Jeśli twój pracownik pracuje w niedziele lub święta, masz obowiązek zapewnić mu inny dzień wolny od pracy. Chyba że sam podjął pracę tylko w systemie piątek, sobota, niedziela i święta.
W myśl kodeksu pracy, dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w przepisach o dniach wolnych od pracy. Za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę wykonywaną między godziną 6.00 w tym dniu a godziną 6.00 w dniu następnym. Pracodawca może jednak wyznaczyć inną godzinę.
W sytuacjach określonych prawem, pracodawca może wymagać, aby pracownicy jego firmy przepracowali niedzielę albo inny dzień wolny od pracy. W placówkach handlowych praca w święta jest niedozwolona, przy czym zakaz ten stosuje się również wtedy, kiedy święto przypada w niedzielę. Jeśli chodzi o niedziele nieświąteczne, praca w placówkach handlowych jest dozwolona, o ile jest to wykonywanie prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności.
Obowiązki pracodawcy
Pracownikom, którzy pracują w niedziele i święta, z wyjątkiem pracowników, o których mowa powyżej, czyli zatrudnionych w systemie przewidującym pracę w piątki, soboty, niedziele i święta, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy.
W przypadku pracy w niedzielę
Pracownik ma prawo do dnia wolnego od pracy, przypadającego w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli. Czyli pracodawca może wyznaczyć pracownikowi dzień wolny od pracy w zamian za niedzielę, którą dopiero przepracuje. Jeżeli nie jest możliwe zapewnienie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w niedzielę w terminie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, pracownikowi przysługuje dzień wolny od pracy do końca okresu rozliczeniowego. Jeśli zdarzy się, że i w takim terminie pracodawca nie będzie mógł zapewnić pracownikowi dnia wolnego od pracy za pracę w niedzielę, pracownikowi będzie przysługiwał dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 procent wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę. Pracownik, który pracuje w niedziele, powinien korzystać z niedzieli wolnej od pracy co najmniej raz na 4 tygodnie. Wyjątkiem od tej reguły są przypadki pracowników, którzy na swój (pisemny) wniosek świadczą pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
W przypadku pracy w święta
Jeśli chodzi o pracę w święto, to pracodawca musi zapewnić pracownikowi dzień wolny od pracy w ciągu okresu rozliczeniowego. Jeżeli jednak w takim terminie nie jest możliwe wykorzystanie dnia wolnego od pracy w zamian za pracę w święto, pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 100 procent wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w święto.
Uwaga! Jeśli święto przepracowane przez pracownika przypada w niedzielę, stosuje się przepisy dotyczące pracy w niedzielę, a nie w święto. W 2012 roku będą trzy święta przypadające w niedzielę.
Uwaga! Zmiany w przepisach wprowadzone w 2011 roku spowodowały, że obecnie za pracę w święto wypadające w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, a więc w sobotę, nie oddaje się już dnia wolnego.
W określonych sytuacjach pracodawca musi udzielać pracownikom urlopów okolicznościowych.
Są to dni wolne, za które pracownikowi należy się normalne wynagrodzenie. Nie są one wliczane do urlopu wypoczynkowego.
Urlopy okolicznościowe muszą być udzielane w związku z ważnymi wydarzeniami rodzinnym i osobistymi pracownika. Takimi wydarzeniami są:
- ślub dziecka pracownika - 1 dzień wolny,
- zgon i pogrzeb siostry, brata, teściowej, teścia, babci, dziadka pracownika - 1 dzień wolny,
- zgon i pogrzeb innej osoby, będącej na utrzymaniu lub pod bezpośrednią opieką pracownika - 1 dzień wolny,
- ślub pracownika - 2 dni wolne,
- urodzenie się dziecka - 2 dni wolne,
- zgon i pogrzeb małżonka pracownika, jego dziecka, ojca matki, ojczyma lub macochy - 2 dni wolne.
Jeśli zaistnieje którakolwiek z wymienionych okoliczności, pracodawca ma obowiązek udzielania zwolnień okolicznościowych w podanym wyżej wymiarze i nie może odmówić ich pracownikowi nawet z powodów ważnych dla firmy. Pracownik musi jednak wystąpić z wnioskiem o udzielenie urlopu okolicznościowego wcześniej, przed zaistnieniem zdarzenia, które będzie podstawą jego udzielenia.
Urlop okolicznościowy udzielony pracownikowi z tytułu określonego zdarzenia nie musi pokrywać się z datą tego zdarzenia, które jest podstawą zwolnienia. Pomiędzy zdarzeniem a terminem urlopu okolicznościowego musi jednak istnieć związek przyczynowy. Jeśli pracownik, np. w związku ze swoim ślubem ma prawo do dwóch dni urlopu okolicznościowego, może wystąpić z wnioskiem o udzielenie mu dwóch dni wolnych z rzędu lub oddzielnie, w terminach, pomiędzy którymi będzie normalnie pracował.
Potwierdzenie zasadności urlopu
Wniosek o urlop okolicznościowy można uwiarygodnić każdym dokumentem, który potwierdzi zaistnienie wydarzenia uprawniającego pracownika do urlopu okolicznościowego. Mogą to być np. odpis aktu zgonu, odpis aktu małżeństwa, odpis skrócony aktu urodzenia dziecka. Ponieważ takie dokumenty są wystawiane zwykle po zaistnieniu zdarzenia, a nie przed nim, wystarczy, żeby pracownik występujący z wnioskiem o udzielenie urlopu okolicznościowego zobowiązał się dostarczyć je po urlopie.
Kiedy można pracować w niedziele i święta
Praca w niedziele i święta jest dozwolona:
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- w ruchu ciągłym, czyli np. przy obsłudze pieca hutniczego;
- przy pracy zmianowej, czyli polegającej na wykonywaniu pracy według z góry określonego rozkładu przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez pracownika po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni;
- przy niezbędnych remontach, np. konserwacji mostu,
- w transporcie i w komunikacji,
- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
- przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
- w rolnictwie i hodowli;
- przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, czyli np. w gastronomii, w hotelach, w szpitalach. Praca w niedziele i święta jest dozwolona również w przypadku pracowników, których system pracy polega na pracy wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.
Dni świąteczne w 2012 roku:
1 stycznia, Nowy Rok - niedziela
6 stycznia, Trzech Króli - piątek
8 kwietnia, Wielkanoc - niedziela
9 kwietnia, Poniedziałek Wielkanocny
1 maja, Święto Pracy - wtorek
3 maja, Święto Konstytucji 3 maja - czwartek
27 maja, Zielone Świątki - niedziela
7 czerwca, Boże Ciało - czwartek
15 sierpnia, Święto Wojska Polskiego - środa
1 listopada, Wszystkich Świętych - czwartek
11 listopada, Święto Niepodległości - niedziela
25 grudnia, Boże Narodzenie - wtorek
26 grudnia, Boże Narodzenie drugi dzień - środa
