Jego niezależność potwierdza zapis w Konstytucji RP. Bank ten pełni w gospodarce trzy istotne funkcje.
1 Jest centralnym bankiem państwa
prowadzi politykę pieniężną - odpowiada za stabilizację pieniądza krajowego (utrzymanie na odpowiednim poziomie jego siły nabywczej).
świadczy usługi bankowe na rzecz instytucji rządowych - prowadzi rachunki bieżące budżetu państwa i jednostek budżetowych, obsługuje emisje skarbowych papierów wartościowych.
2 Jest BANKIEM EMISYJNYM
Jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych państwa, określa wielkość emisji i reguluje ilość pieniądza znajdującego się w obiegu.
3 Jest BANKIEM BANKÓW
Organizuje system rozliczeń pieniężnych oraz prowadzi rozliczenia międzybankowe.
Inflacja w ryzach
Podstawowym zadaniem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Kryje się pod tym dbałość o to, by tempo ich wzrostu, czyli inflacja, było niskie. Bank centralny dąży do tego, by wahania cen nie były zbyt duże. Chodzi o to, by nie wywoływać negatywnych skutków, które towarzyszą szybkiemu wzrostowi cen, ale też takich, które pojawiają się wówczas, gdy ich poziom w gospodarce się obniża. W Polsce na straży tego stoi Rada Polityki Pieniężnej. To do niej należy prowadzenie takich działań, które ograniczą wystąpienie tego zagrożenia. Ponieważ jednak poziom inflacji zależy od bardzo wielu czynników, na które nie ma wpływu bank centralny, bardzo trudne jest precyzyjne jej przewidywanie i w efekcie jej kontrolowanie.
Stopy procentowe - regulator gospodarki
Jednym z instrumentów, za pomocą których bank centralny oddziałuje na inflację, są stopy procentowe Narodowego Banku Polskiego. O ich wysokości decyduje Rada Polityki Pieniężnej (RPP).
W zależności od sytuacji w polskiej gospodarce i jej otoczeniu RPP podejmuje decyzję o podniesieniu lub obniżeniu stóp procentowych. Gdy rośnie ryzyko, że inflacja będzie kształtować się powyżej celu inflacyjnego NBP (który jest określony na poziomie 2,5 proc. z przedziałem odchyleń +/- 1 pkt proc.), RPP podnosi stopy procentowe, by ją zahamować. Natomiast obniżki stóp procentowych często są następstwem tego, że w ocenie RPP istnieje wysokie prawdopodobieństwo kształtowania się inflacji poniżej celu inflacyjnego. W ostatnim czasie, w związku z rosnącym ryzykiem, że w średnim okresie inflacja będzie utrzymywać się poniżej celu NBP, RPP kolejny raz w tym roku zdecydowała się na obniżenie stóp procentowych.
Ich wpływ na realne procesy gospodarcze jest zróżnicowany. Poszczególne sektory gospodarki w różny sposób reagują na ich podniesienie czy obniżkę. Zmiany stóp mają najmniejszy wpływ na wielkie korporacje, które często dysponują własnymi źródłami finansowania. Natomiast dużo większe znaczenie mają dla małych przedsiębiorstw opierających swoją działalność na funduszach pochodzących z kredytów. Małe firmy mocniej odczuwają zaostrzenie polityki kredytowej banków i ich niewielką chęć do pożyczania im pieniędzy. Wyższe stopy procentowe to droższy kredyt, a dla firm już spłacających pożyczki bankowe - wyższe raty. Natomiast im niższe stopy, tym tańszy kredyt, a to oznacza, że firmy chętniej wówczas korzystają z dźwigni finansowej. Warto jednak pamiętać, że skłonność banków komercyjnych do pożyczania pieniędzy przedsiębiorstwom zależy nie tylko od poziomu stóp procentowych banku centralnego, ale także na przykład od tego, jak wysokie jest postrzegane przez banki komercyjne ryzyko w systemie finansowym oraz jakie są przewidywania banków dotyczące koniunktury w gospodarce.
