Emerytury zagraniczne. Jak uzyskać świadczenia?

• Pracując w UE/EFTA, złożysz tylko jeden wniosek o emeryturę w kraju zamieszkania, a tamtejsza instytucja przekaże go do wszystkich państw, w których byłeś ubezpieczony.
• Zasada koordynacji gwarantuje, że okresy pracy w różnych krajach UE/EFTA zostaną uwzględnione przy ustalaniu prawa do świadczenia, a każdy kraj wypłaci emeryturę proporcjonalnie do czasu pracy na jego terytorium.
• Jeśli polski staż jest za krótki, ZUS może doliczyć zagraniczne okresy ubezpieczenia z UE/EFTA, aby przyznać świadczenie, a nawet uznać niezdolność do pracy powstałą za granicą.
• Rozpocznij kompletowanie dokumentów co najmniej 6 miesięcy przed planowanym przejściem na emeryturę, aby uniknąć opóźnień w procesie uzyskiwania świadczeń z kilku krajów.

Czy można pobierać dwie emerytury - polską i zagraniczną?

W Unii Europejskiej obowiązuje zasada koordynacji emerytur, która gwarantuje, że okresy pracy w różnych państwach członkowskich zostaną uwzględnione przy ustalaniu prawa do świadczenia. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli ktoś pracował w kilku krajach, każdy z nich będzie brał udział w obliczeniu emerytury – proporcjonalnie do czasu przepracowanego na jego terytorium. 

Kto wypłaca emerytury zagraniczne?

Składki emerytalne zawsze trafiają do instytucji ubezpieczeniowej w kraju, w którym dana osoba pracuje. Jednak wypłata świadczenia następuje z miejsca zamieszkania w momencie uzyskania prawa do emerytury. Za wypłatę emerytury odpowiedzialna jest instytucja, która przyznała świadczenie. Na przykład:

• Niemcy: Deutsche Rentenversicherung.
• Stany Zjednoczone: Social Security Administration.
• Francja: Caisse Nationale d'Assurance Vieillesse (CNAV).
• Wielka Brytania: The Pension Service.

Jeden wniosek – wiele decyzji

Osoby, które pracowały w Polsce i innych państwach UE lub EFTA, nie muszą składać osobnych wniosków w każdym kraju. Wystarczy złożyć jeden wniosek o emeryturę lub rentę w kraju zamieszkania. Tamtejsza instytucja ubezpieczeniowa przekaże dokumentację do wszystkich krajów, w których dana osoba była zatrudniona. Każde państwo wyda odrębną decyzję według własnych przepisów, ale wszystkie instytucje przyjmą tę samą datę złożenia wniosku.

Gdzie złożyć wniosek w Polsce? ZUS a emerytura zagraniczna

Jeśli mieszkasz w Polsce, możesz złożyć wniosek:

• w wyznaczonej placówce ZUS, która obsługuje państwo, w którym ostatnio pracowałeś,
• w dowolnej placówce ZUS najbliżej miejsca zamieszkania,
• lub online przez PUE ZUS – po założeniu konta i uwierzytelnieniu przez ePUAP lub podpis elektroniczny. Dokumenty należy dostarczyć w formie papierowej – osobiście lub pocztą.

Jakie formularze wypełnić?

Przy ubieganiu się o świadczenia trzeba użyć odpowiednich druków:

• EMP – wniosek o emeryturę i załącznik EMZ – załącznik do wniosku o emeryturę dla osób, które ubiegają się o emeryturę z zagranicznej instytucji państwa UE lub EFTA;
• ERN – wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy i załącznik ERZ – załącznik do wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy dla osób, które ubiegają się o rentę z tytułu niezdolności do pracy z zagranicznej instytucji państwa UE lub EFTA;
• ERR – wniosek o rentę rodzinną z ZUS i załącznik ERRZ – załącznik do wniosku o rentę rodzinną dla osób, które ubiegają się o rentę rodzinną z zagranicznej instytucji państw UE lub EFTA.

Jakie dokumenty musisz dołączyć?

