- Sonda NASA IMAP, z polskim instrumentem GLOWS, wystartowała z Florydy.
- Celem misji jest badanie heliosfery i interakcji wiatru słonecznego z przestrzenią międzygwiazdową.
- GLOWS, fotometr z CBK PAN, będzie badał strukturę wiatru słonecznego.
- Misja ma potrwać co najmniej dwa lata, a zebrane dane pomogą przewidywać pogodę kosmiczną.
Polski instrument GLOWS na pokładzie sondy NASA IMAP wyrusza w kosmos
W środę, krótko po godzinie 13:30 czasu polskiego, z Centrum Kosmicznego Kennedy’ego (KSC) na Florydzie wystartowała sonda NASA, której zadaniem jest badanie heliosfery. Na pokładzie tego statku kosmicznego znajduje się polski instrument o nazwie GLOWS, przeznaczony do badania wiatru słonecznego.
Rakieta Falcon 9 wyniosła w przestrzeń kosmiczną trzy misje NASA. Głównym celem jest sonda Interstellar Mapping and Acceleration Probe (IMAP), która ma pomóc w zbadaniu dwóch kluczowych zagadnień naukowych w heliosferze: przyspieszenia cząstek energetycznych oraz interakcji wiatru słonecznego z lokalnym ośrodkiem międzygwiazdowym. To właśnie na pokładzie IMAP znajduje się polski instrument GLOWS, który wyruszył w kierunku Słońca.
Dodatkowe misje na pokładzie rakiety Falcon 9
Oprócz sondy IMAP, z KSC wystrzelono również sondę Carruthers Geocorona Observatory (która będzie badać promieniowanie ultrafioletowe emitowane przez najbardziej zewnętrzną warstwę atmosfery ziemskiej) oraz orbiter SWFO-L1. Ten ostatni, należący do amerykańskiej Narodowej Agencji Oceanów i Atmosfery (National Oceanic and Atmospheric Administration, NOAA), będzie monitorował Słońce i otoczenie Ziemi.
Ważąca 900 kg sonda IMAP, wystrzelona z kompleksu startowego 39A KSC, zmierza w kierunku punktu Lagrange’a L1, położonego między Ziemią a Słońcem, w odległości około 1,5 miliona kilometrów od naszej planety. Z tego miejsca sonda będzie prowadzić obserwacje. Planowane jest, że dotrze na miejsce w ciągu około 3,5 miesiąca, a pierwsze dane naukowe zaczną spływać w styczniu 2026 roku.
Polski wkład w misję IMAP
Dr hab. Piotr Orleański, dyrektor Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk (CBK PAN) i pierwszy kierownik projektu GLOWS, wyjaśnił, że na pokładzie IMAP znajduje się 10 instrumentów naukowych, które pozwolą na sporządzenie kompleksowego obrazu tego, co dzieje się w przestrzeni kosmicznej. Szczególnie ważne będą badania heliosfery – „bąbla”, który oddziela Układ Słoneczny od przestrzeni międzygwiezdnej. Osiem urządzeń zostało zbudowanych przez Amerykanów, jedno przez Brytyjczyków, a jedno jest w całości polskim dziełem.
Polski instrument GLOWS (GLObal solar Wind Structure) to fotometr zaprojektowany i wykonany w CBK PAN. Jego zadaniem jest badanie globalnej struktury wiatru słonecznego poprzez obserwowanie poświaty w dalekim ultrafiolecie. GLOWS będzie rejestrował fotony o bardzo wąskiej długości fali, wynoszącej 121,5 nanometrów, znanej jako Lyman-alfa. To pasmo dalekiego ultrafioletu nie dociera do powierzchni Ziemi, ponieważ jest pochłaniane przez atmosferę, dlatego obserwacje muszą być prowadzone z przestrzeni kosmicznej.
CBK PAN odpowiada za cały proces związany z GLOWS – od złożenia propozycji eksperymentu, przez projekt i budowę instrumentu, aż po analizę zebranych danych i sformułowanie wniosków naukowych. Projekt GLOWS otrzymał dofinansowanie w wysokości 20 milionów złotych z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Na obudowie GLOWS, obok nazwisk naukowców i inżynierów z CBK PAN oraz logo Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, umieszczono serduszko Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy oraz nazwisko Pawła Orepuka. Mieszkaniec Szczecina wylicytował tę inskrypcję na aukcji podczas finału WOŚP w 2024 roku.
Pozostałe Instrumenty na Sondzie IMAP
Oprócz instrumentu GLOWS, na pokładzie sondy IMAP znajdują się m.in. aparat do badania pyłu międzygwiezdnego (IDEX), magnetometr (MAG), teleskop jonów wysokoenergetycznych (HIT) oraz urządzenie do pomiaru elektronów w wietrze słonecznym (SWE).
Misja IMAP ma potrwać dwa lata, ale zespół naukowy projektu GLOWS, pod kierownictwem prof. Macieja Bzowskiego z CBK PAN, ma nadzieję na jej przedłużenie nawet do dekady. Struktura wiatru słonecznego, którą będzie badał polski instrument, zależy od aktywności Słońca, która zmienia się w 11-letnich cyklach.
Dr Tomasz Zawistowski, obecny kierownik projektu GLOWS, podkreślił przed startem rakiety Falcon 9, że badania, które zostaną opublikowane dzięki misji, pokażą w sposób kompleksowy, jak zbudowana jest heliosfera i jak się zachowuje. Te informacje mogą być wykorzystane do przewidywania pogody kosmicznej, która ma istotny wpływ na naszą działalność na Ziemi.
Międzynarodowa współpraca w misji IMAP
Misję IMAP tworzy międzynarodowy zespół naukowy pod kierownictwem profesora Davida J. McComasa z Uniwersytetu Princeton, a koordynacją projektu zajmuje się Applied Physics Laboratory (APL) z Uniwersytetu Johna Hopkinsa. Z ramienia NASA koordynatorem misji jest Heliophysics Division w Science Mission Directorate.
Polecany artykuł:
Podcasty
Playlisty tematyczne
