Senat: PiS zaostrza ustawę o pomocy Ukraińcom. Nowe warunki pobytu i świadczeń

• Senat niespodziewanie skierował ustawę o pomocy Ukrainie do ponownych prac, gdy PiS zgłosił poprawki, mimo wcześniejszego poparcia komisji.

• PiS proponuje m.in. zaostrzenie kar za nielegalne przekraczanie granicy, wydłużenie okresu do uzyskania obywatelstwa oraz powiązanie świadczeń z aktywnością zawodową.

• Wiceminister Maciej Duszczyk ostrzega przed „gigantycznym chaosem” i wzrostem liczby wniosków, jeśli ustawa nie zostanie szybko uchwalona.

• Nowe przepisy mają uszczelnić system świadczeń, wiążąc je z aktywnością zawodową i nauką dzieci, oraz wymagają numeru PESEL do identyfikacji.

Środowe posiedzenie Senatu przynosi niespodziewany zwrot akcji w sprawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy. Mimo wcześniejszego poparcia komisji dla projektu bez poprawek, klub PiS zdecydował się na zgłoszenie szeregu zmian. To spowodowało ponowne skierowanie ustawy do dalszych prac w komisjach. Wcześniej, na połączonym posiedzeniu komisji rodziny, polityki senioralnej i społecznej, komisji edukacji oraz komisji samorządu terytorialnego i administracji państwowej, opowiedziano się za przyjęciem ustawy w pierwotnym kształcie. Wiceszef MSWiA Maciej Duszczyk apelował o to, by nie wprowadzać żadnych modyfikacji. Argumentował, że jakiekolwiek opóźnienia mogą wywołać chaos.

Senator Aleksander Szwed (PiS), prezentując poprawki, nawiązał do weta prezydenta Karola Nawrockiego. Podkreślił, że obecna ustawa jest odpowiedzią na zastrzeżenia głowy państwa. Dodał również, że już podczas prac nad poprzednią wersją ustawy klub PiS proponował podobne zmiany, dotyczące m.in. powiązania świadczeń z aktywnością zawodową oraz zaostrzenia kar za nielegalne przekraczanie granicy. Wówczas jednak poprawki te zostały odrzucone przez koalicję rządzącą.

Lista poprawek PiS – od kar po obywatelstwo

Lista poprawek zgłoszonych przez PiS jest długa i obejmuje szeroki zakres kwestii. Senator Szwed wymienił kilka kluczowych propozycji:

• Zaostrzenie kar dla osób nielegalnie przekraczających granicę oraz organizujących takie przekroczenia.
• Wydłużenie z 3 do 10 lat minimalnego okresu nieprzerwanego pobytu w Polsce, wymaganego do uznania cudzoziemca za obywatela polskiego.
• Ograniczenie możliwości zaciągania kredytów i pożyczek przez Bank Gospodarstwa Krajowego na rzecz Funduszu Pomocy.
• Uniemożliwienie głoszenia kłamstw na temat zbrodni ludobójstwa na Wołyniu i w sąsiednich regionach.
• Rozszerzenie kryteriów przyznawania świadczenia wychowawczego o realizację zobowiązania podatkowego wobec Skarbu Państwa.

Wiceszef MSWiA Maciej Duszczyk ostrzegał przed konsekwencjami ponownego zawetowania ustawy przez prezydenta. Jego zdaniem, grozi to „gigantycznym chaosem”. „My mamy do czynienia dzisiaj już z chaosem, bo ludzie, którzy boją się, że od 1 października nie będą mieli prawa do pobytu zaczynają zalewać wnioskami Urząd do Spraw Cudzoziemców i urzędy wojewódzkie” – mówił Duszczyk. Dodał, że w Krakowie liczba przesyłanych wniosków wzrosła o 300 proc. „tydzień do tygodnia”.

„Jeżeli nie wyślemy bardzo szybko sygnału, że ta ustawa jest procedowana, to pogłębimy ten chaos” – apelował wiceminister.

Uszczelnienie systemu świadczeń

Jednym z głównych celów ustawy, jeszcze przed poprawkami PiS, jest uszczelnienie systemu otrzymywania świadczeń na rzecz rodziny przez cudzoziemców. Prawo do tych świadczeń ma być powiązane z aktywnością zawodową oraz nauką dzieci w polskiej szkole (z wyjątkami dla osób z niepełnosprawnościami). Dodatkowo, świadczenia będą przysługiwały cudzoziemcom uzyskującym co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę, co w 2025 roku będzie wynosiło 2333 zł brutto.

ZUS ma co miesiąc sprawdzać, czy cudzoziemcy byli aktywni zawodowo. W przypadku braku aktywności, świadczenie będzie wstrzymywane. ZUS będzie także weryfikował w rejestrze komendanta głównego Straży Granicznej, czy dany cudzoziemiec nie wyjechał z Polski.

Aby usprawnić identyfikację obcokrajowców ubiegających się o świadczenia, wprowadzony zostanie obowiązek posiadania numeru PESEL. Przy nadawaniu PESEL weryfikowany będzie pobyt dzieci na terytorium Polski. Nowe przepisy przewidują także integrację baz danych różnych instytucji, co ma umożliwić skuteczniejsze monitorowanie uprawnień cudzoziemców oraz eliminację prób wyłudzania świadczeń.

Ograniczenia w opiece zdrowotnej

Ustawa wprowadza również ograniczenia dotyczące możliwości korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej przez dorosłych obywateli Ukrainy. Dotyczy to m.in. programów zdrowotnych, rehabilitacji leczniczej, leczenia stomatologicznego czy programów lekowych.

Zgodnie z ustawą, dotychczasowe przepisy dotyczące legalności pobytu obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną, zostaną przedłużone do 4 marca 2026 r.