Renta wypadkowa: Kto ma do niej prawo? Ile można dostać?

Jeśli z powodu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej nie możesz pracować zarobkowo, masz prawo do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Oprócz renty przysługuje ci też jednorazowe odszkodowanie. Natomiast członkowie rodziny zmarłego uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej mają prawo do renty rodzinnej.

Poza tym przysługują ci następujące świadczenia:

- zasiłek chorobowy,

- świadczenie rehabilitacyjne,

- zasiłek wyrównawczy,

- renta szkoleniowa,

- dodatek pielęgnacyjny,

- pokrycie kosztów leczenia stomatologicznego i szczepień ochronnych oraz refundacja przedmiotów ortopedycznych (w zakresie określonym ustawą).

Kiedy nie dostaniesz renty

Nie możesz liczyć na rentę wypadkową:

- gdy zostanie udowodnione, że wyłączną przyczyną wypadku było naruszenie przez ciebie (umyślne

lub wskutek rażącego niedbalstwa) przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia;

- jeśli - będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających czy substancji psychotropowych - przyczyniłeś się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Uwaga! Nie dotyczy to członków twojej rodziny, którzy zachowują prawo do renty.

Nie możesz zalegać ze składkami

Jeśli sam prowadzisz pozarolniczą działalność gospodarczą albo jesteś współpracownikiem, powyższe świadczenia nie przysługują ci (ani członkom twojej rodziny), gdy okaże się, że w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, twoje zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne przekracza 6,60 zł. Zostaną wstrzymane do momentu, kiedy w całości uregulujesz zaległości w składkach. Ta zasada dotyczy również duchownych i ich rodzin, którzy sami płacą składki.

Prawo do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego, jednorazowego odszkodowania i świadczeń na pokrycie kosztów leczenia stomatologicznego i szczepień ochronnych oraz refundacji przedmiotów ortopedycznych przedawnia się, jeżeli zadłużenia nie spłacisz w ciągu 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie tych świadczeń z tytułu choroby zawodowej.

Co to jest wypadek przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych;

- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia;

- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy;

- w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie miało związku z wykonywaniem zadań;

- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Urazem jest uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.

Uwaga! Jeśli wypadek zdarzył się w drodze do lub z pracy po 31 grudnia 2003 roku, możesz starać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy (mimo nieposiadania wymaganego stażu pracy), a nie na podstawie ustawy wypadkowej.

Ważne! Masz prawo wglądu do protokołu powypadkowego i jeżeli nie zgadzasz się z ustaleniami w nim zawartymi, możesz wnieść swoje uwagi i zastrzeżenia.

Karta pracy - gdy nie jesteś pracownikiem

Jeśli nie jesteś pracownikiem, ale masz ubezpieczenie wypadkowe, zgłaszasz wypadek instytucji, z którą współpracowałeś i która ustala okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy oraz sporządza kartę wypadku.

Poszkodowany lub członek jego rodziny może zgłosić uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w karcie wypadku (powinna cię o tym prawie poinformować instytucja sporządzająca kartę wypadku).

Jeśli instytucja badająca okoliczności i przyczyny zdarzenia uzna, że nie jest ono wypadkiem przy pracy, musi to uzasadnić i wskazać dowody stanowiące podstawę takiego stwierdzenia.

Gdy dopadnie cię choroba zawodowa

Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Wykaz chorób zawodowych i szczegółowe zasady postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych znajdziesz w załączniku do rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. (DzU nr 105, poz. 869). W załączniku do rozporządzenia zostały wymienione choroby, które są uznawane za zawodowe i okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, pomimo że obecnie już nie jesteś narażony na ryzyko zawodowe.

Jednorazowe odszkodowanie

Jeśli wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej mocno ucierpiało twoje zdrowie, czyli doznałeś tzw. stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje ci jednorazowe odszkodowanie.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się naruszenie sprawności organizmu, które powoduje takie upośledzenie czynności organizmu, że nie ma szans na poprawę stanu zdrowia.

Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, ale są szanse na poprawę stanu zdrowia.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Przeciętne wynagrodzenie jest to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane dla celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski" przez Prezesa GUS, stosowane poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku. Tak więc kwota przysługująca za 1 procent uszczerbku na zdrowiu zmienia się raz w roku i nowe stawki obowiązują od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego.