Stabilny pieniądz sprzyja biznesowi
Stabilny pieniądz, bardzo ważny dla przedsiębiorców, ułatwia prowadzenie działalności gospodarczej na każdym etapie; poczynając od pomysłu na biznes poprzez zapewnienie źródeł finansowania i bieżącą działalność aż po opracowanie długoterminowych programów rozwoju. Oznacza także stabilizację gospodarczą kraju, a tym samym sprzyjające warunki dla inwestorów. Nie muszą się oni obawiać, że zainwestowany kapitał straci na wartości i przedsięwzięcie okaże się nieopłacalne. Przedsiębiorcy częściej wówczas zawierają długoterminowe kontrakty, porozumienia czy strategiczne alianse. W niestabilnej gospodarce operacje tego typu są bardzo ryzykowne, przede wszystkim z powodu braku możliwości długoterminowego planowania.
Niepewność i zwiększone ryzyko niesie ze sobą wysoka i niestabilna inflacja. Ceny mocno się zmieniają i przedsiębiorcy nie mogą mieć pewności, co do wartości swoich przyszłych kosztów i przychodów. Taka sytuacja utrudnia im też planowanie działań i inwestycji (np. kupno nowych maszyn i urządzeń czy budowa zakładów produkcyjnych) z kilkuletnim wyprzedzeniem. Właściciele firm wolą więc zachować ostrożność i niechętnie podejmują decyzje o długoterminowych inwestycjach. Prowadzenie biznesu w okresie rosnącej inflacji jest dodatkowo utrudnione, ponieważ firmy boją się szybkiej utraty wartości pieniędzy i niechętnie odraczają płatności za dostarczone towary bądź usługi.
Przy stabilnej inflacji uzyskanie kredytu kupieckiego jest łatwiejsze. Nie można oczywiście twierdzić, że niski jej poziom, którego strażnikiem jest NBP, to recepta na wszystkie bolączki związane z prowadzeniem biznesu. Ale z pewnością ułatwia prowadzenie działalności gospodarczej, zwłaszcza małym firmom.
Marcin Kaszuba, dyrektor Departamentu Komunikacji i Promocji NBP
Narodowy Bank Polski pełni w krajowej gospodarce wyjątkową rolę. Jest bankiem banków i bankiem państwa. Jest też jedynym emitentem pieniądza w Polsce i stoi na straży jego wartości, czyli dba o to, aby zachowywał on swoją siłę nabywczą. Jest to jeden z najważniejszych warunków trwałego i wysokiego wzrostu gospodarczego. Celem NBP jest kontrola wysokości inflacji tak, aby znajdowała się ona na odpowiednim poziomie. W tym celu wykorzystuje stopy procentowe - referencyjną, depozytową i lombardową - których wysokość, co miesiąc, jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej na podstawie danych i prognoz makroekonomicznych.
Kolejnym zadaniem NBP jest dbanie o bezpieczeństwo krajowego systemu finansowego, w którym wszyscy uczestniczymy - czy jako konsumenci, czy też jako przedsiębiorcy. Polski bank centralny to również najlepszy w kraju ośrodek analityczno-badawczy, który dzięki wybitnym ekonomistom trafnie prognozuje rozwój sytuacji gospodarczej oraz co najważniejsze wykrywa zagrożenia i niepożądane zjawiska, a także przeciwdziała im, zanim staną się one istotnym problemem dla gospodarki.
Do pozostałych, równie ważnych zadań NBP należą między innymi rozwój systemu płatniczego, w tym obrotu bezgotówkowego oraz zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski, które wynoszą obecnie ponad 100 miliardów dolarów. Należy przy tym podkreślić, że NBP - w odróżnieniu od banków komercyjnych - nie prowadzi rachunków klientów indywidualnych. Dlatego nie można założyć w nim konta ani wziąć kredytu.
Wszystkie swoje zadania NBP realizuje w pełnej niezależności od innych organów państwa. To ważne, bo oddziaływanie polityki pieniężnej na gospodarkę ujawnia się dopiero w długim okresie, tymczasem rządy i politycy działają najczęściej w perspektywie krótko- i średniookresowej. Niezależność NBP nie oznacza jednak dowolności w podejmowaniu decyzji. Jego działalność jest regulowana przez konstytucję, ustawę o NBP oraz ustawę Prawo bankowe.
Podcasty
Playlisty tematyczne
