Renta z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

Maciej Banasikowski (46 l.) z Koszalina (Zachodniopomorskie): Walczę o świadczenie, bo mam niewładną rękę

- Prowadzę działalność gospodarczą. Remontując swoje pomieszczenia biurowe, spadłem z drabiny i złamałem w kilku miejscach rękę. Przez pół roku byłem na zwolnieniu lekarskim. Niestety, mimo wielu zabiegów rehabilitacyjnych moja ręka dalej jest niesprawna. Nie mam innego wyjścia - muszę ubiegać się o rentę wypadkową z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przyda mi się takie kompendium wiedzy o tym, jak starać się o takie świadczenie.

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem lub chorobą zawodową różni się od zwykłej renty z tytułu niezdolności do pracy tym, że prawo do niej nie zależy od stażu pracy i udowodnionego okresu ubezpieczenia. Wystarczy, żeby poszkodowany był pracownikiem choćby przez jeden dzień.

Kiedy nie dostaniesz renty

Nie możesz liczyć na rentę wypadkową:
- gdy zostanie udowodnione, że wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ciebie (umyślne lub wskutek rażącego niedbalstwa) przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia,
- jeśli - będąc w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem środków odurzających czy substancji psychotropowych - przyczyniłeś się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Uwaga!
Nie dotyczy to członków twojej rodziny, którzy w takim przypadku zachowują prawo do renty.

Co to jest wypadek przy pracy

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
- podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia,
- w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy,
- w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
- podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony,
- przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Urazem jest uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka wskutek działania czynnika zewnętrznego.

Protokół wypadkowy - gdy wypadek zdarzy się pracownikowi

Bezpośrednio po otrzymaniu informacji o zaistniałym wypadku pracodawca jest zobowiązany do powołania zespołu powypadkowego, który powinien niezwłocznie przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz ustalenia, czy wypadek pozostaje w związku z pracą. Zespół powypadkowy po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku, nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku, ma obowiązek sporządzić protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy według wzoru ustalonego w przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 16.09.2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (DzU nr 227, poz. 2298). Jeżeli okaże się, że ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku musi potrwać dłużej, wtedy zespół powypadkowy powinien podać przyczynę opóźnienia wraz z uzasadnieniem w treści protokołu powypadkowego. Do protokołu wypadkowego powinny być też dołączone protokoły przesłuchania poszkodowanego i świadków, a także zebrane w trakcie postępowania wyjaśniającego materiały, dokumenty, opinie lekarskie, opinie specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku.

Ważne!
Masz prawo wglądu do protokołu powypadkowego i jeżeli nie zgadzasz się z ustaleniami zawartymi w protokole, możesz wnieść swoje uwagi i zastrzeżenia.

Karta pracy - gdy nie jesteś pracownikiem

Jeśli nie jesteś pracownikami, ale masz ubezpieczenie wypadkowe, zgłaszasz wypadek odpowiednim instytucjom, które ustalają okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy oraz sporządzają kartę wypadku. Są to np.:
- jeśli pracujesz na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia - firma, dla której wykonujesz pracę,
- jeśli pracujesz na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło i jeżeli umowa taka została zawarta z firmą, w której jesteś zatrudniony - pracodawca,
- jeśli prowadzisz pozarolniczą działalność albo jesteś współpracownikiem - Zakład Ubezpieczeń Społecznych właściwy ze względu na siedzibę prowadzenia działalności,
- jeśli jesteś funkcjonariuszem celnym - instytucja, w której pełnisz służbę.

Jak postępować w razie wypadku

- zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób pozwalający odtworzyć jego okoliczności,
- dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadanie warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
- przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
- przesłuchać świadków wypadku,
- zebrać inne dowodów dotyczące wypadku.

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku - nie później niż w terminie 14 dni od dnia zawiadomienia o wypadku - instytucja, do której zgłoszono wypadek, powinna sporządzić kartę wypadku (jej wzór jest określony w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie trybu uznania zdarzenia powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru karty wypadku i terminu jej sporządzenia - DzU nr 236, poz. 1992).

Kartę sporządza się w trzech egzemplarzach. Pierwszy egzemplarz otrzymuje poszkodowany, drugi - pozostaje w instytucji ustalającej okoliczności wypadku, trzeci egzemplarz przekazywany jest do oddziału lub inspektoratu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Poszkodowany lub członek jego rodziny może zgłosić uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w karcie wypadku (powinna cię o tym prawie poinformować instytucja sporządzająca kartę wypadku).

Jeśli instytucja badająca okoliczności i przyczyny zdarzenia uzna, że nie jest ono wypadkiem przy pracy, musi to uzasadnić i wskazać dowody stanowiące podstawę takiego stwierdzenia.

Gdy dopadnie cię choroba zawodowa

Za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy. Wykaz chorób zawodowych i szczegółowe zasady postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzenia chorób zawodowych znajdziesz w załączniku do rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. (DzU nr 132, poz. 1115). W załączniku do rozporządzenia zostały wymienione choroby, które są uznawane za zawodowe i okres, w którym wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej, pomimo że obecnie już nie jesteś narażony na ryzyko zawodowe.

Na jakie pieniądze możesz liczyć

Renta z tytułu niezdolności do pracy wynosi:
- 24 proc. kwoty bazowej (dziś 2716,71 zł.),
- po 1,3 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
- po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych - z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
- po 0,7 proc. podstawy wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista ukończyłby 60 lat, tzw. staż hipotetyczny.

Przykład
Pani Alina w maju 2010 r. złożyła w ZUS wniosek o przyznanie renty wypadkowej. Kobieta może udowodnić 17-letni staż pracy, w tym 15-letni okres składkowy i 2-letni okres nieskładkowy (przez dwa lata była na urlopie wychowawczym). Kwota bazowa od 1 marca 2010 roku wynosi 2716, 71 zł. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru renty wyliczony z jej zarobków z 10 kolejnych lat pracy wynosi 3500 zł brutto. Jej renta wyniesie więc:
24% x 2716,71 = 652,01 zł.
15 (lat) x 1,3% x 3500 (zł) = 49 zł
Razem: 1383,51 zł brutto

Jeśli pracowałeś tylko kilka dni

Nieszczęśliwy wypadek może się zdarzyć po paru dniach twojej pierwszej pracy. Nie możesz wtedy wykazać się w ZUS długim stażem pracy ani wysokimi zarobkami. W takiej sytuacji nie załamuj rąk. ZUS przyzna ci najniższą rentę wypadkową z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem (od marca 2010 r. wynosi 847,45 zł brutto) lub częściowej (od marca 2010 r. wynosi 691,95 zł brutto).

Uwaga!
Przy ustalaniu podstawy wymiaru bierze się pod uwagę zarobki, od których odprowadzane były składki na ubezpieczenie wypadkowe lub ubezpieczenie społeczne.