Jednorazowe odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową

W okresie od 1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2011 r. kwoty jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej wynoszą:

- 621 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

- 621 zł za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z tytułu zwiększenia tego uszczerbku co najmniej o 10 punktów procentowych

- 10 860 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji ubezpieczonego

- 10 860 zł z tytułu orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji wskutek pogorszenia się stanu zdrowia rencisty

- 55 853 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest małżonek lub dziecko zmarłego ubezpieczonego lub rencisty

- 27 927 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty inny niż małżonek lub dziecko

- 55 853 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie małżonek i jedno lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 10 860 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na każde z tych dzieci

- 55 853 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnionych jest równocześnie dwoje lub więcej dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 10 860 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugie i każde następne dziecko

- 10 860 zł, gdy obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty; każdemu z nich przysługuje ta kwota, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom

- 27 927 zł, gdy do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci zmarłego ubezpieczonego lub rencisty oraz 10 860 zł z tytułu zwiększenia tego odszkodowania przysługującego na drugiego i każdego następnego uprawnionego.

Ile możesz dostać

Renta wypadkowa z tytułu niezdolności do pracy wynosi:

- 24 proc. kwoty bazowej,

- po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

- po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,

- po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat, tzw. staż hipotetyczny.

Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa spowodowane wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie mogą być niższe niż:

- 60 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,

- 80 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,

- 100 proc. podstawy wymiaru renty - dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

To bardzo ważne dla osób młodych z krótkim stażem ubezpieczeniowym.

Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową wylicza się porównując twoje zarobki do przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Może być ona ustalona od wskaźnika wyższego niż 250 proc. (w przeciwieństwie do emerytur nie stosuje się tutaj górnej granicy tego wskaźnika). To ważne dla osób, które bardzo dobrze zarabiały. W takiej sytuacji nie obowiązują jednak określone wyżej gwarancje dotyczące tego, iż renta nie może być niższa niż określony procent podstawy jej wymiaru.

Renta rodzinna wypadkowa

Renta rodzinna przysługuje po renciście, który zmarł wskutek następstw wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Warunkiem jej przyznania jest stwierdzenie przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską ZUS związku śmierci zmarłego z tym wypadkiem lub chorobą.

Do renty rodzinnej uprawnieni są: małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci (w tym również w ramach rodziny zastępczej) oraz rodzice. Prawo do renty rodzinnej przysługuje również członkom rodziny pozostałym po renciście:

- pobierającym rentę z tytułu wypadku w drodze do lub z pracy, którego śmierć nastąpiła po 31 grudnia 2002 r. wskutek takiego wypadku,

- pobierającym rentę z tytułu wypadku w szczególnych okolicznościach lub z tytułu choroby zawodowej pozostającej w związku ze szczególnymi okolicznościami, którego śmierć nastąpiła po 31 grudnia 2002 r. wskutek takiego wypadku lub choroby zawodowej.

Osoby te mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki konieczne do tej renty określone w ustawie emerytalnej.

Renta rodzinna wynosi:

- 85 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest jedna osoba,

- 90 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są dwie osoby,

- 95 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu, jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są trzy lub więcej osób.

Podstawę obliczenia wysokości renty rodzinnej stanowi renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Kiedy ci zmniejszą lub zawieszą świadczenie

Możesz bezkarnie dorabiać do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową oraz renty rodzinnej wypadkowej, jeśli twoje dochody nie są wyższe niż 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Świadczenie otrzymujesz wówczas w pełnej wysokości.

