Zmiany w Konstytucji dla Nauki. Gowin zapowiada rewolucję

Projekt ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce został zaprezentowany po dwóch latach konsultacji społecznych. Tzw. Konstytucja dla Nauki, zwana także Strategią Gowina lub Ustawą 2.0 powstawała pod hasłem: „Reforma inna niż wszystkie". Przewodniczący Rady Narodowego Kongresu Nauki – prof. Jarosław Górniak jako problemy polskich uczelni wskazał m.in. brak satysfakcji z pozycji polskich uczelni na arenie  międzynarodowej, ścieżkę rozwoju kariery akademickiej dla młodej kadry naukowej, politykę finansowania oraz zróżnicowanie modeli instytucji badawczych i konieczność zajęcia się mniejszymi ośrodkami akademickimi, czego efektem ma być zbudowanie dla nich podstaw prawnych.

Czytaj koniecznie: Wicepremier Gowin: Studia medyczne powinny być płatne

Za cele reformy uznał podniesienie poziomu i efektów badań naukowych, wzrost jakości kształcenia i doskonałości edukacyjnej, działalność na rzecz społecznej odpowiedzialność nauki – wzrost pozycji społecznej sektora akademickiego, poprzez jego wkład w rozwój kultury; jakości życia społecznego i rozwój nauki na rzecz innowacyjnej gospodarki.

Najważniejsze założenia Konstytucji dla Nauki:

Ustrój uczelni
Uczelnia oceniana jest jako jedna instytucja, a nie jej poszczególne wydziały, a uczelnie akademickie tworzone są w drodze ustawy. Statut określa zasady organizacji i funkcjonowania uczelni. Zostają zachowane dotychczasowe organy uczelni: rektor, senat oraz rada uczelni.

Zadaniem Senatu jest m.in. uchwalenie statutu i regulaminu studiów, powoływanie i odwoływanie członków rady uczelni, opiniowanie strategii uczelni oraz formułowanie rekomendacji dla rady uczelni i rektora; ustalenie programów kształcenia w szkołach doktorskich.
Rada uczelni według założeń projektu ma zajmować się uchwalaniem strategii uczelni, opiniowaniem projektu statutu, monitorowaniem (ale nie nadzorowaniem!) gospodarki finansowej i systemu zarządzania uczelnią. Rektor natomiast ma zarządzać uczelnią, reprezentować ją, składać sprawozdania z realizacji strategii, powoływać osoby do pełnienia funkcji kierowniczych.

Wsparcie dla uczelni regionalnych
Regionalne Inicjatywy Doskonałości – w ramach konkursu uczelnie regionalne mają otrzymywać dodatkowe 100 milionów złotych rocznie. Nie mogą w nim brać udziału uczelnie badawcze. Dla uczelni w tym przypadku będzie obowiązywać wymóg kategorii naukowej B+.

Wsparcie uczelni zawodowych
Dydaktyczna Inicjatywa Doskonałości – wsparcie uczelni zawodowych w doskonaleniu jakości kształcenia. Najlepsze uczelnie będą otrzymywać premię finansową. Wyniki będą ogłaszane na podstawie badania ELA (Ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych) – kwota będzie określona co roku w komunikacie ministra.

Sprawdź także: Gowin zapowiada gruntową reformę szkolnictwa wyższego. "Koniec z drenażem mózgów"

Federalizacja uczelni

W ramach federacji uczelni będzie można prowadzić wspólną działalność naukową i szkoły doktoranckie, nadawać stopnie naukowe (będą wspólnie podlegać ewaluacji). Uczelnia będzie mogła być finansowana przez samorząd terytorialny. Zachowanie aktualnych nazw uczelni bez względu na zmiany w kategoriach.

Finansowanie
Trwają obecnie prace nad zmianą algorytmu finansowego na 2019 rok pod kątem uczelni regionalnych. 2,5 mld złotych będzie przeznaczonych na pakiet wdrożeniowy w latach 2018-2019 ze środków unijnych.

Uczelnie badawcze
Finansowanie konkursowe dla najlepszych uczelni w kraju - w drodze konkursu zostanie wyłonionych 10 najlepszych, które przez 6 lat otrzymają podwyższoną dotację o co najmniej 10 proc. (we wcześniejszych propozycjach było to do 10 proc.).

Ewaluacja działań uczelni
Tak, jak obecnie uczelnie będą oceniane raz na cztery lata. Zwiększono rodzaj kategorii do oceny jakościowej, ograniczenie oceny ilościowej. Ocena dyscyplin ma następować w ramach całej uczelni, a nie w jednostkach uczelnianych. Zmieni się również ilość dyscyplin naukowych – ze 108 do 45 (prawdopodobnie zostanie dodane również prawo kanoniczne). Obowiązywać ma także pakiet na rozwój polskich czasopism.

Stopnie naukowe
Uprawnienia do przyznania habilitacji będą mieć te uczelnie, które posiadają kategorię A i A+, a do doktoryzowania – kategorię B+ lub wyższą (od 2021 roku). Wycofano się także z zapisu o anonimowych recenzentach przy procedurze habilitacji.

Nowe ścieżki kariery akademickiej
Wprowadzona zostanie ścieżka badawcza i badawczo-dydaktyczna oraz osobno dydaktyczna. Zniesiono obowiązek habilitacji oraz wprowadzono zapis o zakazie tworzenia kryteriów w postaci uzyskania stopnia.

Wyższe wynagrodzenia
Wynagrodzenie będzie regulowane w zależności od przeciętnego wynagrodzenia. Najniższe wynagrodzenie profesorskie nie może być mniejsze niż 150 proc. przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, a w przypadku adiunktów – nie może być mniejsze niż 110 proc. przeciętnego wynagrodzenia.

Polecamy: Wróci boom na szkoły zawodowe? Zalewska zapowiada rewolucję [WIDEO]

Doktoranci
Ważną zmianą mają być urlopy rodzicielskie (macierzyński lub tacierzyński) dla doktorantów na tych samych zasadach co przy umowach o pracę. Obowiązywać ma powszechny system stypendialny, a szkoły doktorskie mają trwać 4 lata i być interdyscyplinarne. Zaproponowano także wyrównanie wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn doktorów do 65 lat.

Ważne zmiany dla studentów
Uczelnie będą mogły wprowadzić egzaminy wstępne, przy czym na wynik rekrutacji w połowie będzie się liczyć wynik egzaminu oraz w połowie – wynik matury. Wycofano się z przedłużenia studiów niestacjonarnych. Wycofanie się z możliwości zamknięcia kierunku studiów z powodów społeczno-gospodarczych. Utrzymanie dotychczasowych zniżek dla studentów.

Finansowanie
Wprowadzenie subwencji, a nie dotacji dla uczelni – tym samym sama będzie mogła decydować o wysokości subwencji, zachowując autonomię decyzji. Wicepremier, minister nauki i szkolnictwa wyższego przedstawił także ambitne plany, które wskazują, że od 2025 roku aż 1,8 proc. PKB będzie przeznaczonych na rozwój nauki.