Poprzedni rok pod względem finansów był dla samorządów bardzo dobry. Zamiast planowanego deficytu na poziomie 30 mld zł jest nadwyżka rzędu 17,4 mld zł. Jak to możliwe?
Sebastian Skuza, sekretarz stanu w Ministerstwie Finansów: Przede wszystkim to kwestia dobrej sytuacji makroekonomicznej. Dobrze poradziliśmy sobie w okresie pandemii. Spadek PKB okazał się jeszcze mniejszy niż przewidywano, bo tylko na poziomie 2,2 proc. Poprzedni rok był z kolei wyjątkowy pod względem wzrostu PKB – 5,9 proc. Co ważne, samorządy nie pozostały same ze swoimi problemami. W pierwszym i drugim roku covidowym otrzymały wsparcie z puli środków rządowych: czy to z funduszu Banku Gospodarstwa Krajowego, czy też budżetu państwa. Rzeczywiście miniony rok był wyjątkowo dobry dla JST, dla których deficyt zakładany był na poziomie 30 mld zł, a rok skończył się nadwyżką 17,4 mld zł. Co więcej, nadwyżka operacyjna była również rekordowa. Różnica pomiędzy dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi wyniosła aż 36,6 mld zł. Ponadto wolnych środków pieniężnych, takich przechodzących z roku na rok, na koniec 2021 r. w samorządach pozostało 50 mld zł. Bufor na 2022 r., również dzięki działaniom rządu, jest stosunkowo wysoki. Samorządy są w lepszej sytuacji finansowej, co pomoże sprostać wyzwaniom stojącym przed nami, takim jak wojna i migracje z Ukrainy, a także wysoka inflacja.
Jak zapowiada się rok 2022 dla samorządów terytorialnych pod względem finansowym?
Sebastian Skuza: Jesteśmy dopiero po pierwszym kwartale roku, ale mam już wstępne wyniki i muszę powiedzieć, że są one dobre. Wykonanie dochodów na koniec pierwszego kwartału 2022 roku było wyższe w stosunku do roku ubiegłego o ok. 8 proc., czyli o ok. 6,6 mld zł. W przypadku dochodów bieżących to wykonanie było jeszcze lepsze, bo było wyższe o ok. 8,6 proc., czyli ok. 6,7 mld zł. Chciałbym podkreślić, że pierwszy kwartał nie jest jeszcze kołem zamachowym dla jednostek samorządu terytorialnego. Dopiero w trzecim, czwartym kwartale wystąpią płatności za inwestycje. Ale już ten pierwszy kwartał zamknął się nadwyżką w wysokości 15,7 mld zł i ten wynik w zestawieniu rok do roku był lepszy o 1,13 mln zł. Również wysoka była nadwyżka operacyjna, która wyniosła w pierwszym kwartale 16 mld zł i była o blisko 2 mld zł wyższa niż w ubiegłym roku. Te wyniki napawają optymizmem.
Z czego wynikają tak duże różnice pomiędzy pesymistycznymi założeniami samorządowców, co do stanu budżetu, a optymistycznym finiszem roku?
Sebastian Skuza: Pesymizm to złe słowo. Proszę pamiętać, że dochody stanowią pewną prognozę, natomiast wydatki stanowią nieprzekraczalny limit. Jeżeli mamy tylko lepsze dochody, a trzymamy się dyscypliny wydatkowej, to poprawia się nam wynik dla jednostek samorządu terytorialnego. Taka sama zasada działa w przypadku budżetu państwa.
W tym roku może być trudniej o wysokie wpływy do budżetu chociażby przez obniżoną stawkę podatku dochodowego z 17 proc. na 12 proc. Czy samorządowcy powinni obawiać się zmian wprowadzanych w Polskim Ładzie?
Sebastian Skuza: Mogę z pełną odpowiedzialnością powiedzieć, że w 2022 r. samorządy nie odczują zmian w systemie podatkowym, które są właśnie procedowane w Parlamencie. Jeżeli ustawa wejdzie w życie od lipca 2022, to ubytki w budżecie państwa będą wynosić około 7 mld zł. Natomiast samorządy na mocy już wcześniejszych zapisów z 2021 r. mają gwarantowane równe raty dochodów z tytułu udziałów w podatkach PIT i z CIT. W lutym samorządy stwierdziły, że dostały mniej środków niż rok temu. Jednak już po marcu tego problemu nie ma, bo z PIT dostały ok. 700 mln zł więcej zaliczek, a z CIT ok. 1 mld zł więcej. Do tego w ramach subwencji ok. 600 mln zł.
Od 2023 r. zacznie działać algorytm zabezpieczający. Jeśli w 2023 z planowanego budżetu państwa wynikałoby, że kwota z PIT-u i CIT-u łącznie byłaby dla samorządu niższa niż kwota referencyjna, to rząd nie ma innej możliwości niż wypłacenie samorządom w to miejsce zwiększonej subwencji rozwojowej. Pomimo swojej nazwy „rozwojowa” środki te mogą być przeznaczone także na pokrycie wydatków bieżących. To samorząd zdecyduje, na co te środki przeznaczy. Wbrew różnym doniesieniom algorytm, według którego wyliczana jest subwencja, jest wszystkim znany, bo jest zapisany w ustawie. Opiera się on na obiektywnych danych, a rząd nie ma możliwości działać w tym przypadku uznaniowo.
Inflację mamy już na poziomie 10,9 proc., a w czarnym scenariuszu może ona osiągnąć w tym roku poziom 20 proc.
Sebastian Skuza: Nasze ostatnie prognozy pokazują, że średnioroczna inflacja w tym roku będzie jednocyfrowa, na poziomie 9,1 proc., a w przyszłym roku na poziomie 7,8 proc., 4,8 proc. w 2024 r. i 3,5% w 2025 r. Teraz jesteśmy blisko szczytu inflacyjnego. Podwyższona inflacja niestety pozostanie z nami w tych najbliższych latach, ale już w tym roku zaobserwujemy trend spadkowy.
Polecany artykuł:
Podcasty
Playlisty tematyczne