ZUS zmniejszy ci rentę, gdy osiągniesz dochód przekraczający 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (od 1 września 2010 r. - 2238,50 zł), ale nie będzie większy niż 130 proc. tego wynagrodzenia (od 1 września 2010 r. - 4157,30 zł). Wielkość kwot zmienia się cztery razy do roku. Zmniejszenie to jest równe kwocie, o jaką osiągany przychód przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, z tym że nie może być wyższe od kwoty maksymalnego zmniejszenia tych świadczeń, która od 1 września 2010 r. wynosi:

- 488,67 zł - jeśli pobierasz rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,

- 366,53 zł - jeśli pobierasz rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy,

- 415,39 zł - jeśli pobierasz rentę rodzinną dla jednej osoby

Zmniejszenie renty rodzinnej wypadkowej, do której uprawnionych jest kilka osób i jedna z tych osób (lub kilka) osiąga dochód w wysokości między 70 proc. a 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, następuje poprzez zmniejszenie części renty przysługującej osobie osiągającej dochód o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o część maksymalnego zmniejszenia ustaloną proporcjonalnie do liczby osób uprawnionych. Czyli - jeśli do renty rodzinnej uprawnione są trzy osoby i jedna z nich osiąga dochód przekraczający 70 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ale nie wyższy niż 130 proc., przysługująca jej jedna trzecia renty rodzinnej pomniejszana jest o jedną trzecią kwoty maksymalnego zmniejszenia.

Jakie dochody wpływają na zawieszenie lub zmniejszenie renty

Jeśli jednak dorabiasz - to bez względu na wysokość dodatkowych dochodów - możesz pobierać tylko jedno, wskazane przez siebie świadczenie, tj. rentę z tytułu niezdolności do pracy albo emeryturę.

Ważne! Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową różni się od zwykłej renty z tytułu niezdolności do pracy tym, że prawo do niej nie zależy od udowodnionego okresu ubezpieczenia, tzn. nie jest warunkiem jej uzyskania posiadanie określonego okresu składkowego i nieskładkowego.

Dla prawa do renty wypadkowej nie jest też ważne, kiedy ujawni się niezdolność do pracy będąca skutkiem choroby zawodowej lub wypadku przy pracy. To bardzo ważne dla osób młodych z krótkim stażem ubezpieczeniowym. Natomiast dla osób, które bardzo dobrze zarabiały, ważne jest, że przy rencie wypadkowej nie stosuje się górnej granicy wskaźnika wysokości podstawy - 250 proc., która obowiązuje przy obliczaniu innych świadczeń rentowych.

10 pytań które najczęściej zadajemy urzędnikowi

Czy muszę mieć określony staż pracy, by otrzymać rentę wypadkową? Nie, staż pracy nie jest wymagany.

Czy dostanę rentę, jeśli zalegałem ze składkami? Świadczenie ci nie przysługuje dopóki nie uregulujesz zaległości.

Miałem wypadek w drodze do pracy. Czy mogę starać się o rentę? Jeśli wypadek zdarzył się w drodze do lub z pracy, możesz starać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Czy dostanę rentę, jeśli pracowałem na umowę o dzieło lub zlecenie? Tak.

Jestem studentką. Mój ojczym zginął w wypadku przy pracy. Czy przysługuje mi renta rodzinna? Tak, do 25. roku życia lub do ukończenia studiów.

Czy mogę dorabiać do renty wypadkowej? Tak, ale trzeba pamiętać o limitach zarobków.

Mam 33 lata, a mój mąż zginął w wypadku. Czy przysługuje mi jakaś pomoc? Jeśli ma pani mniej niż 50 lat i żadnych źródeł utrzymania, przysługuje pani okresowa renta rodzinna (rok po śmierci męża) lub przez okres zdobywania kwalifikacji zawodowych (maksymalnie dwa lata od śmierci męża).

Mam własną firmę. Czy muszę opłacać składki na ubezpieczenie wypadkowe? Tak. Do końca tego roku składka podstawowa wynosi: 31,52 zł, preferencyjna dla otwierających swoją pierwszą firmę: 6,60 zł.

Gdzie mogę się odwołać od decyzji ZUS? Wciągu 14 dni możesz wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS. Jeśli decyzja będzie dla ciebie niekorzystna, możesz odwołać się w ciągu miesiąca za pośrednictwem oddziału ZUS do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego z uwagi na miejsce twojego zamieszkania.

Pobieram rentę wypadkową i od nowego roku będzie mi też przysługiwało prawo do emerytury. Czy będę mogła pobierać oba te świadczenia? Jeśli nie zarabia pani dodatkowo, może pani pobierać rentę i połowę emerytury lub emeryturę i połowę renty, w zależności od tego, co jest dla pani korzystniejsze.