ZUS wymaga szeregu dokumentów, które potwierdzają przebieg zatrudnienia i wysokość składek. Wśród nich znajdują się: Do wniosku o emeryturę lub rentę należy dołączyć:

1. formularz unijny E 207 PL – informacje dotyczące przebiegu ubezpieczenia osoby ubezpieczonej; w formularzu tym podaj wszystkie państwa, w których pracowałeś;
2. dokumenty, które uzasadniają przyznanie Ci emerytury lub renty z ZUS i posłużą do wyliczenia jej wysokości, m.in.:

• zaświadczenia pracodawców albo świadectwa pracy, potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe w Polsce;
• zaświadczenia pracodawców albo świadectwa pracy, potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;
• zaświadczenia pracodawców potwierdzające okresy zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w Polsce (może być wystawione na formularzu ERP-7);
• legitymacja ubezpieczeniowa, która zawiera wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości zarobków;
• zaświadczenie szkoły wyższej potwierdzające okres nauki i programowy tok jej trwania;
• książeczka wojskowa lub zaświadczenie z Wojskowej Komendy Uzupełnień o okresie czynnej służby wojskowej;
• odpisy aktów urodzenia dzieci.

Do wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy dołącz dodatkowo:

• zaświadczenie o stanie zdrowia, które lekarz może wystawić na druku OL-9;
• wywiad zawodowy, który sporządza płatnik składek na formularzu ZUS OL-10 – jeśli nadal jesteś zatrudniony.

Ważne szczegóły formalne

Do wniosku należy dołączyć również dokumenty potrzebne do przyznania i wyliczenia zagranicznej emerytury lub renty. Kluczowe jest podanie numeru zagranicznego ubezpieczenia, który pozwala powiązać dane między systemami krajów UE i EFTA. ZUS przekazuje całą dokumentację do właściwych instytucji zagranicznych, które na podstawie własnych regulacji wydadzą decyzję o przyznaniu świadczenia.

Wniosek złożony za granicą

Osoby mieszkające w jednym z krajów UE lub EFTA, które pracowały również w Polsce, składają jeden wniosek o emeryturę lub rentę w kraju zamieszkania. Tamtejsza instytucja przekaże dokumenty do ZUS, który rozpatrzy część dotyczącą polskiego okresu ubezpieczenia. Decyzja w sprawie emerytury powinna zostać wydana w ciągu 30 dni od momentu wyjaśnienia wszystkich niezbędnych okoliczności.

Praca za granicą a zawieszenie świadczenia

Jeśli ktoś osiągnął powszechny wiek emerytalny w Polsce, ale nadal pracuje za granicą, musi rozwiązać umowę o pracę przed złożeniem wniosku w ZUS. W przeciwnym razie świadczenie zostanie zawieszone. Zasada ta dotyczy także osób pracujących w krajach UE, EFTA, Wielkiej Brytanii oraz innych państwach, z którymi Polska ma umowy o zabezpieczeniu społecznym (z wyjątkiem Australii, gdzie umowa obejmuje tylko świadczenia z tytułu zamieszkania).

Jak ZUS stosuje przepisy unijne?

Unijne regulacje umożliwiają ZUS doliczenie zagranicznych okresów ubezpieczenia, gdy polski staż jest zbyt krótki, aby przyznać świadczenie. Jeśli niezdolność do pracy powstała w innym kraju UE, zostanie ona uznana, tak jakby nastąpiła w Polsce. ZUS może też wypłacać emerytury lub renty na rachunek zagraniczny – w państwie, w którym mieszka uprawniony. Pamiętaj! Proces uzyskania emerytury z kilku krajów jest czasochłonny, dlatego warto zacząć kompletowanie dokumentów co najmniej sześć miesięcy przed planowanym przejściem na emeryturę.

Przykłady wymogów w wybranych krajach

• Niemcy: aby uzyskać świadczenie, trzeba przepracować co najmniej rok i przez cztery kolejne lata opłacać składki do niemieckiego systemu ubezpieczeń. Wniosek można złożyć miesiąc przed ukończeniem 66 lat. Norwegia: minimalny staż to 5 lat, a wiek emerytalny wynosi 67 lat. Możliwe jest wcześniejsze przejście na emeryturę po ukończeniu 62 lat, jeśli przepracowało się 40 lat.
• Wielka Brytania: wymagane jest 10 lat pracy i ukończenie 66 roku życia. Warunkiem jest posiadanie numeru National Insurance Number.
• Holandia: prawo do emerytury przysługuje po roku pracy, ale pełną kwotę można uzyskać po 50 latach zatrudnienia. Wiek emerytalny to 67 lat.