

Kanie, często mylone są z młodymi owocnikami muchomora sromotnika oraz czernidlaka kołpakowatego. 

Czernidłak kołpakowaty (Coprinus comatus) ma owocniki, które  do złudzenia przypominają kanie. Nie jest grzybem trującym, ale należy go spożyć niezwłocznie po zebraniu, aby nie wywołał sensacji żołądkowo-jelitowych. Kapelusze czernidłaka nigdy nie otwierają się jak parasolki, zawsze mają kształt kołpaków lub czapek. Na brzegach kapeluszy dojrzałych owocników z czasem pojawia się czarne mleczko.

Opieńka i maślanka 

Opieńka miodowa (Armillaria mellea) to grzyb blaszkowy. Rośnie w skupiskach nisko na pniach, od kilku do kilkunastu owocników o miodowym lub cielistym kolorze. Kapelusze młodych owocników są półkoliste, starszych rozpostarte z tępym garbkiem pośrodku, często pokryte drobnymi łuseczkami. Na trzonie ma błoniasty pierścień. Opieńka to smaczny grzyb, choć należy jeść przede wszystkim młode owocniki, gdyż starsze są ciężkostrawne. Mimo pospolitego i obfitego występowania często mylona jest z maślanką wiązkową.

Maślanka wiązkowa (Hypholoma fasciculare) ma kapelusz zawsze siarkowożółty z brązowym środkiem, gładki i suchy. U dojrzałych owocników kapelusz jest rozpostarty, lecz brzegi podwinięte. Trująca, zawiera te same składniki, co muchomor sromotnikowy. 

Zobacz: Grzyby trujące podobne do jadalnych - zestawienie - zdjęcia i opisy!

Sprawdź swoją wiedzę w quizie grzyboznawcy!