Nowe kompetencje farmaceutów. Czy będą korzyści dla systemu ochrony zdrowia?

Według długoterminowych prognoz demograficznych, wkrótce będziemy najszybciej starzejącym się społeczeństwem. Prognozy GUS wskazują, że liczba osób 65-letnich i starszych w 2035 roku osiągnie 23,8% ogółu społeczeństwa. Zwiększenie długości życia, do którego dążą społeczeństwa, nie zawsze idzie w parze z dobrą jakością opieki zdrowotnej i leczenia. Polska należy także do państw charakteryzujących się wysokim poziomem niezaspokojonych potrzeb zdrowotnych. Stan naszego zdrowia ogółem jest gorszy niż pozostałych Europejczyków. Znacznie częściej przegrywamy z chorobami sercowo-naczyniowymi, nowotworami. Według danych OECD, Polska znajduje się na trzecim od końca miejscu pod względem liczby hospitalizacji z powodu chorób, które mogłyby być leczone w podstawowej opiece zdrowotnej (z 900 hospitalizacjami przypadającymi na 100 tys. mieszkańców). Wzrasta więc nie tyko zapotrzebowanie na skuteczną opiekę zdrowotną, ale również na opiekę farmaceutyczną.

- Farmaceuci są grupą zawodową gotową na zwiększające się potrzeby pacjentów. Ich praca ma szanse na poprawę jakości i skuteczności leczenia, a dzięki działaniom edukacyjnym i profilaktycznym, mogą zapobiec wielu schorzeniom. Zaangażowanie farmaceutów w proces leczenia tak jak ma to miejsce w innych krajach może generować oszczędności dla całego systemu – mówi Michał Pilkiewicz, ekspert IQVIA.

Opieka farmaceutyczna jest szczególnie istotna biorąc pod uwagę niedobór personelu medycznego w Polsce – liczba lekarzy i pielęgniarek na 1000 mieszkańców jest bardzo niska w porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej, a pacjentów cierpiących m.in. na choroby cywilizacyjne przybywa. Jednocześnie w Polsce liczba farmaceutów jest stosunkowo wysoka.

Z raportu IQVIA wynika, że na 87 500 lekarzy w Polsce przypada 26 500 magistrów i 33 500 techników farmacji – sama liczba magistrów dorównuje zatem 30% liczby lekarzy. Wsparcie lekarzy jedynie w wymienionych wyżej obszarach pozwoliłoby im w większym stopniu skoncentrować się na diagnozie i terapiach skierowanych do pacjentów wymagającym bardziej kompleksowej ekspertyzy. Podobnie, 12 500 aptek (nie uwzględniając punktów aptecznych), stanowiłoby bardzo istotne wsparcie dla 22 000 przychodni lekarskich i 26 700 podmiotów ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w zakresie podstawowych badań diagnostycznych oraz konsultacji farmaceutycznych. Jednak możliwości wykorzystania wiedzy i doświadczenia farmaceutów są w Polsce bardzo ograniczone głównie poprzez brak odpowiednich regulacji.

- W wielu krajach, gdzie opieka farmaceutyczna została skutecznie wprowadzona, efektywnie wspiera ona proces edukacji zdrowotnej, profilaktyki, prostej diagnostyki i leczenia pacjentów. Farmaceuci, jako osoby dysponujące specjalistyczną wiedzą pozyskaną w wyniku długiej i kosztownej edukacji, są tam ważnym partnerem dla lekarzy i pielęgniarek, którzy wspólnie troszczą się o pacjenta i jego kondycję – mówi Izabela Baj, kierownik apteki.

W Polsce natomiast opieka farmaceutyczna jest nierozwiniętym dotychczas elementem opieki zintegrowanej. Teoretycznie ma to zmienić planowana ustawa o zawodzie farmaceuty. Projekt ustawy zakłada, że na opiekę farmaceutyczną składałyby się działania polegające na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta.

- Ustawa to dobry kierunek, daje nadzieję, że w Polsce jest możliwa opieka farmaceutyczna z prawdziwego zdarzenia. Jak pokazuje raport IQVIA, jest to szczególnie istotne w kontekście dzisiejszych wyzwań zdrowotnych i systemowych, z którymi mierzy się personel medyczny w Polsce. W wielu krajach partnerstwo lekarzy i farmaceutów się sprawdziło, szczególnie w odniesieniu do korzyści dla pacjenta. Można więc oczekiwać, że i u nas taki rodzaj współpracy, który pozwoli farmaceucie na podstawową diagnozę, bądź wyeliminowanie konfliktów lekowych stanie się standardem postępowania – prof. Andrzej Fal, dyrektor Instytutu Nauk Medycznych Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Eksperci IQVIA podkreślają, że beneficjentem opieki farmaceutycznej powinien ostatecznie zostać także system podstawowego zabezpieczenia medycznego, który przy rosnących kosztach technologii, deficycie kadr medycznych, bardzo napiętych przychodach ze środków publicznych zyskuje sposób poprawy i racjonalizacji farmakoterapii oraz profilaktyki w drodze bezkosztowej. Dodatkowo, jak wynika z badań Centrum BioStat, zawód farmaceuty cieszy się ponad 90% zaufaniem społecznym. Doświadczenia krajów, które od lat rozwijają opiekę farmaceutyczną np. Wielkiej Brytanii, Niderlandów, Austrii, Norwegii, Szwecji powinny być źródłem dobrych praktyk, które dowodzą ogromu korzyści jakie niesie aktywne włączenie farmaceuty w proces opieki nad pacjentami.

- Sprowadzenie tej grupy profesjonalistów do roli „sprzedawców leków” wydaje się dalece nieracjonalnym marnotrawstwem kompetencji. Opieka farmaceutyczna to też korzyści dla budżetu państwa, to efektywniejsze wykorzystanie zasobów, a także oszczędności z tego wynikające  – mówi dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, Dyrektor Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego.

- Farmaceuci, jako osoby dysponujące specjalistyczną wiedzą pozyskaną w wyniku długiej i kosztownej edukacji, powinni być ważnym partnerem dla lekarzy i pielęgniarek w opiece nad pacjentem. Poprzez wypełnienie hasła opieki farmaceutycznej treścią i korzyścią dla pacjentów możemy wzmocnić etos zawodowy, a jest to jednym z istotnych elementów przyciągających młodych ludzi do zawodu i zatrzymujących już pracujących farmaceutów w kraju  – dodaje Artur Łakomiec, prezes Gemini Polska.

Raport przedstawiony przez ekspertów IQVIA jest bieżącą oceną potrzeby i możliwości wprowadzenia w Polsce opieki farmaceutycznej, a także wskazaniem możliwych mechanizmów synergii na styku sektora aptecznego z pozostałymi sektorami ochrony zdrowia, tj. POZ, AOS, szpitale, przychodnie rehabilitacyjne.

Według ekspertów IQVIA opieka farmaceutyczna przyniesie wiele korzyści, m.in. dla lekarza – mogącego przekazać część mechanizmów kontroli bieżącej farmaceucie, dla farmaceuty – zyskującego bliższy kontakt z pacjentem, stającego się jego dodatkowym doradcą zdrowotnym, współtwórcą terapii i wreszcie dla pacjenta – zyskującego dodatkowe wsparcie, kompleksową merytoryczną pomoc i zawodową empatię jego farmaceuty.

ZOBACZ TEŻ: Sytuacja Polek w czasie pandemii. 12 proc. kobiet już straciło pracę